Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

Leerrede op den Beemster Biddag, gehouden 30 Julij 1812, bij gelegenheid der viering van het tweehonderdjarig Jubel der bedijking en droogmaking dezer Meer, door G.J. van der Kuyp, Predikant aldaar. Te Hoorn, bij J. Breebaart. 1813. In gr. 8vo. 32 Bl. f :-7-:

Wanneer wij deze Leerrede, als Leerrede, beschouwen, vinden wij weinig reden, om dezelve zeer te verheffen. In hare deelen is geene evenredigheid, en in hare denkbeelden geene natuurlijke rangschikking. De stijl, waarin zij geschreven is, is niet meer dan matig; en aan verscheiden godsdienstige voorstellingen, daarin voorkomende, zouden wij onze toestemming naauwelijks kunnen geven. Met dat al keuren wij dezelve der lezing wel waardig. Niet alleen bevat zij menige stichtelijke opmerking, maar daarenboven ontmoeten wij in dezelve een naauwkeurig en belangrijk verhaal van de bedijking en droogmaking van de Beemster; en het zal onzen Lezer niet onaangenaam wezen, dat wij hem van dat verhaal een kort uittreksel mededeelen.

Onder de talrijke Noordhollandsche Meren, door den moed en de vlijt onzer Vaderen bedijkt en drooggemaakt, behoort ook de Beemster. Vóór 1608 was die een wijduitgestrekte waterplas van zes tot acht voeten diep, die den bewoner van

[p. 568]

Purmerend eene rijke bron van onderhoud opleverde, door den overvloed van visch, dien men op denzelven ving en naar het volkrijk Londen verzond. Daar zij zeven mijlen in den omtrek had, werd hare bedijking en droogmaking voor bijna onuitvoerlijk gehouden. Desniettegenstaande werd zij ondernomen. Een der voornaamste ondernemers was de schrandere, kloekmoedige dirk van os, die ook de Oost-Indische Maatschappij hielp oprigten, medewerkte ter aanlegging der vaart op Guinea en andere vreemde kusten, en alzoo vele diensten aan het Vaderland bewees. Deze, de innerlijke waarde van den grond door boring en vergelijking met andere gronden hebbende leeren kennen, rigtte vervolgens met andere aanzienlijke mannen een gezelschap op, dat van Staten van Holland octrooi verkreeg om het gemelde Meer te bedijken. Dit moeijelijk werk werd dan onder het bestuur van den Dijkgraaf lambert wingertse van vollenhove, negen Heemraden en eenen Secretaris en Penningmeester, ondernomen. Na den noodigen ringdijk gelegd en zesentwintig watermolens gesteld te hebben, werd de uitmaling gelukkig begonnen en voorspoedig voortgezet; zoo dat men het water, met den aanvang van 1610, tot op de helft verminderd zag. Maar toen behaagde het den Almagtigen, den moed der ondernemers te beproeven. Een geweldige wind uit het noordwesten bragt het zeewater in Januarij van laatstgenoemde jaar tot aan den verschen dijk, die weldra bezweek en alzoo den arbeid van twee jaren ter prooije gaf. Maar hoe! ontzonk nu onze Vaderen de moed? Neen! op den 15den der volgende maand begonnen zij de geledene schade te herstellen, en op het einde van Mei 1611 was het Beemster Meer op nieuw half ontledigd. Nu werden de reeds opgerigte watermolens met nog twaalf vermeerderd, en met derzelver medewerking waren de stoute ondernemers op den 19den van Bloeimaand 1612 in hun oogmerk volkomen geslaagd. Zoo bekroonde God hunne onvermoeide pogingen met den besten uitslag! Weldra werd deze uitgestrekte watervlakte, door het opmaken van slooten, afscheiden van landen en ba-

[p. 569]

nen van wegen, in een heerlijk lustoord veranderd, in hetwelk men den 4den van Hooimaand, in tegenwoordigheid van de doorluchtige Vorsten, maurits en frederik hendrik van oranje, in het Heerenhuis, een aanzienlijk vreugdemaal hield. Het aangewonnen land, door de 122 deelgenooten der onderneming als eene gemeene bezitting beschouwd, werd vervolgens, te Purmerend, in bijzijn van den Dijkgraaf tobiäs de coene, door het lot onder hen verdeeld, en de bewoners van hetzelve werden zoo bijzonder van God gezegend, dat de uitgeschotene penningen, negentien tonnen gouds bedragende, in den korten tijd van acht jaren, ten volle vergoed werden. Het eerste jaar na de droogmaking teelden dirk en zijn broeder hendrik van os, op hun eigen landgoed, 7753 zakken kool- en raapzaad, (eene voor een gansch jaar genoegzame hoeveelheid voor al de oliemolens, die er toen in Noordholland waren) behalve nog een rijken overvloed van tarwe, garst en haver. François van os, de zoon van dirk, won, op ééne teling, op 400 Rijnlandsche roeden drie gewone lasten haver: om niet te spreken van de groote menigte van lusthoven, boomgaarden, bouw- en weilanden, die, door de milde opbrengst van ooft, graan, vee en andere dingen, den bloei vervolgens alomme vermeerderden. Ter dankbare vereeuwiging van deze weldaden, besloot men, om t'elken jare, op den 30sten van Hooimaand, daaraan godsdienstig te gedenken, en verdere bewaring en voorspoed voor dit gewest van den Hemel af te smeeken. Gedurende den opbouw der kerke, werd de Godsdienst in een bijzonder huis uitgeoefend; maar den 30 Julij 1623 kwam men, onder voorgang van henricus huisingius, den eersten gewonen Herder en Leeraar in de Beemster, voor het eerst aan deze plaats godsdienstig bijeen.

Ziedaar een kort uittreksel van het verhaal, dat de begeerige Lezer uitvoeriger in de Leerrede zelve vinden kan.