Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

Eenige Geschilpunten onder de Protestanten, eertijds met veel drift behandeld, nu bedaardelijk overwogen, naar de behoeften van onzen tijd. Door Aletophilus. Te Groningen, bij W. Zuidema. In gr. 8vo. 94 Bl. f :-15-:

Men klaagt over de groote verdorvenheid der menschen, over ongeloof en halsstarrigheid: maar zou de voorname reden niet daarin gelegen zijn, dat men een ander Evangelie leert, hetgeen met dat van Christus strijdig is, en dus geene vruchten dragen kan? Dit boeksken zal dit waarschijnlijk moeten verhelpen! Er is voor, en ook na, maar vooral in 1618 en 1619 over de bekende vijf artikelen tegen de Remonstranten zoo veel geschreven, dat het waarlijk eenige moeite kost, om eenig nieuw geschrift over dit onderwerp, hoe dan ook, in de hand te nemen; de predikers maakten over deze betwiste stukken zoo vele en zoo lang heete hoofden en koude harten, dat men bij het aanroeren van deze snaar waarlijk door eenen killen schrik overvallen wordt, en regt hartelijk verlangen moet, dat met het: ‘een dienstknecht des Heeren moet niet wisten,’ een' ieder het stilzwijgen wierd opgelegd. De stel-

[p. 703]

ler van deze beöordeeling hoorde van Geestelijken van de partijen en van andere Christengenootschappen zoo menige stichtelijke en in ieder opzigt uitmuntende Leerrede, en verheugde zich over de voorzigtige wijsheid, waarmede alles vermeden werd, wat het oude geschil kon herinneren, en ook de gereedste aanleiding daartoe met schranderheid ontweken; terwijl het geheel, voor hoorders van welk eene gezindheid ook in dit opzigt, leerrijk, Christelijk, nuttig en roerend was. Hij woonde, ambtshalve, in meer dan ééne Kerkelijke vergadering het Examen bij, waarin over deze geschillen opzettelijk en uitvoerig moest worden gehandeld; hij bewonderde den edelen geest van den welonderwezen jongeling en van geheel de vergadering, de eenvoudige vrijmoedigheid en het voorzigtig vermijden van uitersten, en de groote vruchtbaarheid, die men wist te geven aan moeijelijke, ingewikkelde onderzoekingen, die voorheen zoo veel onheils stichtten, maar over welke men nu in den geest der liefde handelt en verschilt, en die men geheel wegdoet voor het volksonderwijs, immers zoo als men die vroeger behandelde, wanneer dit de schering en inslag was. Maar hij kent ook bij ondervinding den geest van den ongeoefenden en bevooroordeelden godsdienstigen; hij merkte over en weder het moeijelijke voor den Leeraar, om zoo menig heethoofd te voldoen, en huivert bij het denken aan de namelooze ellende, die het ophalen van het vroeger geschil, en het weder opzettelijk twisten, kan veroorzaken.

Onder verbetering, houdt hij dit boekje niet naar de behoeften van onzen tijd: hij meent, er is geene andere behoefte, dan te zwijgen van hetgeen, waarover men lang en onverstandig genoeg heeft geharreward. Zoo komt men, nog een geslacht of wat verder, ten aanzien dezer geschillen zoo ver, dat zij slechts nu of dan, als Kerkelijke geschiedenis, vlugtig en met een enkel woord worden aangestipt; hoezeer het verloren arbeid is, te willen bewerken, dat ieder denker, te dezen aanzien, de Godheid beschouwen

[p. 704]

zal uit het zelfde oogpunt. Maar zoodanig verschil deert dan toch den Godsdienst of de zeden niet.

Dit boekje is aan den Remonstrantschen kant, en geeft het algemeen bekende, hier en daar oppervlakkig genoeg. Het beschouwt eerst de geschilpunten ieder afzonderlijk, en naderhand dezelve, te zamen vereenigd, in verband. De Schrijver toont den naauwen zamenhang aan, en beweert dan, dat de meeste Gereformeerden verscheidene openlijk afkeuren, waardoor hij hen overhalen wil, dat zij ook de overige laten varen. - Nu, daardoor waren dan die geschillen voor altijd vernietigd! Wij twijfelen intusschen zeer, of dit boekje dien invloed hebben zal.

