Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

Iets over de behandeling van den kinkhoest, welke in lente- en grasmaand dezes jaars zoo algemeen geheerscht heeft. Door N. Paradijs, Med. Doct. te Leyden.

Het is mijn oogmerk niet, breedvoerig te handelen over eene ziekte, welke, om van anderen niet te spreken, door den vermaarden veirac zoo uitmuntend beschreven is, of een omstandig verslag te geven der behandeling, welke ik bij elk lijdertje, aan mijne zorg toevertrouwd, in 't bijzonder gemeend heb te moeten volgen. Ik wilde alleenlijk zoo kort mogelijk mededeelen de voornaamste aanwijzin-

[p. 463]

gen of indicatiën, door welke ik in de behandeling over het algemeen vrij gelukkig heb mogen slagen; gaarne echter bekennende, het meerdere inzigt in den aard en de genezing der ziekte alleenlijk aan mijnen onvergetelijken Vader en aan mijnen waardigen Leermeester n.g. oosterdijk verschuldigd te zijn.

Het zal niet onvoegzaam zijn, vooraf iets te zeggen omtrent de natuur der ziekte; te meer, omdat op dezelve de wijze van genezing gegrond moet zijn.

De aard dan van den Kinkhoest (Tussis convuisiva quinta) schijnt te bestaan in eene krampachtige toesluiting der luchtpijp en longbuisjes, veroorzaakt door eene bijzondere, tot hiertoe onbekende, smetstoffe, welke, zoowel het inwendig bekleedsel als de klieren dezer deelen geweldig prikkelende, eenen stuipachtigen hoest veroorzaakt, waardoor de inademing belet en somtijds zelfs voor een' korten tijd wordt afgebroken, tot dat er bij het einde van den aanval braking ontstaat, waardoor meerder of minder slijm uit de longen en de maag wordt opgegeven, en, volgens de gedachte van sommigen, een gedeelte der smetstoffe zelve.

De eerste aanwijzing bestond dus gedeeltelijk in het verminderen, en zoo mogelijk genezen, van den krampachtigen staat der luchtpijp en longen, gedeeltelijk in het bevorderen der slijmopgeving. De oorzaak toch der ziekte geheel onbekend zijnde, zoo spreekt het van zelve, dat de behandeling alleenlijk ontleend kan worden uit de gronden der algemeene genezingswijze; welke algemeene behandeling echter moet gewijzigd worden naar het verschil der gestellen en der heerschende epidemie.

Onder de geneesmiddelen nu, welke tot dit dubbel oogmerk gewoonlijk gebruikt worden, voldeed mij buitengemeen de Ipecacuanha, in kleine doch telkens herhaalde giften toegediend; verkiezende dezelve voornamelijk om haar slijmsnijdend, doch te gelijk krampstillend vermogen, waardoor derzelver gebruik zoo veilig is bij teedere kinderen, welke tot stuipachtige bewegingen zoo bijzonder geneigd zijn. Dit middel, daarenboven, veroorzaakt, op deze wij-

[p. 464]

ze toegediend, eene ligte walging, waardoor de losmaking en opgeving der slijm zelve zeer kan bevorderd worden, en schijnt dus in deze ziekte nagenoeg met hetzelfde oogmerk gebruikt te worden, als waarmede millar het bezigde in den langdurigen borsthoest (Asthma chronicum). Als braakmiddel toch kwam de Ipecacuanha minder te passe, zelfs niet in het eerste tijdperk, uit hoofde van den stuipachtigen aard der ziekte. Daarenboven is mij geen geval voorgekomen, waarin door een braakmiddel de voortgang der ziekte werd belet of gestuit, gelijk sommige Schrijvers beweren; 't geen ik mij wel eens verbeeldde te hebben bewerkt, door oogenblikkelijk bij de eerste teekenen der ziekte mijne toevlugt te nemen tot geringe, doch dikwijls herhaalde giften van dit geneesmiddel. 't Is mij echter niet onbekend, dat het gebruik der braakmiddelen, zelfs in een gevorderd tijdperk der ziekte, door sommigen zeer wordt aangeprezen: dan, deze wijze van genezing schijnt voornamelijk gesproten te zijn uit de gedachte, dat de zitplaats der ziekte in de maag moest gesteld worden; waartoe de braking, welke gewoonlijk het einde van iederen aanval kenmerkt, de voornaamste aanleiding schijnt gegeven te hebben. - Uit de korte beschrijving der ziekte blijkt het, dat wij van het gevoelen dier Schrijvers zijn, welke de zitplaats der ziekte niet in de maag, maar in de luchtpijp en longen gesteld hebben; welke stelling, zoo al niet bewezen, althans tot een' hoogen graad van waarschijnlijkheid kan worden opgevoerd: dan, zulks thans buiten mijn oogmerk liggende, zal het voldoende zijn, te hebben aangemerkt, dat de braking niet in het begin, maar gewoonlijk met het einde van den aanval wordt waargenomen, en waarschijnlijk veroorzaakt wordt, deels door de hevigheid en langdurigheid van den hoest, deels door het medegevoel, 't welk er tusschen de longen en de maag plaats heeft.

Dan, om tot de behandeling terug te keeren: somtijds vereenigde ik de Ipecacuanha met krampstillende middelen, en vooral met kleine giften van het Extractum Hyoscyami nigri, bij voorb. ½, ¼ grein alle 2 uur, en onthield mij

[p. 465]

zorgvuldig van slijmige gommen, oliën, siropen en dergelijken, welke middelen in deze ziekte zoo dikwijls misbruikt worden. Nu en dan, wanneer de stuipen en kramptoevallen zeer in hevigheid toenamen, bediende ik mij wel eens, met een gewenscht gevolg, van de Moschus, in kleine giften van 1 of ½ grein om de 2 uren, op raad van mijnen schranderen Ambtgenoot en Vriend h. cuypers, die van dit geneesmiddel in deze ziekte zeer dikwijls het grootste nut heeft waargenomen. Wanneer eindelijk de ontlastingen niet genoegzaam beantwoordden, werden dezelve zachtelijk bevorderd door eene geringe hoeveelheid Rhabarber, in poeder, of op witten wijn getrokken, toegediend. De ergste toevallen der ziekte dus overwonnen zijnde, werd eindelijk de verloren veerkracht der longen en der maag gelukkig hersteld door het aanhoudend gebruik van zacht versterkende middelen, onder welke de Lichen Islandicus, in gelei of afkooksel toegediend, mij 't meest voldaan heeft.

Zoodanig was de behandeling, wanneer de ziekte eenvoudig voorkwam; wanneer het tegendeel plaats had, en dezelve zich vertoonde met de eene of andere complicatie, moest deze eerst worden weggenomen, om de ziekte tot haren eenvoudigen aard terug te brengen: zoo gaf ik, in een geval, waarin vele teekenen werden waargenomen van onreinigheden der eerste wegen, vooraf een braakmiddel; in twee andere gevallen werd eene kleine aderlating verordend, om de sterke ophooping van bloed in de longen, en den daaruit voortspruitenden bloedhoest uit neus en mond, voor te komen, of althans te verminderen.

Dit weinige en in vele opzigten onvolledige heb ik gedacht wel eens te mogen mededeelen, omtrent de behandeling eener ziekte, welke meest onder de gedaante van eenen eenvoudigen zinkinghoest begint, dikwijls daarom zoo weinig geacht wordt, en zoo vele kinderen in het graf sleept.