Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1814

De verwoesting van Moscow door de Franschen.

(Uit Sir r.k. porter's Narrative of the Russian Campaign.)

Nooit misschien, zoo lang de wereld bestaat, spreidde eerzucht, ondersteund door de veelvermogende hulpmiddelen van een magtig rijk, zulk eene poging der verovering en zulk eene blijkbare nederlaag ten toon, als bonaparte's aanrukken en terugtred in zijnen Russischen veldtogt. De omstandigheden dier gedenkwaardige worsteling zijn te versch in het geheugen, om door uitvoerig verhaal van krijgskundige operatien verlevendiging te behoeven: doch het volgend hoogst bezield en aandoenlijk verslag der verwoesting van Moscow zal welligt met een somber vermaak worden gelezen, na al hetgeen geschreven is betrekkelijk dat rampzalig doch tevens roemrijk offer.

Moscow, wier pracht en gastvrijheid al voor eeuwen de bewondering van Europa is geweest; zij, die wetten aan veroveraars heeft voorgeschreven, en volken haar om bescherming

[p. t.o. 352]

[p. 353]

zien smeeken; zij was bestemd om onder den voet getreden te worden door een man van lage geboorte, door een zelfgekroond despoot, door zijnen eigen stouten geest opgeklommen tot den troon van karel den grooten. Niet te vreden met de magt, aan eene kroon verknocht, dreef hem zijne onverzadelijke eerzucht van het westen naar het oosten, van het zuiden naar het noorden, om de regten der Souvereinen te vertrappen, en de vrijheden van elk volk tot zijne prooi te maken. De uitgestrekte velden van Rusland, de hoofdstad van deszelfs wijd gebied, ontstaken zijne begeerte; en, verwoesting op zijn pad spreidende, rukte hij het verblijf der Czaars binnen. Op eens verdwenen het volk en de paleizen; en het tooneel werd een schouwspel van moord, verwoesting en hongersnood!

Van den dag af aan, toen zijne Keizerlijke Majesteit den alouden zetel van zijn gebied had bezocht, om, van den troon zijner voorouders, zijne onderdanen te vermanen, alle krachten in te spannen tegen de onvergelijkelijke aanmatigingen van dezen oorlog, was Graaf rastapchin, de Militaire Gouverneur der stad, onvermoeid in zijnen arbeid om zich tot het ergste voor te bereiden. Hij wapende en rangschikte (organiseerde) iedere klasse van inwoners, en stelde in tijds order op de verwijdering van alwat in de hoofdstad eene welkome prooi voor den vijand zou zijn geweest. De staatstukken (archiven) van het rijk en den adel, de schatten van het Kremlin, en de openbare inrigtingen, werden in veiligheid gebragt. Desgelijks ried hij den Vorsten en andere Edelen, te Moscow gezeten, hunne kostbaarheden een eindwegs op te zenden. Zoo mogt tegenspoed de stad in handen van den vijand werpen, hij kon geen voordeel van zijne overwinning trekken.

De vernieling van Smoienzk had velen der inwoners van Moscow met gelijke vreeze vervuld voor het lot hunner dierbaarste voorwerpen; en zij lieten geenen tijd verloren gaan om bunne vrouwen en huisgezinnen naar afgelegene gewesten heen te zenden, terwijl zij zelve achterbleven, besloten hebbende stand te houden bij de graven hunner vaderen tot den laatsten ademtogt. Graaf rastapchin, wiens onverschrokkenheid en persoonlijke opofferingen zoo schoonen luister over zijne vaderlandsliefde spreiden, liet niets onaangeroerd, geen voorbeeld ongebezigd, hetwelk dezen belangelooze lieden vertrouwen kon

[p. 354]

inboezemen. Terwijl hij openhartiglijk den toestand erkende, waarin zich de stad bevond, verklaarde hij, dat er geene reden voor onmiddeliijke vrees aanwezig was; maar hij verbond zichzelven, dat, mogt zij wezenlijk bedreigd worden, hij geen oogenblik zou verliezen om de inwoners volkomen kennis te geven. De zwakke, door jaren en kunne, mogt dan eene schuilplaats zoeken; terwijl hij hoopte, dat de stedelingen, nog bij mannenkracht, geene herhaalde oproeping zouden behoeven, om zich te scharen onder de banieren van hunnen Souverein, en zich te voegen bij de helden, welke besloten hadden den aanrander terug te drijven, of in den strijd te sterven.

