Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

Redevoering, over het Godegevallige der onderneming van het Zendeling - Genootschap, niettegenstaande de belemmering van derzelver uitvoering: gehouden in de algemeene Vergadering des Genootschaps, te Rotterdam, den 23 van Hooimaand 1812. door deszelfs Medebestuurder Jodocus Heringa, Eliza's zoon. Te Utrecht, bij J.G. van Terveen. 1813. In gr. 8vo. 40 Bl. f :-8-:

De uitnemend wel gekozen tekst en de van overlang bekende geschiktheid des Redenaars doen een uitmuntend gepast, eenvoudig, roerend voorstel wachten, en niemand der hoorders werd, niemand der lezers wordt in deze verwachting te leur gesteld. Het Zendeling - Genootschap, deszelfs bedoeling, en de wijze, waarop het werkzaam is, wordt nog verschillend beöordeeld; wij rekenen ons ongeroepen om uitspraak te doen in dit geschil; wij beoordeelen

[p. 664]

de Redevoering, die thans voor ons ligt, en deze beöordeeling kan niet dan allergunstigst zijn. Na met weinige woorden den tekst: ‘Gij hebt wel gedaan, dat het in uw harte geweest is,’ door de eenvoudige opgave der geschiedenis te hebben toegelicht, geeft de Redenaar zijn doel op: zijne Broeders opmerkzaam te maken op dit voorbeeld, uit de gewijde geschiedenis ontleend, ten einde hen te sterken in de overtuiging, dat de onderneming des eerw aardigen Genootschaps mag en moet geacht worden Gode welgevallig te zijn, niettegenstaande de uitvoering derzelve belemmerd wordt. Hiertoe worden vier stukken behandeld: I. Wij hebben in ons hart gehad iets te doen, ter eere van God, en tot bevordering van den waren Godsdienst. De oprigting van het Genootschap, nu vóór 14 jaren, het warm godsdienstig gevoel bij die oprigting, de voortduring van dat gevoel, het volhouden bij al den wederstand, enz. geven van dit stuk de ontwikkeling. II. Maar tot nu toe hebben wij niet alles kunnen doen, wat er in ons harte was. Evenwel iets, ja veel. ‘Of zegt het niets, meer dan twintig menschenvrienden in staat te stellen, om naar een ander halfrond van den aardbol het Evangelie over te brengen? Is het gering, in sommige Christelijke gemeenten, het gebrek aan gezette godsdienstoefeningen te doen ophouden? en in vele anderen de schamele gemeente te helpen aan het genot van het ware levensbrood? Mag de verspreiding van twintigduizend afdruksels van boekjes, vol leering en troost, onder onze landgenooten, gering worden geacht? Ik wage het niet te berekenen, hoe groot de winst zij, welke hierdoor aan het Koningrijk van Christus is aangebragt. Zoo moge de rentenier cijferen, de koopman wegen, de bouwmeester meten: maar de maatstaf voor het huis des Heeren is in de hand van deszelfs Goddelijken Stichter; schaal en gewigt voor wijsheid en deugd zijn den zwakken sterveling niet toebetrouwd,’ enz. Evenwel alles, wat in het harte was, heeft men niet kunnen doen. ‘Ziedaar de erkentenis van onze afhankelijkheid en zwakheid, en, zoo gij wilt, van onze misrekening, enz.’ III. Het is, desniettegenstaan-

[p. 665]

