Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1814

Leerrede over Jesaia LIV:7, 8. ter gelegenheid van Nederlands bevrijding, uitgesproken door H.H. Donker Curtius, Th. Doct. en Predikant bij de Hervormde Gemeente te Arnhem. Tweede Druk. Te Arnhem, bij P. Nijhoff. 1813. In gr. 8vo. 31 Bl. f :-11-:
Twee Leerredenen, uitgesproken den 19den van Wintermaand 1813, de eene over den (de) Ramp te Woerden, de andere over de Wapening voor 't Vaderland. Door A. de Koning, Predikant te Sliedrecht. Uitgegeven ten voordeele van Woerdens Burgerij. Te Dordrecht, bij A. Blussé en Zoon. 1814. In gr. 8vo. 77 Bl. f :-12-:

Wij hebben ook deze Leerrede met genoegen gelezen. Eenvoudige duidelijkheid is haar doorgaand kenmerk, bij de behandeling van den tekst-inhoud, op onze omstandigheden toegepast.

[p. 102]

God heeft ons eenen korten tijd verlaten. De inrukking van vreemde troepen, en verlies van wezenlijke onafhankelijkheid, vooreerst; oorlog met Engeland, benevens zware heffingen, en alzoo algemeene verarming, daarna; verscheuring door allerlei factiën, door vreemden invloed aangeblazen, al verder; uitschrapping van de rolle der volken, enz. enz., ten allerlaatste; ziedaar de blijken en bewijzen, door den Prediker met vele juistheid en kennis van zaken, met veel warmte en nadruk in het licht gesteld.

Met groote ontferming zal Hij ons wederom vergaderen. Veel onverwachts is reeds gedaan; en dat het werk voltooid zal worden, dat het waarlijk God is, die dit doet, vertrouwt men, en om het reeds gebeurde, en om de regtvaardigheid der zake, en om de zigtbaarheid van Gods hand tot hiertoe, en om de in het oog loopende zwakheid van den vijand, vergeleken met de veerkracht der Verbondenen.

Maar, wij moeten medewerken. Wij moeten en kunnen ons troosten over de nog bloedende wonden uit den worstelstrijd. Wij moeten ook Fransche ligtzinnigheid enz. tegen echt Nederlandsche godsvrucht verwisselen.

Wat van deze onderscheidene rubrieken al zoo de bijzondere inhoud zij, is over het geheel wel na te gaan; want men vindt er, wat er past en behoort, wat anderen ter zelfde zake ook zullen gezegd hebben, en ieder nadenkende in zijn hoofd en in zijn hart heeft. Schitterende welsprekendheid begrijpt men uit het reeds gezegde hier niet te vinden, misschien ook niet te voegen. Zonder het als eene grove fout te willen opgeven, zouden wij, echter, meenen, dat zich de Prediker der netheid van stijl iets meer zou kunnen bevlijtigen, en b.v. uitdrukkingen, als: wel honderde malen hebben wij het elkander gezegd, een weinig vermijden. Overigens hopen en vertrouwen wij, dat zijn Eerw^s. wensch, tot opbouwing en bemoediging van vaderlandsche harten, ook door de uitgave dezer regt mannelijke Leerrede zal bereikt worden.

No. 2. Mede een paar eenvoudige, doch fraaije stuk-

[p. 103]

jes, die wij met uitnemende goedkeuring lazen; vooral de eerste Leerrede, hetzij omdat zij de eerste was, of een min belovend en minder behandeld onderwerp bevatte, hetzij omdat ze, inderdaad, beter is. De tekst: dit deden dan de krijgsknechten, ter gelegenheid der verdeeling van des Heilands kleederen bij Joannes voorkomende, is zoo gepast, als in zulk eene zaak gevorderd wordt, en geeft den Prediker gereede gelegenheid, niet slechts tot herinnering aan het gebeurde, maar ook tot vragen naar hetgeen zijne toehoorders nu te doen, te denken en op te merken hebben. Namelijk, dat het God is, wiens bestuur ook hierin moet worden geëerbiedigd; dat niet alles zoo wezenlijke ramp is, als het in den eersten opslag schijnt; dat het menschelijk hart, tot zulke gruwelen in staat, zoo bedorven en zwak zijnde, onszelven tot waakzaamheid moet aansporen; dat - en dit is regt hartelijk gesteld - er, uit dankbaarheid over eigen ontkoming, nu gegeven en geholpen moet worden; eindelijk leve men zoo, dat er geene vreeze noodig is voor de genen, die het ligchaam dooden, enz.

Zie hier uit het reeds geprezene een klein staaltje. - ‘Zij slaan, die ellendigen - zij slaan op den hemel, en op Hollands volk, dat nu zoo juicht, hunne schreijende oogen, en roepen u toe: ontfermt u onzer! Gij kunt de dooden niet levend maken, God alleen kan deze verliezen vergoeden, alleen God kan hier troosten. Maar kunnen wij dan niets doen? kunnen wij dan niet toonen, dat wij dankbare kinderen van God zijn, die ons behoed heeft? Ja, dat kunnen wij; dat wil ik! wie wil mede? - Ik weet, er is veel te geven; maar hier is het ongeluk onzer landgenooten, zoo wel als het geluk onzer woonplaats, buitengewoon. Ik weet, gij offert veel op, gij hebt schade geleden; maar gij hebt nog veel behouden.’ -

De andere is over 1 Sam. XVII:37. Ga heen, en de Heer zij met u! en doelt bijzonderlijk op de landweer, welke in hunnen waard toen reeds was begonnen gevormd

[p. 104]

te worden. De inhoud rigt eene gepaste uitbreiding en toepassing der tekstwoorden tot de naastbestaanden, enz. als de taal door hen tot de vertrekkenden te voeren, tot deze vertrekkenden zelven, en tot allen. Vertrouwen op God, moed, vaderlandsliefde, deugd, gebed, eensgezindheid worden beurtelings en gezamenlijk aangeprezen. En de wijze, waarop dit geschiedt, getuigt van dezelfde aandoeningen en hoedanigheden in het hart des Predikers, die, in allen opzigte, toont een bekwame en waardige leidsman zijner kudde te zijn.

De eene en andere Leerrede wekt, even als die van den bekwamen donker curtius, te meer deelnemende aandacht, omdat Sliedrecht mede in de gevaren en rampen des oorlogs, des aftogts van den vijand, grootelijks had gedeeld, en welligt nog eenigermate is betrokken. Daardoor heeft ook een en ander te meer klem, hetzij als opwekkend of als beschamend voorbeeld. En al ware het ook maar de voldoening en geestdrift, bij de dadelijke toehoorders geöogst, die als grond van derzelver uitgave moesten beschouwd worden, dan zou reeds alle verzoek om verschooning over gewaagdheid of gebrekkigheid overtollig zijn. Men moet alles naar zijnen aard beöordeelen. En dusdanige gelegenheidsstukken mogen aan naauwkeurigheid en dergelijke soms iets missen; genoeg, zoo zij het door warmte, kracht en gepaste stichting vergoeden. De Heer de koning heeft gebeden en welgekozene psalmen en gezangen er bijgevoegd; en dank zij hem voor deze mildheid! Wij vinden dagelijks nieuwe stof, ons in den eenvoudigen, zuiveren, gepasten kanseltoon te verheugen, die ons meer en meer uit allerlei stichtelijken arbeid tegenstraalt.