Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1814

[p. 563]

Verhandeling over den invloed der Kruisvaarten op den toestand van de Burgermaatschappij in ons Vaderland. Ter beäntwoording eener Prijsvrage, door het Utrechtsch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen voorgesteld, door R.W.J. van Pabst tot Bingerden, aan wien de Gouden Medaille is toegewezen. Te Utrecht, bij J. Altheer. 1814. In gr. 8vo. 105 Bl., buiten de Voor- en Narede. f :-18-:

Er is, sedert eenige jaren, zeer veel over de Kruistogten geschreven. Zou het welligt ook geweest zijn, om de lijdende menschheid, onder haren druk, op eene behendige wijze te troosten en op te beuren, door de versterkte overtuiging, dat geene dolzinnige woede der Vorsten of volken, geen oorlog, verwoesting, barbaarschheid en ellende de Goddelijke Voorzienigheid beletten, het heerlijkst licht uit al dit duister te doen ontspringen? Dank hebbe dan de verlichte en menschlievende ziel, die dit onderzoek eerst aan den gang hielp! De prijsvraag bij het Parijsche Instituut is bekend; als ook de verongelukte poging van onzen verdienstelijken Landgenoot, wijlen den Hoogleeraar regenbogen, om naar dien prijs te dingen, en het schatbare stuk, dat hij ons daarom niet onthield; en waarvan het jammer is, dat het den Schrijver dezer Verhandelinge niet bekend schijnt geweest te zijn, schoon hij van het bekroonde stuk des Professors heeren heeft gebruik gemaakt. Bovendien zijn ons eene Fransche en twee Hoogduitsche geschiedenissen van het bedoelde tijdvak onder de oogen gekomen; zijnde eene der laatsten tafereelswijze, de andere in een' zeer eenvoudigen stijl geschreven, en voorzien met een aanhangsel der staatsregeling en wetten in het nieuwe Jeruzalemsche rijk onder boudewijn en zijne opvolgers.

[p. 564]

Wat wonder, dat het verdienstelijke Utrechtsche Genootschap het gezegde onderwerp al spoedig op ons Vaderland in het bijzonder wenschte te zien toegepast; en daarom die prijsstoffe reeds in 1808 of 9 uitschreef, welke wij in dit stuk behandeld vinden. Hetzelve werd reeds in 1810 bekroond; doch de Parijsche Censuur enz. enz. moetende passeren, zal het welligt daardoor veroorzaakt zijn, dat het pas in dit jaar in het licht is verschenen.

Eene korte voorrede; - eene inleiding, behelzende een beknopt overzigt der Kruisvaarten, met betrekking vooral op de inwoners dezer landen, die in dezelve deel genomen hebben, naar het voorbeeld van heeren verdeeld in vier tijdvakken, van 1096 tot 1146, tot 1187, tot 1246, tot 1291; - een Iste Hoofdstuk, bevattende den toestand van ons Vaderland vóór de Kruistogten, verdeeld in staatkundigen toestand, koophandel en Industrie, zeden, kunsten en wetenschappen; - een IIde Hoofdstuk, over den invloed der Kruisvaarten op den toestand van de Burgermaatschappij in ons Vaderland, betrekkelijk wederom tot de genoemde voorwerpen; - een Besluit, waarin de som van voor- en nadeel wordt opgemaakt, en eenige belangrijke Aanteekeningen; ziedaar den inhoud en de verdeeling der Prijsverhandelinge!

Dezelve doet zich, op het eerste aanzien, als zeer geleidelijk voor; en zoo is zij metderdaad geschreven. Met dit al is het bestek wat kort, en de behandeling daarom tot het eigenlijk tijdperk te zeer bepaald, om een volkomen helder overzigt van dit geheele tijdperk, naar alle zijden en betrekkingen, aan dezelve te hebben. De Schrijver behoort daarenboven meer tot de zorgvuldige en voorzigtige onderzoekers, dan wel tot de stoute gissers. En hoe veel duisters is er nog altijd in de geschiedenis van het behandelde tijdvak; duisters vooral ten aanzien van het bijzondere, elk land en volk aangaande. Wij leeren hier, ja, overtuigend, dat onze Landgenooten, vooral de Vriezen, veel deels hadden aan deze Kruistogten, en zien bij hen dezelfde veranderingen in allerlei opzigt plaats grijpen als elders, ja

[p. 565]

worden in het bijzonder ook op handel en zeevaart oplettend gemaakt, hier al vroeg gevestigd; doch men moet bekennen, dat, ten opzigte van het eigenlijk onderwerp, den invloed der Kruistogten op den toestand van dit Land, de oogst niet zeer rijk is uitgevallen. Mogelijk had regenbogen, als Landgenoot, nog wel iets kunnen bijdragen. Van s. stijl, in zijne Opkomst en Bloei, herinneren wij ons het onderzoek, waarom elders de eenhoofdigheid, en hier het tegendeel, in de landsregering door dezelfde oorzaak der Kruistogten bevorderd werd.

Dit echter strekke geenszins tot verkleining der verdienste van den kundigen en bekwamen Schrijver. Wij huldigen ook te dezen opzigte het loffelijke en welwikkende Utrechtsche Genootschap, betuigende onze erkentelijkheid voor het bekroonde stuk.