Gedurende deze voorbereidingen in de Keizerlijke stad, bleven de Franschen vordering maken. Zij kwamen te Dorogobouche, Wiazma en Gchatz, en hoorde men zelfs van hunnen aantogt op Mojaisk. Het gevolg van dit gerucht stortte, in fpijt der voorbereidende bemoedigingen van rastapchin, eenen ontrustenden schrik in de vrouwen en meer zwakke karakters van het volk van Moscow. Duizend overdrevene berigten werden overal verspreid, duizend ongegronde vertellingen uitgevonden, om de verslagenheid der vreesachtigen te vergrooten, welke ten laatste gevaarlijk genoeg werd om nasporing te vorderen: en toen werd ontdekt, dat, niettegenstaande de waakzaamheid der Politie, eene bende geheime zendelingen van den aanrander zich hadden ingedrongen in de gezelschappen der hoofdstad, en de oorspronkelijke bronnen waren dezer chrikverwekkende vertelsels. De verraders werden gegrepen, en, om hunne verraderij te boeten, naar Siberië gezonden; terwijl het volk, dat door hunne voorstellingen was ter neer geslagen geworden, of henenweek naar afgelegene steden, of zich verliet op het woord van den Gouverneur, om hen te verwittigen, wanneer wezenlijk gevaar mogt naderen.

De gelukkige aanstelling van Prins koutousoff tot Opperbevelhebber ondersteunde de bemoedigende beloften van rastapchin, en verwekte dubbel vertrouwen bij het volk.

De slag van Borodino was geleverd, en de overwinning bevochten; doch het was eene overwinning, met bloed doorweekt; het was eene overwinning, voet voor voet betwist: schrikkelijk waren de gevaren, nog te doorworstelen. Het behoud des rijks hing af van eene groote, beslissende keus. De goede uitslag berustte, naar het oordeel der meesten, op de

[p. 355]

verdediging van Moscow. Koutousoff vond weinigen, die met zijn tegengesteld gevoelen overeenstemden; doch hij had de grootmoedigheid, om zijnen geheelen naam, den roem van zeventig jaren, op de schaal van zijn land te werpen, en besloot, met opoffering van de hoofdstad der Czaars, tot het behoud van hun gebied.

Boden werden tot dit einde aan Graaf rastapchin afgezonden.

Het noodlottig nieuws verspreidde zich door de geheele stad. Niets is in staat de verwarring en de jammertooneelen te schetsen, die het gevolg waren. De huizen weergalmden van gekerm en zuchten. Moeders en vrouwen scheurden zich van hunne echtgenooten en zonen, die besloten hadden de schreden van hunnen Gouverneur te volgen, of in hunne geboortestad te volharden, zoo lang een steen op den ander bleef. Kinderen schreiden aan hunne vaders het laatste vaarwel toe; en de zieken en bejaarden weigerden weggebragt te worden, om verre van hunne altaren en de graven hunner vaderen te sterven. De straten en wegen waren digt bezet met karren en voertuigen van allerlei maaksel, opgevuld met oud en jong; liggende sommigen daar neergestrekt in gevoelloosheid na de aandoeningen der scheiding, en doende anderen de lucht weergalmen van hunne kreten tegen den Dwingeland, wiens inval hen aan hunne haardsteden ontscheurde. Vele duizend ellendigen, die dusdanige middelen om veiligheid te zoeken niet bezaten, voelden zich gedreven te voet te vulgten voor de verwachte aankomst van hunnen meêdoogenloozen vijand. De zoo onlangs gelukkige stad Moscow wierp nu van haren geschokten boezem schreijende menigten harer berooide kinderen. Sommigen vloden naar afgelegener vrienden, anderen wisten niet waar te gaan, maar zochten eene schuijplaats voor den vijand bij de medelijkdende liefde der naburige gewesten. Velen keerden op hunne schreden terug; vrouwen, aan de voorwerpen hunner teederste wenschen vastgeklemd, vonden het onmogelijk de plek te verlaten, welke dezen wilden verdedigen; en oude lieden waggelden tot hunne vaderlijke woonsteden terug, uitroepende: ‘Waar wij geboren en opgevoed zijn, daar willen wij ons nederleggen en sterven!’

