Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

Iets over de kweeking van buitenlandsche boomgewassen.

Hier kweekt men vrucht
Uit vreemde lucht,
En helpt Natuur
Door kunst en vuur.

Dit herinner ik mij, als het begin van een opschrift voor eene Kweekerij, langen tijd geleden, gelezen te hebben op den Leiderdorpschen weg; het was, naar mijvoorstaat, gemaakt door den edelen jan de kruyff, den Vader. Het is zoo, dat wij, door middel van stookkassen, alhier vele dingen kunnen aankweeken, die aan ons land niet eigen zijn. Men heeft eens aan Prins willem den V in den Akademietuin te Franeker een kop koffij met suiker aangeboden, beide aldaar aangekweekt en verder bereid. Ik was, weinige dagen later, aldaar. Dit was, kan men zeggen, eene zeer zorgvuldige aankweeking, die men, als een rariteit, wel kan bewonderen, maar die voor algemeen gebruik te kostbaar, en dus niet geschikt zou zijn. Dit geloof ik ook; niettemin bewijst het, wat kunst en vlijt vermogen: maar, van waar komt het, dat men hier te lande vreemde vruchten, ook buiten de stookkassen, heeft kunnen aankweeken? Men heeft perziken, abrikozen, druiven, somtijds meloenen, die geen inboorlingen van Nederland zijn, en echter wel tieren; wel is waar, het eene jaar beter dan het andere: al dacht men ook maar aan aardappelen, tabak, rabarber, saffraan, die al mede

[p. 71]

geen inlanders zijn, en echter goed voortkomen en groot nut doen.

Het nadenken over het bovengemelde heeft mij vervolgens op andere gedachten gebragt, en doen gelooven, dat men met vlijt en zorg bijna alles uit het eene klimaat in het andere kan overbrengen, even goed als de druiven uit Champagne naar de Kaap, om er Constantia-wijn uit te trekken, en de Amerikaansche aardappelen naar Holland, Engeland, Frankrijk, enz.; altoos, echter, onder die bepaling, dat men voorzigtig te werk ga; waarbij ik ook nog geloof, dat sommige van de aldus overgeplante vruchten wel zelden of nooit die geheele volkomenheid van smaak en geur zullen erlangen, die zij oorspronkelijk in haar vaderland hadden; maar dat zij toch altoos aangenaam en smakelijk zullen zijn, even goed als ananassen, meloenen, enz. in onze stookkassen niet alleen, maar ook de laatste somtijds op den kouden grond gekweekt, als het saizoen gunstig was.

Het ontbreekt mij aan tijd, en ook aan zoo veel gronds, als noodig zou zijn, om proeven van dien aard te nemen; ook is daartoe geld noodig; maar, als ik nu alle die ingrediënten had, zou ik gelooven, dat men nog vele andere goede en aangename vruchten op onzen grond zou kunnen overbrengen, even goed als andere soortgelijke: men brengt zelfs vreemde dieren over, en zij blijven welvarende, ofschoon men met dezelve niet zoo vrij kan leven, als met plantgewassen of boomen. Die proef zou wat gevaarlijk zijn, maar zeer zeker maar al te wél gelukken. Wat planten aangaat, noem ik er in dit geschrift geene, dan zulke, die ik zelf hier te lande heb gezien, geproefd, of wel gekweekt.

De vruchten dan, die ik zou wenschen over te brengen, zouden vooreerst en voornamelijk zijn china's-appelen, citroenen, granaat-appelen, palm-, dadel- en brood-vruchten. Dit schijnt mij niet onuitvoerbaar; maar, als men tot deze proeven alleen zich bepalen wil, is daartoe veel gelds noodig, en een langer leeftijd, dan ik mijzelven kan toedenken - ten minste, naar mijn inzien, wel tien jaren:

[p. 72]

doch, wie buitendien eene Oranjerij heeft, kan het gemakkelijk en onkostbaar doen. Ik wil mijne gedachten gaarne mededeelen aan iemand, die misschien jonger, en beter in de gelegenheid is, dan ik.

