Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1814

Iets, over grafschriften.

Voormaals is er een tijd geweest, waarin men zeldzaam een huis bouwde, zonder er een opschrift voor te plaatsen. Daarvan getuigen nog heden ten dage eene menigte van gebouwen, in alle steden van ons Vaderland, welke met dergelijke opschriften prijken.

Insgelijks had men eertijds de gewoonte, om, wanneer iemand gestorven was, die gedurende zijn leven iets uitmuntends of bijzonders in zijn karakter had ten toon gespreid, zijne nagedachtenis dikwijls met een Grafschrift te vereeren. Dan, ofschoon ook ons Vaderland van deze gewoonte eenige voorbeelden oplevert, zoo schijnt echter dezelve, volgens de oorkonden van pausanias, oudtijds veel algemeener geweest te zijn onder de met geestvermogens zoo mildelijk bedeelde Grieken.

Dat die beide gebruiken in onbruik geraakt zijn, doet mij wel hartelijk leed: immers waren, van jongs af, het hooren en het lezen van Opschriften en Grafschriften voor mijnen

[p. 552]

geest ten allen tijde eene streelende en verlustigende uitspanning. Ook schijnen ze mij toe, geenszins van nuttigheid ontbloot te zijn; daar ze niet alleen strekken ter karakterisering eener Natie, ter opscherping van vernuft en oordeel, ter beschaving en polijsting van den smaak, maar tevens ook ter vorming van het zedelijk karakter, waarop dergelijke bijschriften van nature een' sterken invloed moeten hebben, als kunnende met regt aangemerkt worden als eene publieke en nationale zedeleer, welke, door hare luide prediking aan openbare plaatsen, niet gedoogt, dat hare lessen in vergetelheid geraken.

Na deze voorafgaande aanmerkingen lust het mij, eenige gemengde Grafschriften mede te deelen, die (of ik moest mij dan vergeefs vleijen) der opmerkzaamheid niet geheel onwaardig zullen geöordeeld worden; al ware het dan ook, dat men zich aan andere konde herinneren, die het nog meer verdienen.

Het eerste, dan, is op lucius sylla, strekkende om ons met weinige woorden te doen opmerken 's mans karakter, 't welk, naar de afzonderlijke zijde, die men van hetzelve beschouwt, of zeer te prijzen, of zeer te laken is. Het luidt aldus: Nooit heeft hem een Vriend zoo veel goeds, en een Vijand zoo veel kwaads gedaan, of hij heeft het met de rente vergolden.

Het tweede, alhoewel het misschien nooit eene grafzerk versierd heeft, is oorspronkelijk gemaakt op eene Maagd, in welke de talenten van verstand en hart en ligchamelijke schoonheid onderling om den voorrang wedijverden, voor niet vele jaren in Neêrlands Athene overleden, in de lente harer dagen en in den bloei van alle hare bekoorlijkheden. De mare hares doods verspreid zijnde, vervaardigde een harer bewonderaren, de Heer van goor de oosterling, ter vereering harer deugden, het volgende Grafschrift:

Schonk Leidens troostelooze Jeugd
Eén' enklen Traan voor elke Deugd
Van haar, wier maagdelijk gebeent'
Gods Engel toeft in dit gesteent',
En sproot één Roosje uit elken Traan,
Hoe menig Roosje zou hier staan!
Wat vond die Maagd een' Krans bereid,
Wen ze eens ontwaakt voor de Eeuwigheid!

[p. 553]

Dit Grafschrift is door den verdienstelijken s. van ommeren, in leven Professor in de Historien en Rector der Latijnsche Scholen te Zwolle, dus in Latijnsche verzen overgebragt:

Hoc bustum, melior dum veniet vita, beatae

Leida! sinu placido virginis ossa tegit.

Si, quot virtutes ornarunt corda puellae,

Tot lacrymas tumulo vestra juventa daret,

Ex quaque et lacryma modo si rosa cresceret una;

Quot gererent pulchras moesta sepulcra rosas!

Qunmque intrat coelum, superata morte, triumphans,

Ornaret victrix quanta corona caput!

Na de voorgaande komt mij merkwaardig on ook tevens leerzaam voor het volgende Grafschrift, 't welk een Man, nadat hij vijftig jaren een' aanzienlijken post aan het Hof bekleed, en daarna nog zeven jaren op zijn buitenverblijf, in den schoot der Natuur, had doorgebragt, kort vóór zijnen dood vervaardigd heeft, met begeerte om het te doen plaatsen op de zerk, die zijne stoffelijke overblijffelen bedekken zoude; zijnde vervat in de volgende woorden: Hier rust het gebeente eens Mans, die zeven-en-vijftig jaren is oud geworden, en slechts zeven jaren geleefd heeft.

Gelijk het vorige Grafschrift leerzaam is voor ambtelooze Burgers, zoo behelst het volgende eene nutte les voor Vorsten. Ik bedoele het Grafschrift van Paus adriaan VI, 't welk ook daarom onze opmerking verdient, omdat deze in ons Land, binnen Utrecht, geboren, en de Leermeester geweest is van Keizer karel V. Hij vervaardigde het zelf, en het is van dezen inhoud: Hier rust adriaan VI, die het voor het grootste ongeluk zijns levens hield, dat hij regeerde.

Ik besluit dit weinige met den wensch, dat elk zich op het najagen van die Deugden moge toeleggen, welke hem eenmaal, alhoewel het hem ook niet zal ten deele vallen, een loffelijk Grafschrift niet zullen onwaardig maken!