Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1814

De Grondlegging van Neêrlands Onafhankelijkheid, in de vestiging van de Republiek der Vereenigde Nederlanden, in het Jaar 1572, onder het wijs beleid van Willem den I, Prins van Oranje. Te Amsterdam, bij J.H. Duisdeiker. 1814. In gr. 8vo. 246 Bl. f 1-12-:
Beknopt Verslag van de Belegering van Gorinchem, getrokken uit officiele Rapporten. Te Rotterdam, bij J. Immerzeel, Jun. 1814. In gr. 8vo. 34 Bl. f :-8-:
Allergewigtigst Iets, over den Kroonprins van Zweden; waarbij gevoegd is de Brief van Moreau, die van voorn. Kroonprins aan zijn' Zoon, en de Proclamatie van Lodewijk XVIII. Te Amsterdam, bij A. Vink en N. Budde. 1814. In gr. 8vo. 31 Bl. f :-5-8

[p. 480]

Brief van J.C. Lavater, Predikant te Zurich, aan het Uitvoerend Bewind der Fransche Republiek in 1798; zeer belangrijk in dit Jaar 1814. Te Rotterdam, bij J. Immerzeel, Jun. 1814. In gr. 8vo. 29 Bl. f :-5-8

Het is zoo: gebeurtenissen, als wij thans beleven, wekken de weetgierigheid naar den oorsprong van dezen Staat en deszelfs vrij bestaan wederom op. Menigeen moet verlangen, de afwerping van het Spaansche juk met die van het Fransche nog wat uitvoeriger te vergelijken, dan reeds opzettelijk is geschied. En vooral kan het hem ook niet onverschillig zijn, den Eersten willem, dien hij thans vooral zoo vele malen hoort noemen, en de verdienste van zijn Huis, voortaan nader dan ooit met het Vaderland verbonden, van nabij te leeren kennen. Uit dezen hoofde, derhalve, schijnt het oogenblik niet kwalijk gekozen te zijn, om, door eene afzonderlijke en opzettelijke behandeling van het tijdperk dier eerste vestiging, aan deze behoefte te voldoen; behoefte, zeggen wij, want eene geheele Vaderlandsche Geschiedenis te koopen en te lezen, zal men van velen altijd te vergeefs vergen, en haar te leenen, ten einde dit gedeelte na te kijken, daartoe is het en te kort, en te zeer in verband met andere zaken, aldaar behandeld. Van den anderen kant, zijn wij het ook met den Schrijver eens, dat de vervulling dezer behoefte thans vooral een goed en loffelijk werk is; dat de Nederlanders wel mogen weten, wat God al van ouds voor hunne burgerlijke en godsdienstige vrijheid, en wel grootendeels door middel van het thans hersteld, ja meer dan hersteld Vorstelijk Huis, heeft gedaan. Hoe anderen dus mogen oordeelen, ons komt des Schrijvers onderneming tijdig en niet ongepast voor; inzonderheid, daar hij, als Geschiedschrijver, geheel is op de hand van die staatkundige en godsdienstige partij, welke door den Huize van Oranje plagt begunstigd te worden, en hij derhalve met te meer hartelijkheid en kracht kan aanprijzen, wat thans, in aller weldenkenden oog, de goede zaak wordt geächt.

Behoudens deze neiging, in betwistbare en meer of min duistere zaken, komt zijn verhaal ons voor onpartijdig en naar waarheid te zijn, geput uit van meteren, hooft, velius en anderen, zelfs eenen Spaanschen Schrijver. Ook in volledigheid komt het ons voor genoegzaam aan den eisch te voldoen;

[p. 481]

schoon de gezetheid, om volstrekt niet verder dan het jaar 1572 te gaan, hetzelve wat stomp doet afbreken. Immers, de zaken liepen op het laatste deszelven, en van dit verhaal, juist weer geweldig achteruit. De toekomst blijft niet weinig beneveld; en de wezenlijk onkundige, zelfs geenen wenk omtrent dezelve ontvangende, zal bezwaarlijk kunnen begrijpen, dat nu dadelijk, en ook niet vroeger, de grondslag der Republiek was gelegd. Zoo bepaald is hij dit ook waarlijk niet; en wij vragen met hem: waarom het verhaal juist tot dit jaar, en wel zoo volstrektelijk, zonder eenige verwijzing op latere gebeurtenissen, beperkt?

De stijl is meer vloeijend dan krachtig, meer duidelijk dan sierlijk; en maakt de Schrijver geene zwarigheid, dikwijls zijne Auteuren zelven te laten spreken. In het een en ander, derhalve, komt hij met onze meeste Schrijvers der Vaderlandsche Historie meer, dan met andere Geschiedboekers overeen, die ook, ten aanzien der wijsgeerige en menschkundige behandeling, door hem min tot modellen zijn gekozen. Slechts godsdienstigheid, en wel godsdienstigheid van eenen verklaarden vriend der Christelijke Hervormde leer, in deze Landen doorgaans beleden, kenmerkt zijne algemeene beschouwingen; doch weet hij zich hierin genoeg te matigen. - In één woord, het boek zal door de meesten met goedkeuring, en niet zonder vrucht, gelezen worden.

No. 2. Dit Verslag is wel geschreven, en levert geen onbelangrijk geheel van hetgeen te voren stukswijze, of ook wel niet, is tot ons gekomen. Het is intusschen niet zeer bijzonder, en vooral van geen belang voor de kennis van den loop der zaken inwendig. Slechts wat door Hollanders van buiten is verrigt, wordt met eenige uitvoerigheid behandeld; een gevolg zeker van de bronnen, waaruit het geheel vloeit. Wij herhalen echter, dat het wel waardig is, als een gedenkstukje bewaard te worden.

No. 3. De stukken, op den titel aangeduid, zijn alle van elders bekend. Wij hebben dus weinig lust, in eenige beöordeeling te treden van hetgeen ten deele bijna vergeten is. Den Brief van moreau lazen wij destijds met wellust; schoon ons naderhand is ter oore gekomen, alsof hij niet echt zou zijn. Voor liefhebbers moge het zijne waarde hebben, deze staatkundige geschriftjes, ter betere bewaring, hier bij elkander te hebben.

[p. 482]

No. 4. Wij herinneren ons, dezen Brief vóór vele jaren te hebben gelezen, schoon misschien in het Hoogduitsch. Hij strekt der stoutheid en vaderlandsche geestdrift van den beroemden Man gewis tot eene zeldzame eere, en bevat eene taal der waarheid, die, helaas! maar al te lang verbloemd of mistrouwd is. Ja, van den beginne af aan braakte de Fransche Omwenteling niet dan onregt, geweld en verdrukking over de Volken uit. Al het schoone der gepredikte beginselen was enkel vernis en masker voor de losbandigheid, de heerschzucht en rooverij van onverlaten; schoon gewis onder de groote Natie zelve, gelijk onder de verdrukte en nog niet bereikte Volken, velen waren, die door dezen schijn waarachtig en doodelijk werden misleid. Rust zacht, zalige schim van lavater! Geheel Europa heeft de dwaling leeren inzien; zij heeft de boeijen verbroken, in welken het slinksch verraad haar gekneveld had, en keert thans iglijk tot de oude orde en, God geve! het vervlogen geluk terug.