De uiterste bevelen van den Militairen Gouverneur waren gegeven. Te vergeefs bad hij et overschot der inwoners, wel-

[p. 356]

ke hij nog zag, zijnen marsch te volgen; zij beweenden hunne weigering, maar bleven slandvastig; en, het belang zijns lands eenig langer uitstel verbiedende, gaf hij het teeken, en aan het hoofd van veertigduizend dappere burgers, ten volle gewapend, verliet hij de stad, om zich bij den Opperbevelhebber te voegen.

De weinigen, die nu achterbleven, en de kracht hadden op eene plek bijeen te komen, de zwakke door ouderdom en de teedere van gevoel, de patriot, die zich opofferde, en de wanhopige wreker, vereenigden zich tot eenen kleinen troep, besloten hebbende in de vlammen der stad om te komen, eer dan hare heilige torens de bolwerken te zien worden der moordenaars, die hunne woonsteden verwoest en hunnen vrede vermoord hadden.

Op den 14den September, des middags, verscheen de vijand voor de wallen van Moscow. Zijne voorhoede, onder bevel van murat en beauharnois, trad de poorten binnen met al den trots en al de pracht der overwinning. De troepen rigtten zich naar het Kremlin. Een deel der zichzelven opofferende burgers had aldaar toevingt gezocht; en, de poorten sluitende, beproefden zij wanhopig deszelfs verdediging met eene losbranding hunner musketten. Zwak waren afschuttingen van steen en ijzer tegen eene legermagt: de poorten werden oogenblikkelijk overweldigd, en de wakkere offers der vaderlandsliefde op den grond hunner aloude sterkte moorddadig asgemaakt.

Naauwelijks was het bloedig bedrijf volbragt, of de brandstapels der getrouwe verkleefdheid werden ontstoken, en Moscow stond aan verscheidene hoeken in vlam. De Fransche troepen, zoodra zij de opgeöfferde stad waren binnengerukt, hadden zich in alle rigtingen verspreid, met oogmerk van plundering; en, al voorttrekkende, begingen zij mishandelingen, zoo gruwelijk, aan elk, dien zij ontmoetten, dat vaders, wanhopende hunne kinderen voor onteering te behoeden, wenschten het vuur in hunne wijkplaats te steken, en eene zekerder toevlugt in de vlammen te vinden.

De straten, de huizen, de kelders, stroomden van bloed, en waren vol van schending en slagting. De menschheid scheen in den Franschen soldaat verloren; want niets was in hem te onderscheiden dan het woeste dier, azende op prooi; of liever de helsche vijand, zich badende in het volle genot van allerlei

[p. 357]

gruwelijke misdaad. Het vuur, door de losbandigheid dezer roovers ontstoken, vermengde zich met de brandende offers des stervenden volks, en de booswichten liepen als duivels door de vlammen, plunderende bijzondere woningen en openbare bewaarplaatsen, en, nadat deze niet meer opleverden, keerden zij hunne heiligschendende schreden tot den roof der kerken. De gruwelen van Smolenzk werden herhaald in de heiligdommen van Moscow. Wederom werden altaren bezoedeld met bloed; geheiligde vaten gebroken en weggeworpen; de overblijfselen der heiligen geschonden; en zelfs de dooden ontrust, in de nasporing van verborgene schatten.

