Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1814

Karel van Rozenburg, of de Zegepraal der deugdzame Liefde. Door Petronella Moens. In II Deelen. Te Dordrecht, bij A. Blussé en Zoon. 1813. In gr. 8vo. Te zamen 625 Bl. f 4-16-:

De verdienstelijke moens zegt, dat zij hier weinig dacht aan ‘het vernustig inwikkelen of door elkander weven der geschiedenis, om eindelijk door de ontknooping derzelve eene treffende verrassing te bewerken.’ Indien dit eene verontschul-

[p. 269]

diging wezen moet, had zij die gerust kunnen terughouden, want te dezen aanzien hebben wij volstrekt geene aanmerking; en ofschoon zij hieraan dan volstrekt niet gedacht heeft, wint deze Roman het hierin verreweg van menig' ander', waar dit toch wel de hoofdbedoeling schijnt. Karel van rozenburg verkrijgt zijn bemind lotje maar in het geheel niet gemakkelijk; hij won wel spoedig haar hart, en dat van hare ouders; maar de weerzin van zijnen vader, het verlies van zijnen goeden naam, de schijn zoo geheelenal tegen hem, en die hij, zelfs bij de edelste verrigtingen, onmogelijk kan doen verdwijnen, uit hoofde van zijn groot en edel karakter, en zijne daardoor, naar het scheen voor altijd, te leur gestelde hoop, het verlies van zijne middelen, zijne militaire betrekking, om voor zijnen vader het brood en voor zichzelven den dood te vinden; dit, en wat niet al meer, maakt zijne eindelijke regtvaardiging, en de ze gepraal der deugdzame liefde, bij den lezer lang genoeg meer wensch en hoop, dan verzekerde verwachting. De held en zijne beminde, en vele andere personen, wekken aanhoudend belang; en op het verrassende der ontknooping valt ook weinig te zeggen, daar men voor het minst de moeder en zuster van den held niet zeer lang vooruit te gemoet kon zien. De zedelijke strekking van het werk is uitmuntend: ‘zielevrede uit eene getrouwe pligtsbetrachting, boven de wisselvallige verachtelijke vreugde, die de slaaf der zinnelijke begeerten geniet.’ De Schrijfster arbeidt voor godsdienst en goede zeden, in eenen goeden geest; en wij vonden hier veel, dat, naar ons inzien, treffen en werken zal. De vorm in brieven, welke zij mede verontschuldigt, stond haar volkomen vrij, en heeft ook zijne voordeelen; en wat het doen schrijven van elk in zijn eigen karakter betreft, waaromtrent men haar bij eene andere gelegenheid, zoo als zij zelve erkent niet geheel te onregt, had opmerkzaam gemaakt, dit is nu vrij wel behartigd, en de overeenkomst van vele der uitmuntendste karakters maakt de hier nog overgeblevene gelijksoortigheid weinig hinderlijk. Zoo dat wij dit oorspronkelijk Hollandsch werk gaarne willen aanprijzen. Echter behaagt het ons niet volkomen, en zelfs heeft het ons nu en dan moeite gekost, de lezing vol te houden. Het doet wel niets tegen de waarde van dit werk, dat het niet geschreven is voor zoodanige lezers, die enkel in de

[p. 270]

liefdesgeschiedenis belang nemen; maar ook zij, die gaarne voor het goede geroerd worden, en ook de zedelessen en wenken herlezen, waarvan zoodanige geschiedenis alleen het voertuig is, zullen, vreezen wij, niet altijd van zich kunnen verkrijgen, om de uitvoerige aanmerkingen en vertoogen alle te lezen, die hier gedurig in de brieven worden ingelascht, dikwijls ook dan, wanneer de belangneming in de handelende personen van dien aard is, dat men daarop volstrekt de aandacht niet kan vestigen. Reeds de eerste brief kan dit bevestigen; karel's lange redenering vooral, na de volbragte uitmuntende, en aanstonds in hare uitmuntendheid gevoelde, opoffering van zijne reis naar Parijs, over de belooning van den Christen, of den edelmoedigen navolger van kant, en wat niet al! - Over het geheel zijn de brieven onmanierlijk lang.

De teekening van een en ander slecht karakter is ook volstrekt karikatuur geworden; b.v. de vader van rozenburg, - zijn broeder; men voelt bij de lezing: op die wijze, als hier verhaald wordt, zijn er en handelen geene menschen. En wat zullen wij zeggen van zekere Fransche Gouvernante? Hoewel wij hartelijk wenschen, dat deze Dames, die wij zeer wel kunnen ontberen, zoo als geheel het Fransche goedje, voortaan den kost zullen zoeken in haar eigen land, zoo gelooven wij niet, dat ooit eene enkele zoo (handelen, willen wij niet zeggen, maar zoo) schrijven zou. Maar wij zouden al ligt te veel zeggen; want de Schrijsster verzekert, dat zij het wezenlijk bestaan van alle (deze tafereelen uit het menschelijk leven) niet alleen voor mogelijk houdt, maar bij ondervinding zeker weet. Wij willen haar niet tegenspreken, vooral niet ten aanzien der algeheele verworpenheid eener Fransche. Maar moeijelijker hechten wij geloof aan eene zoo onderscheidende behandeling en spoedige bevordering van brave Hollandsche Conscrits bij de Fransch-Keizerlijke Armée, als wij hier met onze oogen zien. Misschien liggen deze helden nu reeds bij Moskow of Leipzig; en dan zitten hunne echtgenooten en vrienden, met zoo vele anderen, nu in den diepsten rouw. Misschien kwamen zij terug, en rusten nu in den schoot hunner vaderlandsche huisgezinnen op hunne laatste lauweren. Krijgen wij, in dat geval, nog eens berigt van hunne gelukkige tehuiskomst, zoo hopen wij ook de lieve elize van welingen, die waarlijk verdient, dat men ook in haar belang stelt, gelukkig gehuwd te zien.