Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1814

[p. 192]

Jaarboeken der Genees-, Heel- en Natuurkunde, uitgegeven door het Genootschap, Arti Salutiferae, te Amsterdam. IIden Deels 1ste en 2de Stuk. Te Amsterdam, bij L. van Es. 1813. In gr. 8vo. Te zamen 454 bl. f 4-16-:

Voor het eerste Stuk van dit tweede Deel geven de Redacteurs kennis van het ontijdig afsterven van hunnen Mederedacteur hartog, wiens verdiensten zij in weinige woorden gedenken. Wij vereenigen ons in den lof, hem daar gegeven, en betreuren zijn verlies, even als dat van zoo vele andere jonge en veelbelovende kunstgenooten, welke Amsterdam, in de laatste jaren, ten grave zag dalen.

Dit deel der Jaarboeken bevat voorts, zoo ver het thans voor ons ligt, een aantal van, meestal, belangrijke stukken; hoewel wij ons, niet minder dan te voren, zoo wel over de onduidelijkheid van den stijl, als over de verwaarloozing der regels van onze schoone moedertaal, te beklagen hebben. Doch wij laten dit daar; dewijl het den moriaan gewasschen is, er iets van te zeggen.

Wij vinden hier voorts het volgende:

I. 1^o. Een beknopt uittreksel eener Verhandelinge van den Berlijnschen Geneesheer g.a. richter, bevattende eene voorstelling aangaande het wezen, de kennis en de behandeling der gastrische koortsen. Wij verheugen ons met den kundigen mededeeler van dit stuk, (Dr. van der breggen) dat men eindelijk deze koortsen wederom eens in haar oud regt herstelt, en derzelver belangrijkheid inziet. Voor het overige is er natuurlijk niet zeer veel nieuws in deze Verhandeling, behalve de manier van voorstelling, die zoo wat naar den geest onzer eeuwe gestemd is, en ons niet zeer behaagt. Al aanstonds hebben wij het vreemd gevonden, eerst over het wezen, en vervolgens over de kennis eener zaak te handelen. Ook vinden wij het niet zeer doelmatig, zich de drie voornaamste

[p. 193]

eigenschappen of uitingen des levens als zoo vele kringen of spheren (ook wel als afmetingen) voor te stellen. Die figuurlijke uitdrukkingen hebben altijd iets onbepaalds, geven aanleiding tot verkeerde denkbeelden, en kunnen niet te streng uit het gebied der prozaïsche wetenschappen gebannen worden. Het is ook verre van bewezen, dat die zoogenaamde kringen tegenstellingen zouden zijn, en tegen elkander eene polariteit hebben, en wel zoo, dat de gevoeligheid beide reproductie en prikkelbaarheid verbindt. Ons komt die voorstelling van de verschillende stelsels van organen in het menschelijk ligchaam zeer eenzijdig voor, en eene loutere hersenschim, uitgedacht om overal het gulden drietal te pas te kunnen brengen.

De verdeeling der koortsen steunt ook op onbewezene gronden. Waarom moet eene zuivere koorts juist altijd synocha wezen? waarom eene, waarin de reproductie lijdt, synochus? of waar de gevoeligheid, typhus? Kan niet zoo wel het vaatgestel overladen zijn met het levensbeginsel, en dus te aandoenlijk voor de gewone prikkels, als dit in den typhus bij het zenuwgestel plaats heeft?

2^o. Verhandeling over de Narcotische middelen, door Dr. bloemröder. In 4 §§. behandelt de Dokter 1^o. de physische en chemische kenteekenen der Narcotische geneesmiddelen; 2^o. hunne werking op het menschelijk ligchaam; 3^o. hunne aanwending bij verschillende ziekten; 4^o. hunne vergelijking met andere middelen, voornamelijk met het dierlijk Magnetismus. Hij beschouwt voorts de Narcotica als de verhevenste voortbrengselen der vegetatie; waarom, weten wij niet; - leert ons weinig meer van de physische en chemische eigenschappen, dan dat het Narcotisch beginsel van een stikstofachtigen aard is, hetwelk echter nog nader bewijs behoeft; - schrijft (vreemd genoeg!) de bedwelmende eigenschap dier middelen alleen aan het misbruik toe, daar zij uit hunnen aard veeleer zouden opwekken. Zoo kan men ook zeggen, dat de Rabarber, om het misbruik, purgeert, omdat zij, in kleine giften, slechts maagversterkende is. - Voorts rangschikt hij

[p. 194]

de Narcotica, met burdach, volgens de bijwerking, waarin wij hem niet allen bijval ontzeggen. In het voorbijgaan kunnen wij niet nalaten te vragen, wat bloemröder met de volgende zinsnede, tot lof van burdach, zoo 't schijnt, zeggen wil? ‘wiens idéen, schoon op verhevene grondstellingen steunende, over het geheel genomen zeer na aan de waarheid grenzen.’ Wij wisten niet, dat er zulk een strijd tusschen verhevenheid en waarheid is. Welligt stopt de Schrijver de waarheid, met Democriet, in eenen put, en acht haar dus verwijderd van het bovenaardsche en hemelsche. - Verheven (in den zin des Schrijvers) komt ons ook zijne stelling voor, dat dynamische middelen geene onmiddellijke aanraking behoeven om te werken. Om dit verheven idée voor onze Democritische verstanden vatbaar te maken, maakt hij ons opmerkzaam op de zon, die toch zelfs de domste weet, dat, zonder ons onmiddellijk aan te raken, verwarmt. - Dat voorts de sappen van bloemen, zaden, zaadhuisjes vooral op de reproductie in de sensibiliteit werken, willen wij niet tegenspreken, want het is ons te hoog; maar dat zij het vooral zijn, die narcotisch werken, (dat bij den Schrijver eenerlei schijnt, en wij wel lijden mogen) strijdt wat al te zeer met zijne eigene lijst van bedwelmende middelen, waarop nog al een enkel kruid, wortel enz. staat. Wij vinden het ook geheel tegenstrijdig met de Natuur, te beweren, dat na den natuurlijken slaap, in tegenstelling van den Magnetischen en Narcotischen, vermoeijenis en loomheid overblijven. Weet men niet veelmeer, dat een door kunst verwekte slaap zelden verkwikt, en dat niets de verkwikking evenaren kan, die een gezond mensch uit den natuurlijken slaap ontvangt?

II. Op deze hoogdravende Verhandeling volgen, volgens het plan van dit Tijdschrift, korte letterkundige opgaven van uit- en inlandsche werken, beöordeelingen, enz. waarvan wij niets anders kunnen zeggen, dan dat dit gedeelte met naauwkeurigheid en vrij volledig behandeld is.

(Het vervolg hierna.)