Terwijl deze afschuwelijkheden bedreven werden, bleef bonaparte aan de grenscheiding (barrier) op den weg naar Smolenzk, ongeduldig wachtende naar de omstandigheid, welke hij bepaald had zijnen zegepralenden intogt in Moscow te zullen voorafgaan. Hij stelde die wijdluftige plegtigheid uit, tot dat de autoriteiten der stad in bezending zouden aankomen, om hem te noodigen binnen te treden! Hij zag al wederom en al wederom naar de wallen uit; alles scheen daar bezig, maar niets vertoonde zich in dien vorm, welken hij verwachtte. De namiddag kwam, en nog verscheen geen mensch. Thans besloot hij een Poolsch Generaal in de stad te zenden, om de burgers de verlangde bezending aan de hand te doen. De Generaal aanvaardde zijne boodschap; en, naar zijnen weg vragende bij eenen zich hier ophoudenden vreemde, dien het lot hem tegenvoerde, werd hij door dezen buitenlander naar het paleis gebragt, dat de zetel van het Gouvernement was geweest; vervolgens naar het bureau van Politie, en daarna naar het huis van den Gouverneur-Generaal. In 't kort, hij liet zich van zijnen leidsman naar elke plaats voeren, alwaar hij eenige verwachting mogt koesteren eenen openlijken ambtenaar te zullen aantreffen; doch de nasporing was vruchteloos. Hij keerde tot napoleon terug met het berigt, dat geene wettige autoriteiten in Moscow waren teruggebleven; dat de stad reeds eene woestenij was, en spoedig een puinhoop zou zijn. Dit was de eerste maal, dat des Dwingelands verwachtingen waren te leur gesteld ten aanzien van de hulde, welke hij bij voorraad van eene genomen stad vorderde. Geen kluchtspel eener bezending, geene aangebodene sleutels, geene toejuichingen der gematigdheid van den overwinnaar, kwamen den voort-

[p. 358]

rukkenden Cefar tegen! Geene enkele schaduw van eerbiediging vertoonde zich, een bulletin of Moniteur waardig! Nogtans wilde de aanrander van Rusland zijne averegtsche verwachtingen niet ganschelijk laten varen. Hij vleide zich, dat den naastvolgenden dag ten minste de hier gezetene vreemdelingen eenigen der verschrikte ingeborenen zouden bijeenbrengen, en, zichzelven met hen vereenigende in den vorm eener vertegenwoordiging der stad, hem van eenige bouwstoffen zouden voorzien om eene zegepraal aan te kondigen. In deze verwachting betrok hij zijne kwartieren voor dien nacht in het Petrofsky-paleis, ongeveer eene (Eng.) mijl van de Petersburgsche grensscheiding. De gewenschte morgen brak aan, de middag volgde hem, en nog geen spoor eener naderende bezending werd ontdekt. Vertoornd over deze dubbele teleurstelling, gaf hij de verwachting ten laatste op; en, zijne garde bevelende voort te rukken, trad hij de stad onder een grimmig zwijgen binnen. Zonder trommelslag, kanonschot, of eenige andere vertooning, waarmede hij gewoonlijk den trots zijns legers streelde, nam hij bezit van de hoofdstad der Czaars! De aandoeningen, het slagen dezer lang voorbereide onderneming vergezellende, waren als die van Satan bij de verwoesting van het Paradijs. De booze vijand werd door zijnen gedoemden stoet met uitjouwingen ontvangen; en de verwoester van Rusland vond geene andere toejuiching, zelfs bij zijne eigene gezellen, dan het gegil der rampzalige offers, welken zij hunner woede slagteden.

Hij begaf zich naar het Kremlin; en, bezit nemende van de groote vesting des rijks, met de wraakzuchtigste aandoeningen, uit zijne houding te lezen, riep hij rondom zich zijne vertrouwelijkste krijgsoversten, en betuigde hun zijne verontwaardiging over de wijze, waarop hij was ontvangen. Deze lage trawanten, hunnen toon naar zijne woede rigtende, lieten zich breed uit over den tegenstand, welken zijne soldaten in de stad hadden te overwinnen; en verzwegen de edele verachting niet, met welke de weinige achtergeblevene inwoners hunnen meester hadden behandeld, als eene beleediging, die de voorbeeldigste straf eischte.

