Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1814

Magazijn van en voor Lijdenden en Rampspoedigen, enz. Isten Deels 1ste Stuk.

(Vervolg.)

Het 3de gezigtpunt ter beschouwing van 's werelds rampen verdient, gelijk wij zagen, verre de voorkeur boven de twee anderen; (namelijk, 1^o. onvoorwaardelijke onderwerping aan de noodzakelijke wetten der Natuur, en 2^o. de voorstelling van een' beteren staat aan gene zijde van het graf.) Hetzelve luidde aldus: Men trooste met zoodanig geloof aan eene Voorzienigheid, waardoor men enkel goede gevolgen van het onheil zoekt en verwacht, en iedere ramp en wederwaardigheid niet alleen als een gevolg en bijvoegsel beschouwt, maar als eene bron van het een of ander goede, en alzoo als eene wezenlijke weldaad voor geheel ons toekomstig aanwezen in een of ander opzigt, dus ook reeds hier voor deze wereld. Dit 3de of laatste gezigtpunt sluit het eerstgenoemde geenszins uit; integendeel, het vooronderstelt hetzelve, maar, terwijl het verstand het noodzakelijke erkent, vindt het hart geruststelling en tevredenheid; zoo toch bepaalt men zich niet alleen bij bronnen en oorzaken, maar ook bij de weldadige oogmerken en gevolgen, en de toelating van het kwaad vloeit alzoo niet alleen uit de palen en grenzen van het eindige, maar uit de wijsheid tevens en goedheid van den Schepper. Ieder lijden wordt bij dit oogpunt eene bron van wasdom in het goede, en eene nieuwe volmaaktheid. Het geloof aan eene bijzondere Voorzienigheid ligt dan hier in het helderst licht; een geloof aan eene Voorzienigheid in het algemeen is geen geloof voor het hart, en weinig meer dan ijdele woordenklank

[p. 504]

De ondervinding nopens zichzelven en anderen, in velerlei opzigt, waarborgt den Schrijver, dat alle rampen en opofferingen tot iets goeds moeten dienen, en eindelijk stof tot vreugde worden. Zal het goede dadelijk troosten, zoo moet het voor 't minst vooraf vermoed worden; deze waarschijnlijke goede gevolgen te berekenen, en ons gedrag zóó te rigten, dat zoodanige oogmerken kunnen bereikt worden, is voor ons pligt. Men bedenke dus, of men niet door zijn bijzonder lijden, of volgens hetzelve, ook dit of dat goede hopen mag, dat het bij een ander uitwerkte; of het niet voor die of die ondeugd behoeden, en eenige deugd uitwerken kan; of niet alzoo ook omtrent onzen bijzonderen persoon, naar ons in- of uitwendig, de wetten der wereldregering geregtvaardigd worden? Hij kent zichzelven niet, die zoodanige middelen tot zijne zedelijke verbetering onnoodig houdt. Deze laatste wijze van troost voegt bij de eerstgenoemde werkelijk troost, en neemt ieder beklag over dwang en noodlottigheid weg; men beschouwt zich dan nooit als het bloote offer voor het algemeen; en er is ook iets in, dat ons met ons en onze begane misslagen bevredigt, zonder onze verbetering daarom eenigzins te beletten. Deze wijze van troost in lijden prijst zich aan door de zekerheid van hare uitwerking, hare uitgestrektheid, algemeene nuttigheid en bruikbaarheid voor alle menschen; zij gebruikt tevens en ontvangt groote sterkte door het tweede genoemde gezigtpunt, het uitzigt op een toekomend beter; dan dit is slechts een gedeelte van hetgeen zij ter vertroosting aanbiedt; en zij wettigt ook alleen en volkomen dien troost, door de reeds in dezen tijd zedelijke gevolgen. Het is waar, menige moeijelijk te beantwoorden vraag zal wel overblijven; - maar, hoe stelt men zich wegens het bestaan der roofdieren b.v. gerust? Het zij dan ook onmogelijk, het goede altijd en in alles te zien, dit doet niets tegen de zekerheid van den grondslag, en zoodanig geloof aan de Voorzienigheid is voor het grootste gedeelte van het menschdom zeker behoefte. En waarom zou men laken, de algemeene stelling: ‘de Voorzienig-

