Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1814

[p. 328]

Tweetal Leerredenen over de Christelijke laer, rakende de regtvaardiging uit genade door het geloof; naar aanleiding van de XXIII en XXIV afdeeling van den Heidelbergschen Catechismus. Door J. van der Linden, V.S. Christen-Leeraar bij de Hervormden te Kantens. Te Groningen, bij W. van Boekeren. 1814. In gr. 8vo. 33 Bl. f :-8-:

De titel van dit tweetal Leerredenen wekte onze bijzondere oplettendheid. Hij viel, tusschen al de vaderlandsche stukken van den dag, zoo wonderlijk als een vreemde eend in de bijt, dat wij te meer knorrig werden op den man, die zoo, tijdig en ontijdig, zijne regtzinnigheid, naar wij meenden, wenschte uit te stallen, en - ook al strijdig met den geest des tijds - allerlei oude koeijen uit de sloot te halen.

Doch het lezen van de fiksch gestelde Voorrede bragt ons al spoedig tot andere gedachten, en stortte ons medelijden, voor minachting, met den cordaten man in; welke laatste inzonderheid geheel geene plaats meer vinden kon, nadat wij ook de Leerredenen zelve hadden doorloopen.

Ja, het kan zijn, dat alle die formulieren, symbolische boeken en Catechismen, tusschen welken men heeft goedgevonden de Christelijk-hervormde waarheid te omschrijven, eenmaal hunne nuttigheid hebben gehad, of wel nog hebben. Het is gewis waar, dat de Doopsgezinden, die zoo wat in het wild, buiten toezigt van den staat, opgroeiden, en dus geene algemeene formulieren van eenigheid konden hebben, in den beginne verbazend oneenig waren, en al wonderlijke uit- en bijspruitsels hebben gehad. En wat de Remonstranten betreft, die hebben zekerlijk vrede onderling; hunne geschiedenis weet van broedergeschillen zoo min als scheuringen; maar daarentegen zou men, wat de werking naar buiten betreft, ook wederom kunnen zeggen, dat hunne hand, als die van hunnen lotgenoot Ismaël, steeds

[p. 329]

is geweest tegen allen, gelijk aller hand tegen hen. Het laatste heeft inzonderheid nog al te veel plaats, om zoo kettersche menschen eenigzins tot voorbeelden te laten stellen.

Wat er dan van deze nuttigheid zij, zeker is het, dat zij, als alle menschelijke, en deels goddelijke, dingen, hare min gunstige, vaak misbruikte zijde heeft. Daar hebt ge, b.v., een boeren-jongen of een deerntje van achter het spinnewiel, die hunne teedere jeugd reeds in de school gevoed zagen met het brood van den Catechismus, die zelfs al spoedig hunne helklinkende stemmetjes, tot stichting der luisterende menigte, in de kerk laten hooren, die eindelijk, al voortgaande, heele dikke boeken over dat geliefde kleine boekje gaan lezen, oefeningen houden, zelfs wel vroom worden, en nu gewis bij leering en bevinding zoo wél weten, wat waarheid, wat Christendom, of, om alles in één woord te bevatten, zuivere, regtzinnige, Gereformeerde leer is, als alle Predikanten en Professoren te zamen genomen. Wee den jongen Leeraar, die onder hen verschijnt, en van deze onfeilbaarheid niet overtuigd is; die maar anders schijnt te spreken dan de Catechismus en zijne aloude uitleggers, of het ooit zou durven wagen, het menschelijke van het goddelijke, het gebrekkige, duistere, dubbelzinnige van het eeuwig ware en goede in de stukken der groote Hervormers af te scheiden! Hij is onregtzinnig. Men toont dit, zoo niet voor hem, zeker voor den grooten hoop, overtuigend, met zwart op wit; en zijne nuttigheid zoo wel als genoegen in de Gemeente is daarheen. Het is bekend, dat deze kettermakerij bij straks genoemde Genootschappen zelden of nooit plaats heeft. De Bijbel is daar de eenige toetssteen; en deze is geenszins zoo gemakkelijk te gemakkelijk te gebruiken. Beroept zich, daarentegen, de Hervormde Leeraar op dezen Bijbel, hunne gewaande orthodoxe bril doet alles in zoodanig licht en met zulk eene kleur zien, als met de eenmaal aangenomen beginselen strookt. Er is, zeggen zij, maar ééne waarheid, één Evangelie, ééne Hervormde leer; en deze drie zijn een en dezelfde, onveranderlijk als God, dezelfde tot in eeuwigheid, als Christus, haar stichter.

[p. 330]

Wie dit niet ziet, is geestelijk blind; en wie hier zou willen scheiden, die is de echte scheurmaker; het is niet: qui bene, maar: qui non distinguit etc.

Het zou nutteloos zijn, aan te toonen, dat dit inderdaad een groot ongeluk en eene dwaasheid is, niet geheel ongelijk aan de jammerlijke revolutiezucht, die onlangs de burgerstaten verscheurde, en op welke al spoedig de spreuk past: dux gregis ipse caper; als de blinde den blinden leidt, enz. De Eerw. van der linden geeft van dit ongeluk een nieuw bewijs. Zijne stukken komen voor het licht met eene duchtige Kerkelijke goedkeuring. Zij stellen, naar ons oordeel, het behandelde leerstuk in eenen redelijken, stichtelijken, en niet min bijbelschen dag. Zij getuigen van wezenlijke bekwaamheid. En zij zijn echter niets anders dan noodschoten, dan uitersten, om zich openlijk tegen zijne Gemeente te verdedigen, in zoo verre zij door den druk worden gemeen gemaakt.

ô Jammerlijke klip, waarop reeds zoo menigeen strandde, en die daarentegen den verwaarloosden naar hoofd en hart, gelijk den zeeroover, tot eene wijkplaats verstrekt, om den wettigen en rijken eigendom des verdienstelijken mans, door listig gedrang en schandelijken laster, naar zich te halen! Ware het nog maar eene regtzinnigheid, naar welke zich de ijverige Leeraar kon schikken, om, langzaam gaande, des te zekerder te gaan! Doch wij komen er voor uit, dat het zoogenaamde Christendom dezer vrome ketterjagers ten minste zoo nadeelig als bevorderlijk voor de deugd en rust des harte is.

Zekerlijk kunnen wij jeugdige Leeraars wel een huismiddeltje aan de hand geven, om ten minste den grooten hoop op hunne zijde, en zich dus eenigermate tegen de uitverkorenen (?) staande te houden. Alleen behooren zij te berekenen, of het voor hunne eigene vordering, goeden smaak enz. ook nadeelig of gevaarlijk zou kunnen worden. Preekt zonder stuk voor u! Allerbest nog, preekt op eene schets! dan kan men het misschien des te beter verstaan!

[p. 331]

En hiermede den beklagenswaardigen Leeraar Gode bevolen!