Naauwelijks was napoleon in het paleis der Czaars aangekomen, toen, te midden van dit bloedig overleg, een brand werd geboodschapt te zijn uitgebroken, niet verre van deszelfs wallen, in het Kremlin zelve. Nu kende zijne woede geene

[p. 359]

palen. Hij dreigde de schrikkelijkste wraak aan de bedrijvers, en beval, iederen persoon, die verdacht kon worden, of elken Rus, in de nabijheid der plaatse gevonden, te vatten en voor hem te brengen. Een honderd brave Moskovieten waren spoedig in handen zijner gardes, en gesleept in de tegenwoordigheid van den Dwingeland, op den grond bij de hoofdkerk tegen over het paleis.

Zij werden ondervraagd betreffende de daad, en wie hen tot dezelve had aangezet. Hun werd leven, en eene volstrekte kwijtschelding van alle straf, beloofd, zoo zij op deze vragen wilden bekennen, en onderwerping aan napoleon zweren. Een barsch stilzwijgen werd door allen bewaard. Nogmaals en nogmaals werden zij ondervraagd, en wederom werd geen woord door hen gesproken.

Des Dwingelands geduld was uitgeput; en, bevindende dat noch bedreigingen noch beloften de getrouwheid dezer lieden aan hunnen Souverein kon doen wankelen, zoo gaf hij order, en zij werden onmiddellijk geslagt. In het oogenblik des doods trad de een voor den ander, om het eerst de schicht te ontvangen, welke hem van zijnen makker zou scheiden. Met kalmte in hunne houdingen en onverschrokkenheid in hun gedrag, maakten zij eenvoudiglijk het teeken des kruises op hunne borst, en vielen onder den slag hunner moordenaars. De bewerker van hun lot durfde niet op hen nederzien, maar luisterde met vervoering naar het afschieten der honderd kogels, die achtervolgelijk de moedige bende van het bestaan beroofden.

Deze wreede slagting werd aan het ongelukkig overschot der inwoneren spoedig bekend; en, terwijl vervloeking des bedrijfs hunnen haat tegen napoleon bij verdubbeling scherpte, herhaalden zij hunnen eed, van liever te sterven dan zijn gezag te erkennen. Beide kunnen vereenigden zich in deze gelofte, om daarna met tranen van wanhoop van elkander te scheiden, en eene tijdelijke schuilplaats te zoeken in de kelders, en tusschen de rookende puinhoopen hunner eenmaal gelukkige woningen. Gedurende den nacht kwamen zij soms bijeen, om elkanderen hunnen eed te vernieuwen; maar bij dag was schaars een ingeboren der stad te ontdekken.

Niettegenstaande het verschrikkelijk voorbeeld, dat de Fransche voorganger had gesteld aan de honderd Moskovieten, welken hij vooronderstelde den brand in het Kremtin gestoken te

[p. 360]

hebben, vreesde hij, echter, eene herhaling van dien aanslag van de overigen des volks; en, om elke mogelijke voorzorg voor zijne veiligheid te gebruiken, gaf hij bevel, alle de poorten digt gesloten te houden, met de enkele uitzondering van die, welke uitkomt op de Nicolisky-straat, en door welke niemand mogt binnen komen dan de officiers, die het meest in zijn vertrouwen deelden. Aldus hield vrees voor eenige weinige brave lieden (te weinig, ô spijt! om hunne geheime schuilplaatsen uit te komen) den aanrander van hun land gevangen, in het middelpunt zelve zijner geroemde overwinningen! Zien wij hieruit niet, dat er oogenblikken zijn, dat zelfs het voorspoedigst misdrijf ontzag zal voeden voor de deugd? Het is te beweenen, dat haar vermogen niet menigvuldiger malen wordt beproefd.

