Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1814

Philaagje en Melaantje, een zeer nuttig Volksboekje, vervaardigd door H.G. Eskes, Kanonik te Rees. En met voorkennis van den Schrijver eenigzins omgearbeid en in de taal beschaafd ten dienste der Hollanders, door B. Doorenweerd, R.P. te Kampen. Te Deventer, bij J.W. Robijns. In kl. 8vo. 79 Bl. f :-4-:

Een zeer nuttig volksboekje, door een eerwaardig geestelijk Heer vervaardigd, en een even eerwaardig geestelijk Heer omgeärbeid en in de taal beschaafd, verdiende wel eene vroegere melding. Het verzuim is echter buiten onze schuld, want het is ons eerst zoo laat geworden. Philagia en melania, (hier herkennen wij de beschavende hand!) de eerste eene bejaarde vrijster,

[p. 416]

de andere eene gehuwde vrouw, houden nu en dan over allerlei een stichtelijk en leerzaam gesprek, en hunne zamenspraken maken dit volksboekje uit, dat inderdaad wel voor zekere soort van lezers nuttig wezen kan.

1ste Zamenspraak. Melania is dan vrij wat onvergenoegd; zij klaagt over tegenspoeden, en slooven en sukkelen, om met God en met eere door de wereld te komen: ‘Wij hebben tot tweemaal toe de sterfte onder het vee gehad; doch ik moet het zeggen, gelijk het is: onze Landheer heeft het ons geheelenal weder vergoed. Voor twee jaren, gelijk gij weet, zijn onze snijboonen mislukt. Verleden winter hadden wij het huis vol inkwartiering, en laatstleden lente heeft kornelis, onze oudste zoon, de derdendaagsche koorts gehad. En welk ongeluk! voor eenige dagen heeft onze meid, ja! God vergeef mij de zonde! dat domme dier heeft een van onze sijne japansche theekopjes gebroken, die wij nog van mijne overbestemoeder hadden, en nu is dat halfdozijn geschonden. Thans liggen de twee jongste knapen en ons kleine wicht aan de pokken.’ Philaagje, eene goede Christelijke vrouw, vermaant tot geduld, en tot het zien op het menigvuldig goede; zij zegt er een woordje van, dat de koepokinenting verwaarloosd was, en verhaalt voorts, hoe in haar tuintje ook geene rozen zonder doornen groeijen. Dit gesprek doet eene vrij goede werking. - 2de Zamenspraak. Melaantje was terkerk geweest, en bekent dat dit iets zeldzaams was; hare vriendin zegt er het hare van. Melaantje verhaalt, dat zij er nu net van pas kwam, daar de Pastoor het juist over die ouders had, die hunne kinderen niet in toom houden, maar hen bij avonden langs de straat, in herbergen en met ligt gezelschap voor de viool laten gaan. Philaagje bindt het gezegde van den Pastoor vrij wat aan, hetgeen voor melaantje wel noodig was. - 3de Zamenspraak. Men begon melaantje voor vroom en stemmig te schelden, omdat philaagje's verkeer op haar zoo veel invloed had; en kaat was zeer boos, omdat

[p. 417]

men haar niet vergund had naar een teercomplot te gaan dansen; dit geeft ditmaal stof tot onderhoud. - 4de Zamenspraak. Eene moei van melaantje was gestorven; zij was onder de kuur van schelen barend, een bekwaam geleerd ventje, (die in eens een heel pak kruiden gaf, dat de helft niet kostte als een klein sleschje van den dokter) deze wereld afgestapt. Het gesprek loopt nu over kwakzalvers en bekwame geneesheeren. - 5de Zamenspraak. Philaagje was in haar tuintje; hier komt de natuurkunde op de baan, en spoedig komt men op den donder en de waskaars en de gebeden bij een onweder. ‘Die gewijde dingen zijn goed; gij kunt er het Handboek van den Heer overberg over nazien, IIde Deel, blade. 141; maar men kan er God niet mede paaijen en te vreden stellen. Als men dat wil doen, dan moet men er ook Christelijk trachten bij te leven. De bliksem is een natuurverschijnsel; maar dat wisten onze voorvaders zoo wel als wij, dat de bliksem en donder door natuurlijke oorzaken worden voortgebragt; maar zij wisten ook, dat de geheele Natuur aan God gehoorzaamt, en zich voegt naar alle zijne oogmerken;’ een waar en wijs woord, dat op het: Dien God bewaart, is wél bewaard, eindelijk nederkomt. - 6de Zamenspraak. De zoon van de overledene moei zag op klaar lichten dag hare doodkist te huis brengen, en moederlief overleden daarin liggen, vijf dagen vóór haren dood. Paapsche fabeltjes!.... Voorzigtig, Lezer! het schrandere philaagje beduidt u dat wel anders; zij heeft dergelijke historietjes van haren Pastoor zaliger wel meer gehoord, en weet er onder andere een van het roode Moletje in de Geerstraat, waar zelfs een lutersch getuige bij tegenwoordig was. ‘Men kan wel niet alle dergelijke vertelsels voor waar houden - doch men kan ook alies niet in dit stuk hardnekkig verwerpen en ontkennen, voornamelijk wanneer het verhaalde niet tegen de leering van Christus, of tegen de eer van God, of tegen het welzijn van onze medemenschen strijdt, en er meer dan één zijn, die op hetzelfde oogenblik het-

[p. 418]

zelfde ontwaren. Sommige voorspooksels worden gezien, andere worden gehoord.’ Philaagje is in het gevoelen van haren zeer eerwaardigen Patroon, ‘dat dergelijke verschijningen - door tusschenkomst der hemelsche geesten kunnen geschieden.’ - In de 7de Zamenspraak is echter philaagje het minder eens met melaantje, die van hare bestemoer zaliger, die geene leugenachtige vrouw was, veel staaltjes van hekserij of tooverij gehoord had; het gesprek loopt dan over het rijden op hooigaffel en bezemstok, over een' zevenden zoon, en wat van dien aard is, waarvan philaagje zich niets laat op de mouw spelden. - In de 8ste Zamenspraak hebben zij het over de weerwolven; dit loopt toch kort af, en philaagje zegt een nuttig woord over het te vroeg huwelijken, het inwonen van jonggehuwden, en de opvoeding van kinderen.

Zoo is dan dit volksboekje inderdaad een allerlei, bij welks vervaardiging wij hopen en ook vertrouwen, dat beide de Eerwaardige Heeren hunne hersenen niet al te zeer ingespannen of vermoeid hebben. Wij zijn met de behoeften van sommige lieden juist niet zeer bekend, en hunne Eerwaardige Ambtgenooten mogen het werkje uitdeelen, waar zij meenen dat het nut kan doen.