Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

't Verlost Jeruzalem, Zangspel, in vijf Bedrijven, naar het Fransch van Baour-Lormian, door A. Loosjes, Pz. Te Haarlem, bij A. Loosjes, Pz. In gr. 8vo. 53 Bl. f :-12-:

Wij gelooven gaarne, dat de vertaling van dit Zangspel den Heere loosjes onbegrijpelijk veel moeite hebbe gekost; doch wij zijn tevens van oordeel, dat het stuk zelve zoo veel moeite niet waardig is, en dat de Heer loosjes,

[p. 31]

wiens kunstbekwaamheden wij hoogschatten, meer algemeenen lof zoude verworven hebben, zoo hij zijne vermogens en zijnen tijd aan een oorspronkelijk werk, of althans aan de overbrenging van eenig ander uitheemsch produkt, had toegewijd. De Heer loosjes heeft, wat het dichtmatige betreft, vrij wat schoonheden in dit Zangspel aangetroffen. Dit was ook het geval bij den Recensent, die er evenwel nog meerder feilen en gebreken in gevonden heeft. Het eerste bedrijf en een gedeelte van het tweede en derde loopen goed af; maar dan gaat alles zoo door elkander, en komt men zoo abrupt tot de ontknooping, dat er aan geene regels meer te denken valt. Jeruzalem is reeds door storm ingenomen, zonder dat men daartoe voorbereid is, en zonder dat men merkt, dat het bestormd zal worden. De liefdesgeschiedenis van tancredo, hier anders niet onaardig ingevlochten, neemt te veel plaats in, en al het wonderbare, daarbij voorvallende, verbreekt de eenheid, en doet het hoofdonderwerp bijna ganschelijk uit het oog verliezen. De plotselinge bekeering van clorinde strookt weinig met haar (bijster overdreven) karakter, en zal voor den aanschouwer, die niet zoo gemakkelijk aan wonderen geloof slaat, niet alleen niets treffends, maar zelfs veel aanstootelijks opleveren. Wat het werktuigelijke der verzen aanbelangt, dezelve komen ons, ondanks den zeer moeijelijken arbeid des Vertalers, over het geheel tamelijk vloeijend voor, en men ontdekt slechts hier en daar gedwongene regels en eene zekere armoede in het rijm. Zoo stoot men, waarlijk al te dikwerf, op de rijmwoorden glorie en viktorie; zoo schijnen ons de volgende regels eenigzins triviaal en hier niet te voegen:

Trouwlooze! durft gij nog.... Brandstichter, die gij zijt...
Uw neêrlaag hapert aan mijn glorie.

De Vertaler schijnt zich niet eens te hebben voorgesteld, om de zangstukken geheel voldoende, maar slechts eenigermate overeenkomstig met het oorspronkelijke, in Nederduitsche verzen over te brengen: maar wat heeft dan toch de Nederlander, met name de liefhebber van Opéra's, die meestal de Fransche taal genoegzaam magtig is om het oorspronkelijke te verstaan, aan zulke gebrekkige zangstukken? De Vertaler zegt zelf, dat het bijna niet te denken is, dat dit

[p. 32]

stuk ten Hollandschen Schouwburg zal verschijnen: maar waartoe dan deze luchtige Françoise in een stijf Hollandsch gewaad bekneld? Immers kunnen die genen, welke deze soort van kunstgewrochten op prijs stellen, alleen bij eene vertooning voldoening voor hunnen kunstsmaak vinden. Om niet te gewagen van het verrukkende in de muzijk en het gezang, (waarop het toch bij een Zangstuk voornamelijk aankomt) hoe veel is daarenboven in dit stuk niet met de oogen en ooren te genieten, wanneer het ten tooneele gevoerd wierd! Bij de bloote lektuur kan men zich al dat heerlijke en al dat verschrikkelijke en al dat wonderbaarlijke onmogelijk voorstellen. De levendigste verbeelding moet hier verre te kort schieten. Men vertoont hier alles en allerlei. Men ziet niet slechts helden en krijgslieden en Ridders en Christenen en Arabieren en Sarracenen, maar ook de heilige stad en het binnenste van den tempel en het heilige graf zelve. Men hoort niet alleen het geschreeuw en gejoel der strijdenden, den gewelddadigen aanval op Jeruzalem, de slagen der stormrammen en steenwerptuigen; men ziet niet slechts een gedeelte van de stad in brand staan, den wal door de Christenen beklimmen, de kruisbanier op denzelven planten, en de Ridders voorbij het heilige graf defileren - dit alles is nog maar eene kopij van de zaak; er vertoonen zich nog geheel andere en wonderbaarlijker dingen en gedaanten; men ziet er boven- en onderaardsche wezens; men ziet de Tweedragt in eigen hooge persoon in hare residentie, met alle hare attributen, bebloede wapenrustingen, altaren, holen met koperen deuren, dolken en toortsen; men ziet de dames Brandstichting en Moord; men hoort het gezang der onderaardsche koren; men ziet de helsche Geesten, zich met helsche dansen verlustigende - en, eensklaps in betooverende Nimfen hervormd, de kar der Wellust beklimmende; men ziet verder afgrijsselijke monsters en gedrogten, chimèren en duizend (!) vreemde wezens; de schim van eene afgestorvene, door helsche Demons vergezeld, die wederom verjaagd worden door den slaanden Engel, welken men met snelheid door de lucht ziet varen, voorzien van een vurige lans en schild; sommige Demons ziet men ve zinken, anderen (en hierbij dient men wel naauw toe te zien) wegslepen door eene bovennatuurlijke kracht! Men ziet gottfried van bouillon, het opperhoofd der Kruisvaarders, bij het heilige graf...

[p. 33]

en het heilige graf ontdekt zich, en boven hetzelve ziet men een verlicht kruis zich verheffen; men hoort eene muzijk uit de lucht en een koorgezang van hemelsche Geesten uit de lucht. Het is waarlijk jammer, dat dit koor onzigtbaar is; doch men moet kunnen hooren, dat het hemelsche Geesten zijn; men zoude ook door al dat zien wel eens blind kunnen worden, en wordt ook spoedig schadeloos gesteld door het gezigt van de Geesten des Lichts, met harpen in de hand, van de Ridders, in den heiligen oorlog gesneuveld, en met blinkende wapenrustingen bedekt, met de Engelen in groepen staande, en aan de Christenen den tempel der onsterfelijkheid wijzende, die hen verwacht - en dat alles in de lucht, boven de muren van Jeruzalem in de lucht!! - Dit en nog meer moge men bij tasso kunnen lezen - hier kan men het hooren en zien! hier wordt het ten tooneele gevoerd! Inderdaad, zoo het wonderbare een vereischte is van eene goede Opéra, dan is deze een meesterstuk, vol van onbegrijpelijke schoonheden - alles fraai, curieus, mooi! Maar dat alles moet toch regt moeijelijk zijn, zoo te vertoonen. Te Parijs heeft men het echter gedaan. Ja! wat doet men te Parijs niet al? Hoe moet zoodanige vertooning het kunst lievend Parijsche publiek niet verlustigd hebben! En toch zijn er nog een paar regimenten kavallerij uit vergeten.... Sed eheu! jam satis est.