Het vuur, dat in het Kremlin was ontstoken, vond beäntwoordende bakens door de geheele rij der kringen, welke de stad Moscow bevatten. De brand voer voert in iedere rigting zich te verspreiden, en vermeerderde, door hare verterende vlammen, de verschrikkingen van den nacht. De soldaten, geen acht slaande op order of krijgstucht, en aangemoedigd door het voorbeeld van maar al te velen hunner officieren, grepen elke gelegenheid aan, welke deze tooneelen aan de hand gaven, om te plunderen en te vernielen.

Bonaparte beschouwde de toenemende verwoesting met ongerustheid, dat misschien de ontembare voortgang der vlammen hem den roem des bezits van Moscow zou ontwringen, door de geheele verslinding der stad. Om dezen slag voor zijne trotschheid af te wenden, beval hij zijne Generaals, geene middelen onbeproefd te laten, om de duizend vuren te blusschen, door welken hij was omsingeld. Zijne orders werden met vlijt nagekomen; doch het was niet voor den twintigsten der maand, dat de hevigheid der vlammen ophield te woeden.

De schilderij, van deze jammeren ontworpen door een deelgenoot derzelven, die ooggetuige was van derzelver verschrikkingen, is eene getrouwe afbeelding, en ik wil ze hier nevens voegen.

‘Sedert den nacht van den 14 September, tot dien van den 19den, woedde het vuur in alle wijken. Het brak eerst uit nabij het Vondelingshuis, en vervolgens bijna in denzelfden oogenblik aan den kant der stad digt aan de Steenen-brug, in

[p. 361]

de nabuurschap van de plaats, welke de Koning van Napels tot zijn verblijf verkoos. Een derde, en meer uitgebreide, brand barstte uit en verspreidde zich langs de voorste rij van het middelpunt der stad. De inwoners beschouwden hunne brandende huizen met eene onderwerping, welke alleen kon ontstaan uit het geloof, dat zij derzelver verwoesting niet lange zouden overleven. De overtuiging desgelijks, dat hun verlies berooving zou zijn voor den vijand, dat in de vlammen zijne belangrijkste hulpmiddelen te niete gingen, was de bevredigster voor elke smart van het verlies. Nieuwe vlammen braken uit, waar slechts de Fransche soldaten hunne meêdoogenlooze schreden rigtten. Vrouwen bedolven zichzelve in den gloed, om schending te ontgaan; en het bloed des braven Moskoviets werd vergeefs gestort, om vuren te blusschen, door zijne vaderlandsche handen ontstoken.

Op den morgen des derden dags na den intogt der roovers, ontstond een hevige wind, en toen werd inderdaad de brand algemeen. In minder dan één uur scheen de geheele uitgebreidheid der hoofdstad, vele wersten in het rond, een veld van vuur. De geheele ontzaggelijke streek lands boven de rivier, welke met huizen plagt bedekt te zijn, was eene zee van gloed; en de hemel was bedekt voor onze oogen, door de vreesselijke wolken van rook en smook, die zich over de stad wentelden.

Hoe ijsselijk de jammer was, en schoon hij zelfs het leven onzer verwoesters bedreigde, gevoelden zij nogtans geen medelijden; geen zweem van knagend berouw naderde hunne verharde harten. Nog vervolgden zij het onderzoek naar roof; nog stapelden zij misdaad op misdaad, en verhoogden de gruwzame verschrikkingen van het tooneel met allerlei betoon van wreedheid.

Waarlijk, de almagtige Regter vertoonde, in zijne uiterste wraak, nooit voorheen zoo afgrijsselijk een schouwspel aan het menschelijk geslacht!

