Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1814

Geschiedkundig Tafereel van den Aftogt der Franschen uit Rusland. Vertaald naar het origineel, te Petersburg uitgegeven in 1812. Te Amsterdam, bij E. Maaskamp. 1813. In gr. 8vo. 32 Bl. f :-5-8
Moskow's Verbranding, door A. von Kotzebue. Te Amsterdam, bij E. Maaskamp. 1814. In gr. 8vo. 15 Bl. f :-3-:

No. 1. Geen mensch, voorzeker, zal dit stuk zonder de uiterste belangstelling lezen. Hetzelve spreidt een vrij regelmatig licht over dien beslissenden veldtogt, welke bestemd was ter voltooijing, doch uitliep op aanvankelijke verijdeling, der heerschzuchtigste ontwerpen. De Franschen hebben ons van dat belangrijk tafereel slechts afgescheurde brokken voorgelegd, die met elkander en met de uitkomst onvereenigbaar genoeg waren. Wij zien hier dan veel schandelijks, veel leugenachtigs, veel onbeschrijfelijk ellendigs te gelijk ontbloot. In een en ander opzigt moge de menschelijke zwakheid ook op dit Russische berigt haren invloed hebben uitgeöefend; over het geheel draagt het, in zijne eenvoudigheid en goeden zamenhang, den stempel der waarheid. Gaarne deelden wij onzen Lezeren eene schets van het geheel mede. Doch, daar dit niet wel mogelijk is, zullen wij daar, waar de opgave des eigenlijken aftogts begint, omstreeks de helft van het geschrift, het een en ander beginnen aan te stippen.

Drie tijdperken onderscheiden zich in denzelven. Het

[p. 110]

eerste brengt hen tot Krasnow, na een verlies van 40,000 krijgsgevangenen, waaronder 27 generaals, schier 500 kanonnen, 31 vaandels en onmetelijke buit. Dit viel voor lang vóór de verschijning van het 25ste bulletin, waarin het eerst van terugtrekken, doch op eene wijze gesproken werd, als of daarbij meer werd gewonnen dan verloren. Men verwijst hier van tijd tot tijd op genoemde bulletins; en waarlijk, de vergelijking doet verbaasd staan over de onbeschaamde logentaal zoo wel, als de waakzaamheid der policie, die der waarheid het achterhalen van dezelve, niet slechts bij ons, maar op de naaste plaatsen, door Franschen bezet, wist te verhinderen. - Het tweede tijdperk voert tot aan en over de Berezina. In den aanvang van hetzelve schenen de omstandigheden gunstiger. Doch dit had geen duur. Den 13 kwam napoleon aan gezegde rivier, sloeg eene brug over dezelve, en passeerde die gedurende twee dagen. Hier was een der verschrikkelijkste tooneelen. Al de Fransche corps geslagen zijnde, waren de drang en de verwarring reeds terstond zoo geweldig, dat men er allerlei dood stierf; overreden, verdrukt, verslagen, of in het water geworpen. Daarna Russische batterijen de brug en beide oevers beschietende, werd de overgang welhaast geheel onmogelijk. Een afstand van 26 mijlen, een verlies van 20,000 krijgsgevangenen, 200 kanonnen en groote buit waren de uitkomst van dit tijdperk. - Het derde brengt ons tot aan de Niemen, en van daar weder in het Pruissische. Nu rees de ellende eerst regt in top. Men kan zich dezelve naauwelijks verbeelden. Door honger en koude en wanhoop waren moed, levendigheid en kracht door het tegengestelde alzoo vervangen, dat, als, in den morgen van den 28sten, te Wilna de schrikkreet: de Kozakken! werd aangeheven, en de soldaten uit de huizen liepen om naar de poorten te vlugten, hun de Joden, oud en jong, op het lijf vielen, en geen gering getal derzelven, inzonderheid der garden, doodsloegen. En geen wonder! Den weg, dien de armé langs trok, vervulde zij met lijken, en iedere bivouak

[p. 111]

geleek den volgenden morgen naar een slagveld. Zoodra er een van afmatting nederstortede, vielen de naasten op zijn ligchaam, en trokken hem, nog eer hij dood was, naakt uit, om zich met zijne lompen te behangen. Alle huizen en schuren werden verbrand, en bij elken brandstapel lagen gansche hoopen van lijken, die, om zich te verwarmen, waren toegeschoten, en uit krachteloosheid het vuur niet weder konden ontwijken. - Vele waren reeds zoo zwak, dat zij zelfs geen hout konden aanbrengen; deze zaten dan boven op de lijken hunner makkers, digt ineengedrongen, ergens om een klein vuur, hetwelk zij nog gevonden hadden, en stierven, zoodra hetzelve uitging. Men zag hen, in eenen staat van wezenloosheid, vrijwillig in het vuur kruipen en kermend zich verbranden, in de meening van zich te verwarmen; terwijl anderen hen nakropen, om denzelfden dood te vinden. - Het resultaat van den aftogt, door alle drie de tijdperken, bedraagt ver over de 100,000 krijgsgevangenen, waaronder 50 generaals, en omtrent 990 kanonnen. En gelukkig, zoo van de 300,000 man, die het hart van Rusland waren ingerukt, 30,000 zijn te regt gekomen, om - een jaar later in Duitschland denzelfden dood des hongers, of van het zwaard, meestal te vinden! - Zoo wél berekend waren de plans, zoo uitnemend de zorgen, zoo onverwinnelijk de benden en onuitputtelijk het beleid van den onwaardigen, wien de dwaasheid van vele menschen bijna goddelijke voorzienigheid toekende! Ja, eenmaal zien wij ligt den tijd geboren, die alle zijne gewaande grootheid in eene ongewone mate van verwaten stoutheid, niets ontziende laagheid, schurkerij en onmenschelijkheid, met goede krijgsbekwaamheden, maar veel meer stom geluk en gunst der omstandigheden, oplost. ô, Dat hij, voor het oog van geheel Europa, zoo laag zinke, als hij verdient, als hij inderdaad welligt reeds gezonken is, en ten onvergetelijken afschrik verstrekke voor ieder, die, als hij, met de menschheid durft spelen en spotten! - Achter het stukje vindt men eene naamlijst der krijgsgevangen generaals.

[p. 112]

No. 2 is van geheel anderen aard. Het is de krees der wrake, uit het brandende en verwoeste Moskow tot alle Russen gerigt. Warm en stout, naar den aard der zake en des volks geschikt, heeft het echter geene bijzondere geschiedkundige waarde, en kan door den Hollandschen bezitter van No. 1 zeer wel gemist worden.