Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1814

Leerrede, ter aanbeveling van en deelneming aan een, hier te lande, op te rigten Nederlandsch Bijbelgenoetschap, uitgesproken te Leyden, den 3 Julij, 1814, door J. Roemer, Christen-Leeraar aldaar. Te Leyden, bij J. van Thoir. In gr. 8vo. 29 Bl. f :-6-:
Godsdienstige Redevoering op het Beleg en Ontzet der Stad Leyden, voorgevallen in den Jare 1574; gepredikt, op den 3 Oct. 1814, door J. Roemer, Christen-Leeraar te Leyden. Aldaar, bij J.W. van Leeuwen. In gr. 8vo. 40 Bl. f :-8-:

Kort na malkander komen deze twee Kerkelijke Redevoeringen van den Eerw. roemer uit. De onderwerpen, nogtans, hebben geene overeenkomst of verband. En hieruit is het zekerlijk te verklaren, dat de stijl zoo aanmerkelijk verschilt. In het eerste stuk zijn de volzinnen doorgaans lang, in het laatste hier en daar verbazend kort; in het eerste heerscht dus eene zekere bedaardheid, in het laatste eene soort van onrust, die, hoe zeer de stijl van redevoeringen uit de letter niet juist moge te beoordee en zijn, toch eenen verschillenden invloed op de uitspraak moet oefenen, en in het laatstgenoemde geval, in plaats van eenen wegslependen stroom der rede, iets stooterigs te weeg brengen.

De Leerrede, over Marc. XVI:15, is haren oorsprong inzonderheid verschuldigd aan eenen brief, door den Pre-

[p. 691]

diker ontvangen van het Engelsch Bijbelgenootschap; brief, die, zoo niet aan allen, zeker aan de Leeraars in aanzienlijke steden algemeen is toegezonden Het verzoek, in dien brief vervat, om ter bevorderinge van de belangen des Bijbelgenootschaps, vooral des op te rigten Nederlandschen, mede te werken, wordt met de uitspraak en uitgave van deze Leerrede beantwoord. Haar loop is deze: het weldadig ontwerp van den Stichter des Christendoms strekt zich tot alle menschen uit; de roeping, daartoe op de Apostelen overgebragt, bestaat ook nog voor ons; duizenden onzer tijd- en landgenooten missen de noodige godsdienstige beschaving, missen het middel daartoe, den Bijbel; het is Christenpligt, in dit gebrek te helpen voorzien. Geleidelijk en natuurlijk vloeit dit eene uit het andere voort, zonder dat opzettelijk aangeduide afdeelingen de overgangen aanwijzen, of behoeven aan te wijzen. Met vele drangredenen aangedrongen, door vele aanmerkingen in het licht gesteld en treffend opgeluisterd, vertoont zich het geheel in geen onbevallig licht. Inzonderheid zou men eene ware leerwijsheid daarin kunnen vinden, dat de aandrang zoo zeer is in den geest van toehoorders, hoedanigen wij mogen vooronderstellen die van den Eerw. roemer geweest te zijn; liefhebbers van verlichting, algemeene menschenwaarde, en vrije beoefening van den éénigen Bijbel. Schoon wij dan ook niet zoo zeker zijn, dat het bij velen onzer landgenooten aan eenen Bijbel ontbreekt, en dat voorziening in dat vermeend gebrek het licht en den troost van den Godsdienst hier aanmerkelijk zou doen toenemen; zoo kunnen wij toch bij niemand den ijver afkeuren, aan de bevordering der waarheid gewijd, die naar de godzaligheid is. Mogt het misschien hier of daar aan het woord haperen, of kan dat Goddelijk woord, op deze wijze, verder doordringen, dan tot hiertoe geschiedde hoe rijkelijk zou de uitstekendste moeite beloond zijn! Het speet ons min of meer, dat roemer van hetzelve tot zijne t.t. zegt: ‘Als een werk van waarheid, troost, bemoediging, hope en verzekering, noemt gij hetzelve het woord Gods.’ De

[p. 692]

oppervlakkige toehoorder, of lezer, zou kunnen meenen, daaruit te moeten opmaken, dat roemer deszelfs waarachtig Goddelijk gezag niet erkende, noch Jezus woorden, daarin vervat, door God wonderdadig bekrachtigd, en dus als Zijne eigen woorden achtte. En zoodanige opvatting toch zou niet min den Heere roemer, dan der waarheid onregt doen.

