Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

Nationale antipathie.

(Monthly Repertory, 1813.)

Een rijk Engelschman, peters genaamd, was afkomstig uit eene katholieke familie, en kreeg de gril, de heilige orden te omhelzen. Hij vertrok naar Spanje, waar hij zich vleide, onder de vleugelen der heilige Inquisitie, zijnen Godsdienst te zien bloeijen. Gedrongen door zijnen ijver, verwaarloosde hij vóór zijn vertrek ten minste een weinig Spaansch te leeren, hetgeen hem, van het oogenblik zijner ontscheping in Spanje af, aan vele onaangenaamheden blootstelde.

Gelukkig, dat in de kweekschool, waaraan hij adres had, zich een Iersch student bevond, die zeer schraal bij kas was. De arme katholieke landlieden in Ierland verbeelden zich het Paradijs te winnen en hunne familie zeer in de hoogte te brengen, door ten minste één hunner kinderen tot priester te laten studeren; en deze arme jonge lieden, eenmaal met theologie wel opgevuld zijnde, bevinden zich tot niets meer in staat, ten zij om uit liefdadigheid onderhouden te worden, het zij in vreemde collegies, het zij op sommige sloten, waar men hunnen Godsdienst belijdt, en waar zij de rol van schamele aalmoezeniers spelen. De Ier stemde dus met drift toe, zijnen medgezel het Spaansch te leeren, en onderwijlen werd hij zijn tolk. Spanje reeds sedert verscheiden jaren bewonende, druk-

[p. 630]

te hij zich in die taal gemakkelijk uit, en kende van het Engelsch al wat een Ier er ooit van weten kan.

De onderlinge overeenkomst versterkte van tijd tot tijd hunne gemeenzaamheid. Beiden waren zeer geschikte lieden, en verstonden elkander zeer goed. De inkomsten van peters, die wél waren en zeer geregeld aankwamen, dienden voor beiden. De gewoonte is eene tweede natuur; toen zelfs de Engelschman het Spaansch goed sprak, vond hij volstrekt geene reden om met den beleefden Ier te breken. Beiden van hun vaderland verwijderd, hadden zij elkander hunne geheimen en hunne uitzigten medegedeeld. Beiden hadden gezamenlijk de heilige ordening ontvangen; doch eindelijk riepen familie-schikkingen peters terug naar Engeland. Hij kon zijnen makker, aan wien hij zich nu eenmaal had gewend, niet achterlaten. Bovendien wilde hij den reuk van heiligheid en weldadigheid, welken hij dacht na te laten, niet krenken. Hij verklaarde dan den armen Ier, in tegenwoordigheid der oversten van het huis, dat hij voor hem zou zorgen, indien hij hem volgen wilde. Deze stemde daarin gretig toe, hem overladende met dankbetuigingen, en bekennende, dat hij, van zijnen edelmoedigen broeder verlaten zijnde, van honger zou moeten sterven, hebbende zelfs niet het noodige om naar zijn land terug te keeren.

Onze twee reizigers komen te Londen aan, en, zoo wel in deze hoofdstad als in het gewest waar peters zijne goederen had, strekt hunne eensgezindheid, hunne Christelijke liefde tot stichting van allen, die hen kennen. Eensklaps wordt peters aangevallen door eene zware ziekte, gedurende welke de Iersche priester aan zijnen broeder alle de zorgen te koste legt, welke men van eenen Christen en van eenen vriend kan verwachten. De kwaal neemt toe, en welhaast is peters in het geval van orde te moeten stellen op zijne zaken voor deze en de andere wereld. Hij ontvangt den geestelijken bijstand van zijnen vriend; maar hij scheen steeds een zwaar pak op zijn geweten, en de behoefte te hebben, om zich daarvan te ontlasten. Hij deed eindelijk den Ier naderen, en, alle de omstanders zich verwijderd hebbende: ‘Mijn zeer lieve vriend en goede broeder, zegt hij, het hangt van u af, dat ik in vrede sterve: sta mij uwe vergiffenis toe, ik bezweer het u, opdat gij op uwe beurt vergiffenis erlange!’

[p. 631]

‘Mijn waardige vriend, antwoordt de Ier, gij hebt mij nimmer de minste beleediging aangedaan; maar, zoo de rust van uw geweten er van afhange, vertrouw mij de verwijtingen, die gij meent u te doen te hebben, en wees verzekerd, dat ik u zal vergeven.’

