Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1814

Falkenberg, of de Oom. Naar het Fransch van Mevrouw de Montolieu, door J. Immerzeel, Jun. Te Dordrecht, bij A. Blussé en Zoon. 1813. In gr. 8vo. 215 Bl. f 2-4-:

Falkenberg, of de Oom, is in ieder opzigt de bizarste mensch, dien men zich kan voorstellen. Ondankbare zoon, meineedig minnaar, onnuttig burger, slecht vader, braveert hij allen natuurlijk gevoel en alle maatschappelijke banden, om met den ijdelen titel van wereldburger te pralen; hij scheurt zich, onder zoodanig voorwendsel, los van alle individuéle verpligtingen,

[p. 623]

en zijne beginsels van vrijdenkerij zijn bij hem in de plaats van deugden. Hij formeert gasthuizen en gestichten van liefdadigheid; hij verkwist onnoemelijke sommen met het spel; zijne dwaasheden hebben zijnen vader in het graf geholpen; hij laat zijne éénige dochter in de handen van een onkundig priester. Zijne vrouw, eene nietswaardige, die hem beleedigd heeft, sloot hij in een klooster; bij het hooren noemen van haren naam wordt hij woedende. Hij verliet zijne diplomatieke loopbaan, werd gemeen soldaat, kwam als zoodanig tot eer en rang, maar verliet toen ook dadelijk den krijgsdienst; werd in het Kabinet, en tot Gezant aan vreemde Hoven verheven; maar zijn onrustige geest joeg hem weder de ruime wereld in; thans zwerft hij, nu ginds, dan daar, op zijne vele en uitgebreide goederen, waar ieder zijne aankomst vreest. - Zoo beoordeelt hem de wereld, en niet alleen de wereld, maar zelfs eene nabestaande, die hem meer dan iemand kennen en beoordeelen moest, eene vrouw van beproefde deugd, en van uitnemende schranderheid. Dan, deze zelfde Graaf van Falkenberg, is in het oog zijner verlatene minnares (en zoo is hij inderdaad) naar verstand en hart het deugdzaamste mensch; doch die de kunst niet kent, zoo noodzakelijk in deze wereld, om te vleijen, zich bemind te maken bij hen, die hem onverschillig zijn, of die hij niet achten kan. Indien hij slechts van zichzelven te vreden is, is het hem zeer onverschillig, al of niet gewaardeerd te worden door hen, die niet bevoegd zijn hem te kennen of te beöordeelen; en dit is de oorzaak van de ongelukken, die zijn leven vergald hebben. Zijne onwaardige echtgenoote zelve erkent zijne voorbeeldelooze grootmoedigheid.

De jonge en uitmuntende Mathilde van Retting, eene ongelukkige arme weeze, was in het geheel niet op hare plaats in het kasteel van Woltau, bij hare bloedverwanten; niet omdat zij daar den dubbelen, moeijelijken post van huishoudster, en opvoederesse van twee verwaarloosde knaapjes, voor hare rekening had, maar omdat men haar minachtte en alleen hield uit belang, en omdat zij daar leven moest onder geheel aan haar ongelijksoortige menschen, in den naarsten toestand, zonder iets voor haar verstand en hart, in de onaangenaamste afzondering van ieder gezellig genot, den jagttijd uitgezonderd, wanneer weelde en overdaad, en de meest woeste en verwoestende vermaken, de vorige eenzaamheid afwisselden.

[p. 624]

