Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1814

Iets over de nooit plaats gehad hebbende Zamenzwering te Amsterdam, in Februarij, 1813. Door H. de H. Lemon, Med. Doctor. Te Amsterdam, bij J. ten Brink, Gz. 1814. In gr. 8vo. 61 Bl. f :-12-:

Wij hebben dit Iets met al het genoegen gelezen, dat zulk een stukje kan doen verwachten. Het is, buiten twijfel, van belang, de handelwijze onzer nu verloopen Onderdrukkers in haren waren aard en hare geheele afschuwelijkheid te leeren kennen. En in het bijzonder had de gewaande Zamenzwering, hier verhandeld, zoo veel bevreemdends, ongeloofelijks en onzamenhangends, dat wij althans nooit regt wisten, wat wij er van te maken of te denken hadden. Te meer verpligting hebben wij dan aan den Heer lemon, dat hij sommige der eerste oogenblikken van zijne, en onze, gelukkig herkregen vrijheid heeft besteed, om ons dit treurig en niet min zeldzaam staatkundig verschijnsel in deszelfs waar en eenvoudig daglicht te helpen plaatsen.

De zaak in het algemeen komt hierop neêr. Het was in dien tijd, toen de Franschen in Rusland zoo deerlijk gehavend werden. Men weet, welk eene beweging in de gemoederen dit veroorzaakte. Onze Dwingelanden moesten thans natuurlijk achterdochtiger zijn dan ooit; daar inderdaad, bij velen onzer Landgenooten, gedachten, losse ontwerpen en vertrouwe-

[p. 584]

lijke gesprekken, rakende eene gewenschte afschudding van het zoo deerlijk geknakte juk, mogen zijn opgerezen. Maas, een woelziek, winderig en zedeloos mensch, geeft zich aan het smeden en uitventen van dergelijke ontwerpen onder zijne vrienden en medgezellen mede over. Men praat, men overlegt, men ontvangt en volvoert zelfs eene en andere orders van den planmaker tot een voorbereidend onderzoek. En dit laatste, met domme onvoorzigtigheid volvoerd, brengt straks de zaak ter kennis der Politie, die, wie weet welke, verschrikkelijke dingen in haren angst vermoedt! De nietigheid van de gansche zaak moest zeker even spoedig blijken. Doch, zoo het wantrouwen hieraan al niet dadelijk in den weg stond, dan wenschte men, gelijk blijkt, ten minste de omstandigheid te bezigen, ten einde, door een zoogenaamd voorbeeld van gestrengheid, de dadelijk bestaande gisting te gemakkelijker in toom te houden. En, het zij men wezenlijk iets meer vermoedde, dan de verhooren deden kennen; het zij om de zaak waarschijnlijk en gevaarlijk genoeg te doen voorkomen tot de opoffering van verscheiden menschenlevens; dat men den afschrik en de vreeze slechts wilde vermeerderen, of verder ten oogmerk had, Holland nog beter uit te plunderen; men deed wat men kon, ten einde de gevangenen meer en aanzienlijker deelgenooten in de zamenzwering te doen noemen. Met maas gelukte dit in zoo verre, dat hij eenige woorden, welke hij bij gelegenheid tegen Dr. lemon losselijk had uitgestooten, betrekkelijk eene te bewerken omwenteling, nu deed voorkomen als een plan van zamenzwering, door lemon aan hem voorgedragen. En hetgeen deze naderhand zelf ondervond bij de verhooren, en bijzondere toespraken enz. van beämbten en handlangers der Politie; de gedurige aansporing namelijk, door beloften en bedreigingen geschraagd, om te klappen, of liever te liegen en te lasteren, sommige aanzienlijke personen slechts als bekenden te noemen, om hen alzoo van ter zijde in de zaak te betrekken; dit alles verklaart inderdaad zulk een gedrag van zulken man te ligter, daar maas slechts ten allerlaatste, door uitdrukkelijke hope op eigen behoud, tot dit uiterste werd gebragt, en lemon vreest, al vroeger in een kwaad blaadje bij de Politie te hebben gestaan.

Men kan dus met grond zeggen, dat er geene zamenzwering heeft bestaan. Een los ontwerp, losse praatjes, en een

[p. 585]

even los onderzoek, wat men, in allen geval, van de militaire magt te hopen of te vreezen had; ziedaar het verschrikkelijk ding, waaraan niemand, door bekwaamheid, aanzien of vermogen hiervoor eenigzins berekend, had deel genomen, en dat echter niet slechts den onrustigen maas, maar ook den onnoozelen de jong, op het leven, en den herbergier, te wiens huize de zaken besproken waren, met nog een paar menschen, in toevallige betrekking met maas staande, op gevangenis en geldboete kwam te staan; terwijl onze lemon, eerst hier en naderhand in Frankrijk, bovendien vele onaangenaamheden en, als het ware, martelingen moest ondergaan, zonder - buiten de gelukkig plaats grijpende verandering in geheel Europa - bijna eenig uitzigt te hebben gehad, dat hij ooit aan den klaauw der mistrouwende dwingelandij ontwijken en tot de zijnen zou mogen terugge keeren.

Ziehier den voornamen inhoud, uitvoerig behandeld, voldoend gestaafd, en door gepaste aanmerkingen en wendingen versierd. Wij bevelen het boekje eenen ieder ter lezing aan.