Door golven van vuur, werden op elke verheven plaats honderden der bloeddorstige roovers gezien, drijvende hunne ongelukkige slagtoffers, om namelooze mishandelingen, of den, veel welkomer, dood te ondergaan. Waar was hier eene vrijplaats voor de lijdende menschheid? waar voor den zwakken ouderdom, krimpende voor de dreigende pijnbank? waar voor de

[p. 362]

bloedende ledematen van den jeugdigen vaderlander? waar voor de wanhopige maagd, vliedende de klaauwen van den wetteloozen boef? Daar was geene wijkplaats op aarde: en boosheid genoot, eenen tijd, hare volle zegepraal. Napoleon moet, uit de vensters van het Kremlin, de voortgangen van dezen zondvloed der verwoesting hebben aanschouwd. Terwijl hij voor zichzelven sidderde, bij den stormenden oceaan van vuur, die, rijzende en dalende, zijne golven naar hem henen rigtte, moet hij zekerlijk bekropen zijn door gedachten, die hem herinnerden, dat hij een mensch, een sterfelijk mensch was; dat er een tijd zou komen, wanneer hij rekenschap moest afleggen van het tooneel, voor hem uitgebreid, aan het Wezen, waardoor hij zelf en al de schepsels, thans door zijne hand omkomende, gelijkelijk waren geschapen! Zoo ooit zijn geweten tot hem gesproken hebbe, zoo het ooit zich hooren deed, dan was het gedurende een dezer schrikvolle nachten. De vlammen van Moscow moeten alsdan voor hem de toorts der Razernijen zijn geweest!’

Wat ook de bijzondere aandoeningen van dit Bandietenhoofd mogen zijn geweest, hij was bedacht op de noodzakelijkheid om eenige schuilplaats voor zijne medgezellen te bewaren, gedurende het aannaderende barre saizoen; en ten einde te verzekeren, wat aan de algemeene verwoesting van opoffering en roof was ontsnapt, poogde hij een burgerlijk gezag en politie in te voeren. Hij, die de Demons van losbandigheid en rooverij had ontboeid, gevoelde nu onrust, dat niet misschien de uitwerkselen hunner blinde woede op hemzelv' zouden te huis komen; en om zijne eigene veiligheid te verzekeren, was hij ten laatste verpligt de aanranding van anderen paal en perk te stellen.

Na verscheidene vruchtelooze pogingen gedaan te hebben, somtijds dreigende, en op andere tijden door beloften lokkende, overreedde hij ten laatste zekere individus, zoo wanhopig eene verpligting op zich te nemen, en zichzelven tot een municipaal ligchaam (corps municipal) te vormen. De Heer lesseps, die eenmaal Fransch Consul-generaal te Petersburg was geweest, (en wiens pogingen verdiend hadden deze zege weg te dragen) werd Intendant gemaakt der provincie van Moscow. Hoe werkzaam intusschen de dienaars dezer noodwendige autoriteit waren, de zaak was zoo nieuw, dat de voorwerpen van

[p. 363]

dezelve haar vermogen bezwaarlijk erkenden; en roof en moord voeren voort buiten rond te gaan met zoo onbeschaamd gelaat als immer. Deze nieuwe Magistraatspersonen zelven, wanneer zij voor den dag kwamen om hunne functien uit te oefenen, werden beleedigd, besprongen, en met bespotting naar hunne kwartieren terug geklopt. Ieder legercorps, van uit het kamp buiten de barrieres binnenrukkende, kon hetzelfde regt ter plundering aanwijzen, als hetwelk door hen was uitgeöefend, welken hun goed geluk het eerst op het veld des roofs had gebragt. Napoleon had hun de schatten van Moscow beloofd!

Na de inneming van Smolenzk, en de teleurstelling, daar ondergaan, door de wegvoering der schatten, had napoleon besloten eenen aanval op Moscow te doen, en, mogt hij de plaats meester worden, den rijkdom van derzelver vorsten en volk aan de begeerlijkheid zijner soldaten te wijden. Met dit inzigt, en om het gemor te stillen, dat hem ter oore kwam, betreffende de onvoldane behoeften des logers, kondigde hij hun aan, dat Moscow zijn naaste voorwerp was; dat zijne troepen daar zouden overwinteren; en dat, uit den schoot van deszelfs overvloed, terwijl zijne soldaten nieuwe kracht verzamelden uit deszelfs volle schuren, hij Keizer alexander den vrede zou voorschrijven, en de glorie van Frankrijk op een toppunt vestigen, hetgeen de gansche aarde bestraalde.

