Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

[p. 570]

Jaarboeken der Genees-, Heel- en Natuurkunde. Isten Deels 2de en 3de Stuk.

(Tweede Verslag.)

In het derde Stuk dezer Jaarboeken vinden wij eene wetenschappelijke verhandeling, over de angina parotidea, van den Leydschen Hoogleeraar krauss. Dezelve is voornamelijk met het inzigt geschreven, om den eigenlijken aard dier kwaal nader te bepalen, en daaruit eenig licht voor de ziektekunde in het algemeen te scheppen. Te regt merkt toch de geleerde Schrijver aan, dat men dikwijls uit de aandachtige waarneming van geringe ongesteldheden vele duistere verschijnselen verklaren kan, die in zwaardere gevallen den te zeer gespannen geest niet genoeg treffen, om denzelven geheel bezig te houden. - Krauss rangschikt deze ziekte onder de lymphatische huidziekten, toont haar verschil van de echte soorten van angina aan, en stelt hare zitplaats geheel in de watervaten, die de oorklier doorloopen, en niet zoo zeer in het weefsel van die klier zelve. (Maar hoe komt zij dan onder de huidziekten? De oorklier behoort toch niet tot de huid?) Zij schijnt grootendeels gelegen te zijn in eene verkeerde werking der watervaten, en eene soort van stremming of verdikking der daarin bevatte vochten. Van daar dat zij zich ligtelijk op zulke deelen verplaatst, die rijk aan watervaten zijn, b.v. de borsten bij de vrouwen, de ballen in het mannelijk geslacht; waarmede dan meestal zuchtige zwelling der naburige deelen gepaard gaat. - Hij stelt, in plaats van den, in allen opzigte ongeschikten, naam van cynanche of angina parotidea, den naam van parotidea lymphatica febrilis voor, die zeker den aard der ziekte uitdrukt, doch dit gebrek heeft, dat hier drie bijvoegelijke namen zonder een zelfstandigen, geheel tegen de eerste eigenschappen van alle taal, zijn bijeengevoegd. Wij zouden daarom liever paro-

[p. 571]

titis lezen; behoevende men daar juist geene ontsteking door te verstaan.

De Schrijver heeft deze ziekte, in het laatst van 1810, te Harderwijk waargenomen. Haar loop was over het algemeen goedaardig; zij hing blijkbaar van de vochtige weêrsgesteldheid af, was niet besmettelijk, en vorderde eene zachte geneeswijze; plaatselijke warmte, middelen, die de uitwaseming, zonder koortsverheffing, bevorderen, enz. Behalve hare gewone verplaatsingen, nam krauss een geval waar, waarin de linker nier werd aangetast; dat echter, bij eene doelmatige behandeling, geene onaangename gevolgen had. Toen, door nalatigheid van den lijder, de ziekelijke werking der nier zich hervatte, gebruikte de Schrijver met vrucht het zoogenoemde steenbrekende middel van durande, met tinct. thebaic.

Op het verhaal der ziekte volgen eenige aanmerkingen, over de epidemische en besmettelijke ziekten in 't algemeen, en over de gewigtige rol, die het stelsel der watervaten in de ziektekunde speelt, vooral wanneer men de betrekkingen tusschen hetzelve en dat der zenuwen hierbij in 't oog houdt. Hieruit leidt hij ook de merkwaardige verplaatsingen dezer ziekte af, en toont aan, dat men dezelve te onregte aan eene eigenlijke vervoering der stof zoude toeschrijven. Deze aanmerkingen zal men niet zonder genoegen lezen. Minder beviel ons de wijze, waarop de schrandere Schrijver het ontstaan der kwaal chemisch zoekt te verklaren. Immers, wij begrijpen niet, hoe de eiwitstof, door de zuurstof gestremd, dus aan de waterstof onttrokken, vervolgens uit de kwikmiddelen ontwikkeld, dit stremsel wederom oplossen kan; noch ook, hoe de aangebragte warmte de zuurstof uit het eiwit vrijmaken en door de uitwaseming kan verdrijven. De zoete kwik geeft zoo ligt geene zuurstof af, en de warmte zal eer het eiwit stremmen, dan oplossen. Behalve dat men nog bewijzen moest, dat er in het vocht der watervaten eene eenigzins aanzienlijke hoeveelheid eiwit is.

De afdeeling, aan de geneeskundige letterkunde gewijd,

[p. 572]

bevat weder eene korte opgave van den inhoud der voornaamste tijdschriften, voornamelijk der Duitsche, vergezeld van eenige weinige aanmerkingen.

De praktische afdeeling levert ons vijf min of meer uitvoerige stukken. Het eerste behelst het verhaal van eene roos der eerstgeborenen, met verharding van het celwijs weefsel, door Dr. krabacher, te IJsselstein, waargenomen. De verschijnselen, welke zeer duidelijk geschilderd zijn, weken niet van den gewonen regel af. Duidelijke aanleidende oorzaken waren er niet te bespeuren. De behandeling, die met het beste gevolg bekroond werd, bestond in zuivering van het darmkanaal, en zachte prikkeling der huid door aromatieke stovingen, waarna het lijdertje spoedig herstelde.