[p. 505]

heid heeft met alles, wat zij doet, weldadige oogmerken,’ zoo veel mogelijk toe te passen op bijzondere omstandigheden en rampen, en het afgetrokken denkbeeld duidelijk, zamenhangend en algemeen te maken? Overigens, bij iedere bedenking komt toch de onvolmaaktheid van onze waarnemingen, en het verschil onzer begrippen en bepalingen aangaande het goede, in aanmerking. Gelijk er geen algemeen geneesmiddel voor de ziekten van het ligchaam is, zoo is het ook wel met hetgeen de ziel in lijden troosten kan; maar er zijn echter zekere hoofdingrediënten, welker goede uitwerking niet mist, zoo men slechts de voorname behoefte van den lijder en de eerste oorzaken zijner ziekte kent; zoo iets is hier voorzeker het geloof aan eene altijd en in alle hare schikkingen wijze en goede, onophoudelijk tot ons best werkzame Voorzienigheid. Met eene voortreffelijke plaats uit reimarus, een beroep op zollikofer en fest, en herinnering aan het uitmuntend werk van villaume: over den oorsprong en de oogmerken van het Kwaad, wordt deze regt goede Verhandeling besloten, bij welke eene soortgelijke van den Heer fest, met eenige veranderingen echter, gevolgd is; en omtrent dit uitvoerig stuk waren wij daarom hier ook zoo breedvoerig, omdat wij alzoo de noodige inlichting erlangen ten aanzien van den geest, die in geheel dit Magazijn heerschen zal.

II. In eene tweede rubriek zal men berigten verzamelen van geredde of getrooste lijders, en van zoodanigen gunstigen keer van zaken, waardoor het nut der rampen in bijzondere gevallen treffend in het oog viel. Vroegere en tegenwoordige geschiedenis, van bijzondere personen, familiën of volken, moeten hiertoe de stof leveren. Natuurlijk wordt hier ieder tot mededeeling uitgenoodigd; vrachtvrij aan den Redacteur, onder omslag van den uitgever, is alles welkom; vooral verlangt men bijdragen van of omtrent door zedelijke misstappen ellendigen, die door de Voorzienigheid werden te regt gebragt, en misschien zelfs daardoor of langs dien weg veredeld werden. Geheim-

[p. 506]

houding wordt beloofd; dus kan men vrij met naam en toenaam schrijven, en alzoo gelegenheid geven tot nadere correspondentie. Het spreekt van zelve, dat de Redacteur beöordeelen moet, wat al of niet ter plaatsing geschikt is. Dit eerste Stuk levert onder deze afdeeling, 1^o. het hier uitnemend doelmatig berigt der Lotgevallen van den Verwer hoppe te Bernstadt, hetwelk de Heer fest bij zichzelven, bij veel lijdens en eene diepe droefgeestigheid, beproefd bevond; en 2^o. eene kleine Anecdote nopens zekere Mevrouw **, tot eene proeve, dat het eene onheil vaak het andere verdrijft.

III. De derde afdeeling wordt bestemd tot berigten van nog voortdurend lijden; van zoodanigen, die raad en troost van den Schrijver begeeren. Niet enkel troost en onderrigting, maar ook dadelijke raad en hulp, kon, onder Gods zegen, daar nu en dan het gevolg van zijn. De aanmelding althans van eenen Predikant op den Hondsrug, en het eenvoudig treffend berigt van zijn treurig lot, in de Beiträge van fest, had al spoedig dit gewenscht gevolg. Hier wordt geheel dit geval en de gelukkige uitkomst overgenomen.

IV. Ten vierde zal dit Magazijn verslag geven van algemeene of bijzondere inrigtingen, vooral in, maar ook buiten ons Vaderland, ter verzachting van het lijden der menschheid. Dringend verzoekt men te dezen aanzien vooral om bijdragen en correspondentie. Het Genootschap Nederig en menschlievend, te Rotterdam, wordt, hoewel reeds vrij algemeen bekend, met regt eene eerste plaats aangewezen.

De Vde afdeeling, eindelijk, is ter aanmelding en nadere bekendmaking, door berigt of uittreksel, (zonder eigenlijke beöordeeling) van voor lijders bijzonder nuttige werken geschikt, 't zij dezelve eerst nu, of reeds sedert jaren, het licht zien. Met het uitnemend boek van j.s. fest, Proeve over de voordeelen van de rampen en tegenspoeden des menschelijken levens, wordt hier het begin gemaakt,

[p. 507]

op eene wijze, die wij ons verzekerd houden, dat, zoo wel als deze eerste keuze, goedkeuring vinden zal.

Zie daar, Lezer! de aankondiging van een voor velen, en in het bijzonder ook voor dezulken, die veel met lijdenden moeten omgaan, regt welkom Tijdschrift, waarvan wij ons beloven durven, dat de voortzetting aan onze verwachting zal beäntwoorden niet alleen, maar ook, dat, door vele en belangrijke bijdragen van verschillende kanten in ieder der genoemde vakken, de volkomenheid en nuttigheid nog aanmerkelijk zal toenemen.