Ook de Graaf kwam daar in dat jaargetijde; men ontzag hem uit familiebelang; de zeer tegen hem ingenomene Mathilde merkte spoedig, hoe zeer alles anders was in zijne tegenwoordigheid; - spoedig deed haar verstand en hart hem regt, en leerde hem kennen als goed, edelmoedig, vol deugd en grootheid van ziel. Haar onderscheidde hij ook spoedig, niettegenstaande hare jongheid; de behoefte van haar hart was vervuld, - hoogachting, vriendschap, liefde; en het was hare eerste liefde. Hij deed haar geene verklaring; maar zij voelde toch, dat zij ook opgemerkt, geächt, ja geëerbiedigd en bemind werd. Onverwacht verliet hij het kasteel; dit, en hetgeen zij vernam, bragt hare denkbeelden nopens zijn karakter in de war. Edelmoedig zorgde hij voor de opvoeding harer kweekelingen, die werden toevertrouwd, op zijne kosten, aan een' der uitmuntendste mannen; en ook zij geraakte spoedig daarop uit hare nu gedurig al meer onaangename betrekking; zij werd aangezocht en geraakte in het huis eener achtingwaardige Dame, waar hare pligten geëvenredigd waren aan haren smaak en verdiensten. Had zij dit den Graaf te danken? Maar het was die zelfde Dame, welke hem zoo scheef beöordeelde, als wij boven zeiden, en bij welke zij weldra overtuigd was, dat eene aanbeveling van den Graaf eene geheel verkeerde uitwerking zou gehad hebben.

Haar hart leed geweldig, en hare gezondheid bezweek; verandering van lucht moest beproefd worden; en dit bragt haar bij Rosalia, de verlatene minnares, maar sinds gehuwd en gelukkig. Hier kreeg Mathilde in alles opheldering; en, toen haar geliefde bij haar geregtvaardigd was, herstelde zij naar ligchaam en ziel. Men drong haar tot een huwelijk; maar zij wilde hare hand niet wegschenken zonder haar hart; geene drangredenen baatten. Hare beschermster, die, bij alle hare uitmuntendheid, maar niet lijden kon, dat men anders dan zij dacht en handelde, maakte het haar nu zoo onaangenaam en moeijelijk, dat zij haar afscheid nam. Zij geraakte en leefde stil en genoegelijk in het huis van een' ouden bediende, die gehuwd was en haar hartelijk lief had; handwerk, en het weinige, dat zij had, was tot haar onderhoud toereikende. Ook hier sloeg zij de voordeeligste aanbiedingen tot een huwelijk af. Dan, eene bijna doodelijke ziekte putte alle hare middelen uit; zij moest wederom afhankelijk worden; zij vond eene

[p. 625]

plaats bij eene bejaarde Dame, die iemand tot gezelschap zocht; hier had zij het wel, en was daar nuttig, vooral toen deze krank werd naar ligchaam en ziel; want zij had veel op haar geweten, en dat geweten werd wakker. Het was de Gravin van Falkenberg; Mathilde ijsde bij deze ontdekking, maar herstelde zich. Toen de Dame voelde, dat zij niet herstellen kon, verlangde zij eene verzoening te beproeven. Mathilde schreef, op haar verzoek, aan den Graaf, in naam van de boetvaardige. Hij kwam met zijn kind; zijne echtgenoote stiers in zijne armen. Mathilde was, onder een gepast voorwendsel, zijne ontmoeting ontweken. Zij vernam intusschen spoedig, dat hij van hare betrekking tot de Dame kennis droeg; dan, hij was vertrokken. Eene wijl daarna draagt hij haar schriftelijk de opvoeding zijner dochter op, op de edelmoedigste voorwaarden; hare kieschheid hield haar echter terug. Hoe kon zij toch dezen man gedurig wederzien, die haar wel dankbaarheid en achting betoonde, maar haar niet beminde? De Graaf komt zelf; zij ontdekt, tot hare verbazing, dat hij meende, dat haar hart reeds elders geplaatst was, en dat deze dwaling bij hem natuurlijk had moeten opkomen; - hij komt er voor uit, en tevens voor zijne hopelooze liefde; haar gelukkig te maken met den man van hare verkiezing, en dat zij zijne dochter opvoedde, was zijn éénige wensch. - Alles heldert zich thans op, en het wordt - zoo als doorgaans in een' Roman - het gewenschtste huwelijk.

Wij gevoelen onszelven in zoo ver genoeg, dat wij meenen vrij wat te zeggen tot los van dit werk, daar wij den Lezer verzekeren, dat wij de lezing, en wel met het uitnemendst genoegen, herhaald hebben; en voegen er, naar het Voorberigt, nog bij, dat Mevrouw de montolieu de geschiedenis ontleend heeft en uitgewerkt naar eene korte schets in het Hoogduitsch van de beroemde carolina pichler.