Eene algemeene en bewezene aanmerking is, dat de overbrenging van vruchten op vreemden grond niet plotseling en op eenmaal kan geschieden, of men loopt gevaar, om door overhaasting al de vrucht van zijne poging te verliezen. Dus festina lente, of haast u langzaam. - Wilt gij nu weten, hoe ik de zaak behandelen zou, als ik mij in de gelegenheid bevond, om dezelve naar behooren uit te voeren? ik zal 't u zeggen.

Vooraf moet men de algemeen erkende en bewezene waarheid ook hierbij vooral in 't oog houden, dat, als men gaat enten op wild, hard en sappeloos hout, als esdoorn, hazelaar enz., zoo als de verkeerde zuinigheid van vele boomkweekers thans heeft uitgevonden, men alsdan zeer zeker den smaak, den geur, de sappigheid, ook der beste vruchten, trapswijze zoodanig vermindert en verbastert, dat zij onkenbaar worden: of men ze al perziken, suiker-peren, pippelingen, Reine-Claude enz. noemen wil, zij zijn niet, wat hare voorouders waren, maar slechts ontaarde loten van eenen edelen verloren stam. Dus, tot deze enting moet ook niets gebruikt worden, dan de beste soort der beste vruchtboomen, als perziken, kersen, beste pruimen enz., met één woord, het sijnste, edelste en saprijkste.

Eene Oranjerij hebbende, ent men nu op tien of twaalf zulke boompjes, twee aan twee, bovengenoemde uitlandsche vruchten, granaten, citroenen, oranjes, enz. wijl een enkele zou kunnen mislukken. Dit eerste geslacht in de gewone Oranjerij tot kracht gekomen zijnde, mogelijk na 2 à 3 jaren, neemt men daarvan wederom enten, en plaatst die, als voren, op tien of twaalf soortgelijke sijne boompjes; doch in eene kas van mindere warmte. Na 2 à 3 jaren neemt men van dit gewas, reeds aan mindere hette gewoon, al wederom loten, ent die op soortgelijke

[p. 73]

boompjes, en kweekt ze op, nogmaals in koudere temperatuur. En zoo voortgaande van geslacht tot geslacht, en van meerdere temperatuur tot mindere, komt men eindelijk zoo ver, dat men het, na 10 of 12 jaren, wagen durft, de alsdan laatste afstammelingen, die trapswijze aan kouder clima zijn gewend geworden, in de open lucht te plaatsen; slechts met die voorzorg, dat men altoos op goede, fijne vruchtboomen ente, en in plaatsing en overige behandeling even zoo te werk ga, als men thans gewoon is met perziken te doen.

Ik beken, dit is een ding, waarvan het perspectief ver verwijderd is, - het vereischt dus geduld; maar ik ben altoos van begrip geweest, dat, als iets niet begonnen wordt, het ook niet zal geëindigd worden, en men dus over het pro en contra nooit zal kunnen oordeelen. Daarbij, ondersteld, dat men eenmaal eene Oranjerij heeft, zoo loopen er geene extra-kosten op; ook geene bijzondere oppassing: de moeite, van om de 2 à 3 jaren een tiental boompjes in te enten, is inderdaad niet groot: mislukt het, er is niets verloren; en kwam er iets van, dan zou het mij ten minste, als Cultivateur, een meer dan gewoon genoegen geven, te zijn geslaagd, al ware het ook maar ten halve. En wie weet, hoe gewigtig eenmaal de gevolgen konden zijn van eene zoo geringe proeve! - Dan, wat hiervan zij, zelf geene gelegenheid hebbende tot de uitvoering, deel ik mijne gedachten welmeenend mede, en vergenoeg mij met de hope, dat dezelve tot iets nuttig mogen zijn.