Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1814

Het belegerd Deventer, of Dagverhaal van hetgene er in en om die Stad is voorgevallen, gedurende dat dezelve door de Troupes der tegen Buonaparte verbondene Mogendheden was ingesloten. Vervat in eenige Brieven, vandaar geschreven door een Burger en Inwoner aan zijnen Vriend in Holland. Te Deventer, bij L.A. Karsenbergh, G. Brouwer en J.H. de Lange. 1814. In gr. 8vo. 119 Bl. f :-18-:
Leerrede, ter gelegenheid van het plegtig Dankuur, gehouden te Deventer, den 26 April 1814, uitgesproken door C. Fransen van Eck, Professor en Predikant. Te Deventer, bij L.A. Karsenbergh. 1814. In gr. 8vo. 32 Bl. f :-11-:

Als eene soort van dagboek, behelzen deze brieven al het maar eenigzins belangrijke, met onderscheidene bijgevoegde aanmerkingen, het gebeurde in en deels buiten de belegerde stad betreffende. Men begint met eene beschrijving, bij wijze van herinnering, der gesteldheid, ligging en naast omringende oorden der stad. Men gaat voort met de vermelding der geruchten, voorteekenen en beginselen des in staat van verdediging stellens van Deventer. Er laten zich Kozakken zien; men wisselt eenige schoten; de zaken nemen eene ernstiger gedaante aan; het bestuur wordt door een militair gouvernement vervangen; menigte van de stad omringende gebouwen, lusthuizen enz. worden op allerlei wijze verwoest; de stad wordt beschoten, schoon gelukkig

[p. 426]

niet beschadigd; uitvallen geschieden, maar loopen niet altijd even goed af. Dan schijnt het weer wat ruimer; lieden verlaten en komen weer in de stad, waaronder boeren met vee en eetwaren ter markt. Voorts worden parlementairen ontvangen en gezonden; terwijl intusschen aanmerkelijke vorderingen van geld, opschrijvingen aan de huizen, met betrekking tot derzelver aantal en bezeten voorraad, enz. enz. geschieden; ook een nieuwe nood, die des waters van den IJssel, stad en inwoners bedreigt. Eindelijk, de geruchten van het buiten, vooral bij en in Parijs, gebeurde dringen door; van den eenen kant doet zich de hope op van spoedige bevrijding, van de andere zijde echter doen gestrenge maatregelen van den Kommandant nog al gedurig vreezen; ten slotte, de zaken zijn gevonden, mits den bevelhebber, na de vroegere f 50,000, f 25000, enz. nog f 17000 ter goedmaking der soldijen worden betaald; welk laatste thans, bij wijze van voorschot aan het Gouvernement, geschiedt.

Uit alles blijkt, dat de eigenlijke nood in de stad niet hoog is gerezen geweest. Het garnizoen was slechts eene 1600 groot, en vooraf geproviandeerd; het najaar had kuipen en kelders der gezeten burgerij gevuld; en ook de gemeene man, die met arbeiden aan de werken een' goeden stuiver won, kon nog het zijne krijgen. Doch dit belet niet, dat de stad zeer geleden hebbe: de pogingen, om haar, die maar weinig verdediging had en op niets minder dan een beleg kon verdacht zijn, in weinig tijds tot eene wezenlijke sterkte te vormen, en de onbezuisdheid, waarmede men, daarenboven, met de middelen tot dit einde te werk ging, zijn op vele verwoesting, op veel schoon plantsoen en ook geld te staan gekomen. En, wat ook de bevelhebber, in zijne uitgegeven dagorders of aankondigingen, van liefderijke zorge zwetsen, en den Deventers voorrekenen moge, dat zij zelfs bij het beleg gewonnen hebben; onze Schrijver denkt maar in het geheel zoo gunstig niet, hetzij over de zaak, hetzij over den persoon, noch vooral ook over den officier der genie. Ten minste het sieraad en

[p. 427]

vermaak der buiten-wandelwegen schijnt der stad voor vele jaren ontzegd, en de schade gewis op een paar millioen te schatten.

Overigens heeft dit stuk, als dagboek, wel iets langwijligs, maar daarentegen ook de eigenschap van ons, als het ware, meer van nabij te doen zien en gevoelen, wat al gedurig voorvalt. Hetzelve behelst vele gezonde aanmerkingen, en is in eenen gemakkelijken stijl geschreven. - Wij lazen het doorgaans met genoegen.