De Schrijver beklaagt van ganscher harte onze eenvoudige kerkleden, die zich door sommige Leeraars en geapprobeerde boekjes laten wegslepen; wij voegen er ook sommige niet geapprobeerde boekjes bij, en beklagen van ganscher harte den eenvoudigen leek, die zich het hoofd warm maakt met en door diepzinnige onderzoekingen, waarvan men met regt zeggen mag: scolae non vitae inserviunt.

De schriftuurlijke leer, die de Schrijver heeft voorgedragen, is, zegt hij, oneindig troostelijker en zaliger. Dan moogt gij (dit is het slot) dus denken: Jezus Christus heeft voor mij verzoening gedaan; ben ik tot het kwade geneigd, God geeft ons de krachtdadigste hulp tot het goede: tot deze heerlijke voorregten ben ik en alle Christenen verkoren. Het is waar, ik kan afvallen en afwijken van het heilig Evangeliegebod: maar dit ontrust mij niet; dit gevaar is zelfs een middel in Gods hand, om mij te leeren waken en strijden; ga ik al wakende en biddende voort, God zal mij niet begeven of verlaten: konden de eerste Christenen in de bloedigste vervolging staande blijven, hoeveel te meer wij in de aangename rust en vrede der Kerk. - Een Gereformeerd Leeraar zou misschien eene kleine verandering maken, nagenoeg in dezer voege: Naar de schriftuurlijke leer moogt gij dus denken: Ik kan, niettegenstaande mijne vele ver-

[p. 705]

keerdheid en innerlijke verdorvenheid, gerust zijn, dat God in Christus mijn vergevend Vader is: in dien is Hij de wereld met zichzelven verzoenende. Hoe meer ik mijne verdorvenheid gevoel, betreur en bestrijd, hoe meer behoefte ik heb bij die vergevende liefde. Moedeloos moet ik niet zijn; want God gaf mij in het Evangelie de beste aanwijzing en de krachtdadigste hulp, en belooft alle verdere hulp, die mij nog behoefte is. Hij beveelt en wil, dat ik daarvan gebruik maak. Het is waar, ik kan afwijken van het heilig Evangeliegebod, en dit ontrust mij; maar het moet mij ontrusten; zoo wordt het gezigt van dat gevaar een middel, waardoor ik leer waken en strijden. Mijne vrolijke verwachting is niet in mijzelven, maar in de Goddelijke belofte van bijstand en bewaring gegrond. Ik heb dankensstof, dat de verzoekingen niet zoo zwaar zijn als bij de vroegere vervolgingen; zij zijn mij echter zwaar genoeg; maar laat ik toezien, want ik zou volstrekt niet te verontschuldigen zijn. Het allerminst voegt het mij, door redeneringen over mijne afhankelijkheid van God in alles, ook in het zedelijke, mij te laten ontrusten en aftrekken; dit is toch geheel strijdig met Gods duidelijke voorschriften; ik kan volkomen gerust zijn, dat geene mij onbekende beschikking van God over mij strijden kan met zijn bevel aan mij. Mij naar zijn bevel te rigten, en op Hem te vertrouwen, is mijn pligt en eenige zorg. Daardoor doe ik zijne onafhankelijkheid in geenen deele te kort. Welke verborgene raad van God er ook moge zijn, God zal die zeer wel met zijnen mij geöpenbaarden doen overeenstemmen. Dit is ook eeniglijk Gods zaak; ik weet en rigtmij naar zijne voorschriften en beloften.

Tantum! Er zijn inderdaad in den tegenwoordigen tijd verschillen, die de gemoederen zeer veel meer van elkander verwijderen; van de vroegere, die dit boekje behandelt, zeggen de verstandigen aan wederzijden: dat men altijd zoo gedacht en gesproken had! - Is de breuk dan ongeneeslijk? Wij vreezen: per accidens, voor als nog. ‘Het is kwaad, dat er partijen in den Godsdienst zijn,’ zegt

[p. 706]

herder, - maar men moge hemzelven nalezen; wij bedoelen zijne Brieven betreffende de beöefening der Godgeleerdheid, die voorzeker in handen zijn van ieder Geestelijken. Wij zijn het volkomen met hem eens: De heffe van den troebelen drank zinkt eindelijk; de drank wordt klaar. De loop der Voorzienigheid gaat inmiddels verder voort.