Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

De Nederlander, behelzende Vertoogen over de Belangen der Nederlandsche Natie. Te Amsterdam, bij P. den Hengst en Zoon. 1814. In gr. 8vo. 160 Bl. f 2-:-:

Met het twintigtal Nommers, in dit bandje vervat, heeft de Nederlander, niet uitgepraat, (dat verschilt zeer veel) maar toch uitgeleefd. Of deszelfs dood meer aan honger, dan aan verstopping, zij toe te schrijven, (beide behooren tot de ziekten der geleerden!) is niet volkomen uitgemaakt. Elk der gestelde gevallen, en zij schijnen ongelukkig het een zoo wel als het ander bestaan te hebben, (althans de voorname Schrijver klaagt over hulp en aftrek) draagt blijk van eene flaauwhartigheid, die zekerlijk, op zichzelve beschouwd, te bejammeren is. Het is, vooral in onze tegenwoordige, nog nieuwe en ongewone, omstandigheden, van groot belang,

[p. 34]

dat het algemeen ten opzigte veler zaken voorgelicht, te vreden of gerust gesteld, opgewekt of bemoedigd worde. En niet minder is het, om dezelfde thans bestaande redenen, nuttig, dat het Hooge Bewind, ten aanzien zoo veler takken van wetgeving, bestuur enz., de gedachten en bedenkingen kan hooren, door deskundigen, of schrandere opmerkers van allerlei stand of rang, somtijds gemaakt. Doch, of de grond dezer kwijning van den goeden Nederlander, en zijns spoedig gevolgden doods, even bejammerenswaardig is; dit schijnt ons nog niet zoo uitgemaakt. Welk een volk - zou zeker een Engelschman al ligt zeggen - welk een ellendig, on verschillig, phlegmatiek volk, dat, pas herlevende als natie, als handeldrijvende natie, en wel in eene nieuwe, belangrijke form, met geheel nieuwe uitzigten en betrekkingen, doorgaans geen dubbeltje over heeft voor de keurigste redeneringen op alle deze stukken! Doch, zonder nu juist te beweren, dat er onder den Britschen public spirit vrij wat politieke tinnegieterij loopt, die daar gelukkig, dank zij der Zee en de verwijdering der Fransche wapenen! geen kwaad heeft kunnen stichten; zoo zou het toch wel kunnen zijn, dat onze volkomene genezing van deze gevaarlijke kwaal, ons mistrouwen in alle redeneringen, wier schoonste schijn zoo bitterlijk heeft misleid, ons vast besluit eindelijk, om voortaan het regeren voor den Vorst, en wien het verder voegt, over te laten, de wezenlijke grond van den weinigen aftrek des politieken Weekblads ware. Het komt ons voor, dat deze gedachte niet ongeschikt is, zoo wel den vader als verdere naastbestaanden van het spoedig verscheiden wichtje eenen wezenlijken troost aan te bieden; en, daar onze aankondiging nu toch eenmaal de gedaante eens rouwbeklags niet heeft kunnen ontgaan, zoo voegen wij er ten aanhoore van het publiek gaarne bij, dat het kind zelf toch waarlijk geen zwakkeling, geen onnoozel schaapje was, maar veeleer papa tot ware eer verstrekte.

Met ronde woorden: wij hebben de onderscheidene Vertoogen over de Constitutie en hare invoering, over het Porto Franco, enz. enz. enz. met goedkeurend genoegen gelezen. De Schrijver heeft eene bondige wijze van redeneren, die tevens eenvoudig en klaar is; vooral ook, zouden wij meenen, wanneer het commercieele, huishoudkundige of statistieke bespiegelingen geldt. Bovendien weet hij deze ernstiger onder-

[p. 35]

werpen en wijsgeerigen stijl met eenen losseren trant zeer gepast af te wisselen, en in enkele trekken, of onder beelden, waarheden te zeggen, die verdienen gezegd te worden. Wanneer het dus niet mede aan den aftrek gehaperd had, zoo zouden wij ons toch welligt over den man beklaagd hebben, die, zoo wél in staat uit zijnen eigen schat telkens oude en nieuwe dingen voor te brengen, nogtans, uit gebrek aan vreemde bijdragen, het eenmaal opgevatte werk staakt. Ja, wij zouden dit te meer, daar wij niet zeggen kunnen, dat de werkelijk gebruikte bijdragen ons beter, of even zoo goed als zijn eigen werk, hebben behaagd. Zelfs dat over de heerlijke Regten, indien waarlijk vreemd, is noch zeer uitlokkend, noch in allen deele zoo wél ontwikkeld en opgehelderd, als menig ander stuk; en dat over de Constitutie - ziet er zeker zeer geleerd, of wel wijsgeerig, uit!

Ten slotte durven wij dan toch onzen Landgenooten dit boeksken wel aanbevelen. Voor boeken zijn wij immers nooit zoo bang, als wel voor weekblaadjes, geworden. En, komt er ook al het een en ander voor, dat thans mosterd na den maaltijd is, wat schaadt het? In tegendeel, een van beiden is waar: óf wij hebben den spijker op den kop getroffen, en dan wankelt gij, lieve Lezer, in uw vertrouwen niet, al bestaat er b.v., spijt al des Schrijvers redekavelen, nog geen Porto Franco; óf er loopt inderdaad wat slaperigheid met u onder, en dan durven wij vertrouwen, dat gij door deze lectuur zult opgewekt worden, om in het vervolg dusdanige welingerigte en nuttige ondernemingen met behulp van uw dubbeltje te helpen bemoedigen. Wij, voor ons, hebben reeds betuigd, dat wij den papieren Nederlander, want voor den val des echten vreezen wij in het geheel niet, gaarne nog eene poos hadden mogen zien voortbestaan. Wij zijn niet heel bang voor spoken, zelfs nadat de magt der Helle zoo zigtbaar is losgebroken geweest; en het staat voor een vrij en verlicht volk dan toch niet onaardig, dat het zoo eens medespreekt over de belangen des lands. Onszelven bekruipt soms de lust, onzen hoogeren, in alle nederigheid, soms op het eene te doen letten, en onzen minderen (in verstand, en naar onze eigen tauxatie) weer wat anders te beduiden. Doch, alles op zijne plaats!