No. 2. Deze Leerrede hoort geheel bij het vorige, dat met derzelver loffelijke vermelding eindigt. De tekst is Ps. LXVI:8-15; het algemeen beloop dat eener gewone, zeer goede, Leerrede; de verdeeling van het toepasselijk deel, I. van onze doorgestane ellende, II. van onze heugelijke redding, III. van onze pligtmatige dankbaarheid; de stijl en geheele behandeling inderdaad voortreffelijk. Liefst bepalen wij ons, in plaats van verdere ontwikkeling van verslag en lof, bij een en ander staal.

Van het beleg zegt de Heer van eck, in overeenstemming met het verhaal: ‘Hetzelve kenmerkte zich door geene verscheidenheid van gewigtige krijgsbedrijven, maar leverde ons, echter, overvloedige stof tot hevige bekommernis op; en bijzonder hadden wij het verdriet te ondervinden van telkens levendig opgewekte, doch telkens deerlijk te leur gestelde hope op uitkomst.

Ja! wij hebben dagen doorgebragt, waarin wij schier in eenen letterlijken zin reden hadden om te klagen: “Hier scheen ons 't water te overstroomen, - daar werden wij gedreigd door 't vuur!” En gedurende den ganschen tijd van het beleg, was alle gezag van wetten, alle zekerheid van bezitting, alle veiligheid van personen opgeheven. Lieden van onderscheiden rang en staat werden om gewaande, hun opgedrongene misdaden in de gevangenis geworpen; en smadelijke uitzetting uit de stad wedervoer den man van verdiensten, die voor de belangen der geplaagde burgerij met bescheidene rondborstigheid durfde spreken. - Drie-entwintig bange weken zagen wij ons overgegeven aan de

[p. 428]

willekeur van mannen, die hunnen meester op eene zijner en hunner waardige wijze dienden; die de voor ons zoo ongelukkige verdedigingsmiddelen, welke het regt van oorlog gezegd wordt te veroorloven en voor te schrijven, met eene overbodige gestrengheid en nuttelooze wreedheid ter uitvoer bragten; en die het ons zoo wel binnen als buiten 's huis ondragelijk zouden gemaakt hebben, indien de billijkheid van het gros der gemeene krijgslieden die van hunne hoogste bevelhebbers niet verre had overtroffen.’

En verder: ‘Het is zoo: onze vreugde, over onze eindelijke redding, is alles behalve ongemengd. - Vurig, ongeduldig verlangden wij, om de poorten onzer stad weder geöpend te zien; en nu ons dit vergund is, schrikken wij voor de treurige tooneelen, die wij, buiten komende, zullen moeten aanschouwen. Ledigheid, verwoesting, puinhoopen zullen ons daar bedroeven, alwaar ons nu anders het jeugdige lentegroen zoude tegenlagchen. Met een toegenepen hart, en een van de weemoedigste tranen bevochtigd oog, zullen wij onze omliggende oorden betreden, en de noodlottigste gedaanteverwisseling zal dezelve voor ons bijna onkenbaar maken.’ enz. ‘Dan, wat onderscheidt ons boven de bewoners van Leipzig, Dresden, en vooral van het zoo deerniswaardige Hamburg -?’

Eindelijk: ‘Zijn er zulke geweest, die het laaghartigste eigenbelang aan den schepter der goddeloosheid verbond, die hunne heimelijke wenschen voor de wederoprigting der reeds zieltogende dwingelandij onder ons niet konden verbergen; zijn er zulke den naam van Nederlanders onwaardige geweest, die de hardste bevelen met eene slaafachtige gedienstigheid uitvoerden, die ons het vreemde juk op alle mogelijke wijzen hielpen verzwaren, en, in vergelijking van welke, er Franschen gevonden werden, die menschelijk waren; zijn er zulke geweest, die in de dagen van onzen jongsten nood ons ergerden en verontwaardigden, door zich met het gewin der ongeregtigheid, met den roof der geplonderde landlieden te bevoordeelen; ô, wenschen wij onszelven geluk, dat wij nimmer aan hen gelijk waren, dat

[p. 429]

wij onze ziel in dezen zuiver hielden, maar - verre zij van ons de onedele zucht om ons te wreken!’

Gelijk in dit laatst aangehaalde, zoo spreidt de Prediker overal den edelsten geest ten toon, predikt de allergepastste en zuiverste zedekunde en godsvrucht, en vindt inzonderheid bij de beschouwing der groote gebeurtenissen in Europa de gelegenheid, om met zoo stoute als ware en treffende trekken te schilderen. Met genoegen zou gewis het lezend publiek meer voortbrengsels zijner penne ontvangen.