de, goed, dat het in ons harte geweest is. Het is ongerijmd, over het zedelijk goede en betamende eener onderneming naar den uitslag te oordeelen. Maar berispelijk is toch de onderneming van hetgene men vooraf weten konde onuitvoerlijk te zijn; nog meer de volharding, als de ondervinding dien arbeid als vruchteloos heeft leeren kennen. ‘Deze gedachte,’ zegt de Redenaar, ‘heeft ook menigmalen onze overleggingen bestierd en onze ontwerpen beperkt. En wanneer de dag van morgen ons leeren mogt, dat het doorzetten van ons plan vermetelheid of hardnekkigheid ware, dan zal elk onzer gaarne de eerste zijn tot eenen wijzen terugtred en tot eene rondborstige herroeping. Maar met de gronden, op welke wij begonnen zijn, met de ervaring, welke ons heeft geleid, moeten wij heden nog voortgaan.’ Die gronden en die ervaring worden nu opgegeven; maar wij hebben, naar ons plan, voor dezelve geene ruimte. IV. God zelf geeft ons daarvan eene verzekering, (dat het goed is, dat het in ons harte geweest is,) die ons moet aanmoedigen om voort te gaan. Niet door eenen onmiddellijken gezant, zoo als aan David, maar in de godspraak van het Evangelie: vertraagt niet in goeddoen; wie dan weet goed te doen, en het niet doet, dien is het zonde; - in ons geweten, dat ons niet veroordeelt, maar vrijmoedigheid geeft voor God, door den H. Geest; de goedkeuring van menschenvrienden van nabij en verre; de gebeden der vromen; de dankzegging van duizenden, die door ons geleerd en gesticht zijn; de betuiging der gezondenen tot de Heidenen; de bede uit verre landen: ‘helpt ons, en zendt ze, die ons helpen;’ en het dringend verzoek van hen, die zich voorbereiden door loffelijke oefening: ‘zendt ons; wij zijn gereed: bespoedigt onze reis.’

‘Geene roekelooze vooringenomenheid met eenig nieuw ontwerp; geene blinde volgzucht op het spoor van geachte voorgangeren; geene verhitte geestdrift, die teugelloos voortholt over gebaanden en ongebaanden weg; geene redelooze stijfhoofdigheid, die weigert het ingeslagen pad

[p. 666]

met eenig ander te verwisselen; geene van die allen mogen onzen voortgang aandrijven of bestieren. Onze Godsdienst, onze Godsdienstijver moeten redelijk zijn: en dat zijn ze, wanneer ze geleid worden door het welgegrond geloof aan de ontdekkingen, bevelen en beloften van het Evangelie. Ik ben het licht der wereld, enz. Mij is gegeven alle magt, enz. Ik ben met ulieden, enz.’ Het voorbeeld van paulus wordt hier uitnemend wel ter snede aangevoerd, meesterlijk uitgewerkt, ter navolging aangedrongen. Ten slotte volgen opwekkingen aan hen, die wel zien werken, maar zelve geene hand leenen tot den arbeid, en vooral aan de Broederen, die meer of min mogten ontmoedigd en verslapt zijn; aan allen, om tijd en wijze te weten, en om niet ongeduldig te worden door vertraging of belemmering. ‘Geen enkel steentje wordt er aan des Heeren Tempel te vergeefs aangebragt: geen hamerslag gaat er verloren. Een ander zij het, die zaait, een ander, die maait, maar beiden hebben zij loon te wachten van Hem, die zegt: ‘het is goed, dat het in uw harte geweest is.’

Het doet ons leed, dat wij voor het uitvoerig nagebed, hetwelk zoo eenvoudig schoon, zonder één woord te weinig of te veel, alles bevat, wat men voor de belangen van den Godsdienst zeggen en bidden kan, in deszelfs geheel geene ruimte hebben; en wij willen het, door eene verkorte opgave, niet verminken. Ook het korte voorgebed heeft ons zeer behaagd. Het onderscheidt zich zeer voordeelig van de nog maar al te gewone, die reeds geheel het beloop der leerrede, en vooral het toepasselijk deel, in zich bevatten, de aandacht eerst vermoeijen, en voor het vervolg verzwakken. Het enkele woord belast klonk ons niet welluidend genoeg: (‘dit heeft ons onze Heer leeren bidden, en hij heeft ons belast, ons licht te laten schijnen’ enz.) wij zouden het met bevolen of soortgelijk verwisselen. Maar, welk eene kleinigheid vloeide ons daar uit de pen! Geheel dit opstel is en in doelmatigheid, en in goeden smaak, en in edele eenvoudigheid, in ons oog, een meesterstuk.