Gedurende zijnen marsch, en de naalden en torenspitsen van Moscow op eenen afstand ontdekkende, wees hij naar dezelven, en riep zijnen medgezellen toe: ‘Ziet daar het einde van uwen veldtogt! Haar goud en haar overvloed zijn de uwe.’

Aan deze beloften was hij zijne tegenwoordige verlegenheid schuldig. Hoe kon hij de rooverij straffen, tot welke hij zelf verlof had gegeven? en hoe kon hij hopen eenig gedeelte van een volk te bevredigen, welks medeburgers hij aan de baldadigste vernieling had prijs gelaten? Uitroeijen is geen verwinnen. En de diensten der volkomenst overwonnenen konden van te uitstekend gebruik voor hem zijn in de voortzetting der te onderbrenging van het Keizerrijk, om hem toe te laten getuige te zijn van de rampen van Moscow, zonder te schijnen haar getij te stoppen. Het metderdaad te doen, was zelfs buiten de magt van bonaparte; en wat hij niet kon herstellen, dat zocht hij te vergoelijken door het openbaar maken eener verdediging (apologie) van militaire berooving! Deze handgreep, echter, had geene andere uitwerking, dan allen aan-

[p. 364]

hangen de gemakkelijke politieke zedekunde van derzelver ontwerper te doen zien.

Het vuur was ten laatste gebluscht; maar het werk der verwoesting hield nog aan in de berooving der plaatse, het bedrijf van gewelddadigheden op de straten, en het trotseren der burgerlijke gezagvoerders. Om dit gebrek aan ondergeschiktheid tegen te gaan, nam bonaparte toevlugt tot plakkaten en proclamatien; en, dezelven versmaad ziende, ging hij zoo ver van twee of drie der zwartste misdadigers te doen doodschieten. Zoodra dit gering bewijs van regtvaardigheid bij den vijand gegeven werd, vatteden eenige weinigen der arme inwoners, van honger vergaande, moed, en kropen uit de donkere schuilhoeken voor den dag, in welken ze verscholen hadden gelegen. Doch, welk eene verandering had plaats gegrepen gedurende hunne korte ontwijking! Moscow was niet meer te herkennen. Niets bleef over van deze eenmaal prachtige stad, dan eene uitgebreide vlakte, met puinhoopen en rookende assche bedekt. Overal waren de ontsteende straten opgevuld met menschen-lijken en geraamten van doode paarden. En nog was er een ijsselijker schouwspel te bezien over: ongelukkige vaders en echtgenooten, loopende heen en weder, en zoekende uit de hoopen der vermoorden de verminkte overblijfsels hunner vrouwen en dochteren! Anderen sprongen wild uit hunne holen te voorschijn, vragende iets om de eischen der hongerende natuur te voldoen! En sommigen, door gebrek en ellende uitgeput, vielen, zonder eenige klagte, of zelfs een smeekend oog naar hunne onderdrukkers te wenden, uitgestrekt ter aarde, blazende den adem uit op den geboortegrond, aan welken zij hun bestaan hadden gewijd!

Dus nam dag op dag de benaauwdheid dezer eerbiedwaardige stad toe. Doch, terwijl de Dwingelandij haar in het stof vertrad, ontweek zij zelve niet, een deel van het onregt te gevoelen, welk zij anderen aandeed. In de schermutselingen der losbandigheid en het vermoorden des weerloozen volks, vergat de Fransche soldaat, hoedanig de wapenen in het open veld te gebruiken. Schoon vol van bedreigingen en wind, mogen alle hunne krijgsverrigtingen, gedurende hun verblijf te Moscow, gerekend worden te bestaan in weinige voorpostengevechten ter verkenning, en twee of drie mislukte pogingen om voorraad op te doen.