Het tweede stukje levert ons de aanbeveling van een zeer werkzaam middel in asthenische peripneumonie, door Dr. kraft, te Runkel. Dit middel bestaat in de verbinding van carbonas ammon. pyroöleos. solid. (sal vol. c.c.), opium, en mur. oxydul. hydrarg. (calomel), vergezeld met verdere opwekkende in- en uitwendige geneesmiddelen. Er worden verscheidene gevallen bijgebragt, waarin hetzelve een uitstekenden dienst deed. Dr. bloemröder prijst, in eene aanmerking, tot hetzelfde einde, en in dezelfde verbinding, de succinas ammoniae aan, waaraan wij de voorkeur ook zouden geven. Vooral bij krampachtige aandoeningen der borst, hebben wij van beiden met zeer veel vrucht gebruik gemaakt; en uit de analogie is ligt op te maken, dat de verbinding met heulsap en zoutzuur kwikoxydule niet dan voordeelig wezen kan.

Hierop volgt iets over de blaasdoorboring, door den Heer j. van der horst, waarin eerst eenige aanmerkingen over de gevallen, waarin die kunstbewerking te pas komt, voorgedragen, en vervolgens de voordeelen der manier van fleurant boven die van mery opgegeven en behoorlijk ontwikkeld worden. De ervaren Schrijver erkent echter, dat er gevallen kunnen zijn, waarin de blaasdoorboring door den endeldarm geene plaats kan hebben; doch doet te regt opmerken, dat dezelve de voortreffelijkheid der

[p. 573]

manier van mery in het algemeen niet bewijzen. Dit iets wordt besloten door het verhaal eener welgeslaagde blaasdoorboring, volgens de manier van pleurant. De Redacteurs doen ons hopen, dat de voordeelen der handelwijze van mery door een ander lid des Genootschaps zullen worden uiteengezet; welke verhandeling wij met verlangen te gemoet zien: de gronden toch, waarop dezelve steunt, komen ons zoo zwak voor, dat wij benieuwd zijn, welke nieuwe er zullen worden bijgebragt.

Het vierde stuk dezer afdeelinge is een berigt aangaande de tinctura antisyphilitica Besnardi, wier werkzame deelen vooral uit koolstofzure potasch, koolstofzure ammoniak en opium bestaan, en waardoor alle kwikmiddelen overtollig zouden gemaakt worden. Volgens van besnard, is het venerisch gift slijm, dat met veel zuurstof bezwangerd is; en het is op dien grond, dat hij de kracht der alkalia beproefde. Wij hebben het geschrift van Dr. van besnard niet bij de hand, en kunnen dus niet bepalen, of hij het slijm met zuur of met zuurstof acht bezwangerd te zijn. In het laatste geval vatten wij niet, wat werking alkalia, reeds met zuurstof verzadigde stoffen, op die smetstof zullen uitoefenen. Voor het overige spreekt de ondervinding van deskundigen reeds zeer voor dit middel, en het verdient dus van hen, die er in de gelegenheid toe zijn, nader en naauwkeurig onderzocht te worden.

Tot besluit dezer afdeelinge, vinden wij hier het belangrijk rapport, aan de eerste klasse van het Keizerlijk Instituut, nopens de koepokinenting, waarin wij de slotsom eener uitgebreide ondervinding en veelzijdig onderzoek van 12 jaren vinden opgeteekend. De mededeeling van hetzelve verdient onzen levendigsten dank. In dit verslag wordt een zestal vragen beantwoord, waaruit blijkt, 1^o. dat de kinderziekte niet noodzakelijk is tot zuivering des ligchaams; 2^o. dat er geene uitbottingen bij de vaccine plaats hebben, dan alleen wanneer zij midden in eene pokken-epidemie wordt aangewend; 3^o., 4^o. dat er noch

[p. 574]

doodelijke toevallen, noch zulke ziekten op volgen, die men uitsluitenderwijze aan de koepokinenting moet toeschrijven; schoon zij wel ter ontwikkeling van in 't ligchaam verborgene kwalen medewerkt; (bij sterke vermeerdering der steken ontstaan er echter somtijds hevige toevallen;) 5^o. dat, indien door de inenting der kinderziekte somwijlen ziekelijke gestellen verbeterd worden, zulks insgelijks met de koepokinenting het geval is, vooral ten aanzien van uitslagziekten; eindelijk, 6^o. dat de ware koepok, behoorlijk van de valsche onderscheiden, een volstrekt beveiligend vermogen heeft; zoodat slechts 1 van de 3000 (anderen zeggen 1 van 1000) naderhand nog besmetbaar is; hetwelk men aan die weinige voorwerpen kan toeschrijven, die tweemaal pokken. Zoodat men het gegrond vooruitzigt hebben mag, dat deze gruwelijke pest eindelijk eens geheel van de aarde zal kunnen verdelgd worden. - Wij bevelen elk dit, niet alleen voor artsen, maar voor alle menschenvrienden, belangrijk stuk ter lezing aan.