Toen zeide de stervende: ‘Ik ben de grootste huichelaar, dien de aarde ooit gedragen heeft. Uwe hoedanigheden maken u der vriendschap waardig van al wat leeft; gij hebt mij bestendig dienst gedaan; gij hebt er u zelfs op toegelegd, om alle mijne verlangens te voorkomen; en, schoon ik er in schijn erkentelijk voor ben geweest, zoo moet ik bekennen, dat gij de man zijt, dien ik het meest haat en veracht; alles in u, tot uwe voorkomendheid toe, mishaagt mij, en honderdmaal heb ik, in het diepst van mijne ziel, u voor alle duivels gewenscht. De behoefte, die ik in Spanje aan u had, verpligtte mij om u te naderen, en u niet weer te verlaten; eene zekere schaamte, eene werktuigelijke behoefte, welke ik vervloekte, deed mij de betrekking aanhouden, en u eindelijk mede naar Engeland nemen. Ik vond het gemakkelijker, een huichelaar en een valschaard te zijn, dan mij van u te scheiden. Ik heb getracht dezen diepen tegenzin te boven te komen; maar alle de pogingen van mijne rede en mijnen godsdienst hebben schipbreuk geleden op mijnen haat. Gij zijt een Ier. Het is mij niet mogelijk geweest eenen nationalen afkeer te boven te komen, met de moedermelk ingezogen, naderhand versterkt door alle de spotternijen, door alle de vertelsels, die mij, van de school af, tot in den omgang der wereld vervolgd hebben, ten koste van uw land. Ik heb, sedert verscheiden jaren, op den loer gelegen naar eene gelegenheid, naar een voorwendsel om u eene groote beleediging aan te doen, die op uwe natie mogt terugwerken; maar het heeft God, zekerlijk voor het behoud van mijne ziel, behaagd, het oogenblik van mijnen dood te doen naderen voor dat van die zonde te bedrijven; ik heb intusschen nog dien trap van bekeering en berouw geenszins bereikt, welken ik noodzakelijk acht, en ik verwacht mijne zaligheid slechts van uwe onontbeerlijke vergiffenis. ô Mijn broeder! bij de Goddelijke barmhartigheid, welke gij voor uwe eigene zonden hoopt, sta mij de vergiffenis der mijne toe!’

De Iersche priester, na hem bedaardelijk te hebben aange-

[p. 632]

hoord, nam het woord, en antwoordde hem zonder de minste ontroering: ‘Sterf in vrede, mijn lieve broeder; ik vergeef, en vraag u dezelfde vergiffenis op mijne beurt. Mijne nooden waren zoo groot, dat ik, zonder u, niet zou geweten hebben waarheen; maar de smarte, van aan eenen Engelschman eenige verpligting te hebben, was voor mij zoo sterk, dat ze altijd de dankbaarheid verwonnen heeft, welke ik mijnen weldoener schuldig was. Wanneer ik aan de slechte behandelingen dacht, welke mijn land van het uwe ondergaat, kon ik het goede, dat gij mij deedt, niet anders beschouwen, dan als eene zeer geringe vergoeding voor de rampen, aan welke wij, uwenthalve, ter prooije zijn. Ik geloofde u niet meer dank schuldig te zijn, dan de profeet elias verpligt was aan de raven, die God gezonden had om hem zijn voedsel te brengen. Alle de strijdige gevoelens, welke ik u vertoond heb, waren loutere leugens. Zoo uw nationale afkeer verregaande is, de onze is het niet minder; maar wij hebben, boven u, de spijt, dat, zoo gij ons haat, ten minste uw gedrag over het geheel instemt met uw gevoelen; waartegen wij, in Ierland, u behandelen met eene gastvrijheid, het gevolg onzer bevreesdheid en onzer zotheid, schoon wij in den grond geenen minderen haat tegen u, noch minder nationaal-trots hebben. Aldus, mijn zeer lieve broeder, hebben wij elkander niets te wijten: moge het graf ons wederkeerig onregt uitwisschen; ik voor mij zal alle mogelijke pogingen doen om u in de andere wereld te beminnen.’

Op deze verzekering gaf de Engelschman den geest, slechts tamelijk voldaan.