No. 2. De Kerkelijke Redevoering heeft ten tekst: Zoo God voor ons is, wie zal tegen ons zijn? Zij begint met het betoog, dat het bestuur der Voorzienigheid alles ten goede regelt, God altijd met ons is, en nergens tegenstand zijner wijze en weldadige oogmerken ontmoet. Vervolgens wordt de gebeurtenis, toen gevierd, ontvouwd en toegelicht; en eindelijk daarvan de toepassing op de tegenwoordige omstandigheden des vaderlands gemaakt. Zeer levendig is alles gesteld. De toon der redevoering, bij een verhaal zoo ligt verloren gaande, is zoo wel daar als in de toepassing behouden gebleven. Het kan alzoo waarlijk eene feestrede heeten, en niet gemist hebben, eene vrolijke en teffens godsdienstige geestdrift in de toehoorders op te wekken. Gelijk echter, bij ons, zwakke menschen, alle goed zijn kwaad, alle lust zijn last veelal heeft; zoo zeiden wij reeds, dat de stijl ons wat al te levendig, al te springerig voorkwam; en moeten wij er bijvoegen, dat zoo wel in het geheel, als in sommige deelen, voor ons, iets onbestemds en duisters scheen te heerschen, dat den straks gemelden gunstigen indruk aanmerkelijk kan verzwakt hebben. Wij willen alleen van het partieele een paar voorbeelden aanhalen, omdat dit het andere te gelijk eenigzins verklaart, hetgeen overigens te veel eigen betoog, naar mate der uitgebreidheid van het beoordeelde stuk, van ons zou vorderen.

Op bl. 17 luidt het van de Inquisitie: ‘Zij zocht de doortraptste snoodheden bijeen, om lieden te belagen, gemoederen te doorsnuffelen, en de gevangenen de diepste verborgenheden hunner gewissen, zoo door ijsselijke, in de oogen onverdragelijke, dreigementen, als door de al-

[p. 693]

lergevoeligste vonden van weedom, uit te pijnigen;’ - hetgeen, uit brandt eenigzins onnaauwkeurig aangehaald, en van veroudering niet volkomen vrij te pleiten, hier, buiten zijnen eigen zamenhang, bezwaarlijk volkomen zal zijn verstaan.

Bl. 36. ‘Wij verloren de vrijheid, verlieten God en zijnen dienst, verzaakten eed en pligt, waren geene Nederlanders meer; en aller armen waren tegen ons gewapend, toen wij ons, lafhartig, gedroegen, ten prooi gaven aan de verleiding van de baatzucht en naar het gevlei van eenige Grooten hoorden. Onze gedienstige verbeelding herinnert ons de gebeurtenissen nog levendig genoeg, die onzen val voorbereidden. Daar zaten wij en weenden wij aan onze rivieren, gedwongen onze liederen, als in een vreemd land, ter eere van bloeddorst en geweld, te zingen. God scheen zich voor ons te verbergen. Wij herleefden voor onze regtvaardige zaak,’ enz. Wordt hier in den beginne van den oorsprong der rampzalige revolutie, met den aankleve van dien, gesproken, of niet? welke allen waren tegen ons? Het is duister.

Voorts wordt op bl. 25 van een lijkvurig gelaat, bl. 28 van het onzekerste gevaar gesproken, dat wij mede niet regt begrijpen. En op bl. 11 wordt gezegd: ‘Kon eenig volk zeggen: zoo God voor ons is, wie zal tegen ons zijn? het was de Nederlander, welke den plek gronds, dien hij bewoont, aan de golven ontwoekerde; te midden der woedende stormen middelen zijner beveiliging tegen overstrooming en verwoesting schiep,’ enz. Hoe hangt dit zamen? Dit immers mogt zelfvertrouwen leeren; maar daarvan wordt hier niet gesproken.