Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

Nieuwe Verhandelingen van het Genootschap tot verdediging van den Christelijken Godsdienst tegen deszelfs hedendaagsche Bestrijderen. Voor het jaar 1811. IIde Deel. In den Haag, bij J. Thierrij en C. Mensing en Zoon. 1812. In gr. 8vo. 122 en 197 Bl. f 2-10-:

Dit tweede Deel bevat twee, ieder in hare soort, voortreffelijke Verhandelingen. De eerste, van den Eerw. p. van der willigen, behelst een Onderzoek naar de leere des Bijbels, aangaande den staat der ziele tusschen den dood en de wederopstanding der ligchamen.

Na alvorens de uitgeschrevene Vraag verklaard en be-

[p. 524]

paald te hebben, worden eerst de onderscheidene Bijbelplaatsen, die iets van den tusschenslaat der ziele geacht worden te leeren, opgegeven en kortelijk verklaard, en daarbij ook de Schriften des Ouden Verbonds niet over 't hoofd gezien. De Schrijver neemt dan als bewezen aan, dat er duidelijke sporen van kennis en geloof aan de onsterfelijkheid der ziel in deze Schriften voorhanden zijn, en verwijst alleen op de schriften van michaëlis en anderen, door welken dit, op eene voldoende wijze, zal bevestigd zijn. Ofschoon dan nu de Joden, in die vroege tijden, nog geene zeer onderscheidene en juiste denkbeelden van de ziel hadden, zij stelden zich toch dezelve voor, als onderscheiden van het grovere ligchaam, of zich althans van hetzelve afscheidende en overblijvende na den dood. Men meent, en ook de Schrijver staat in dat gevoelen, dat zij, reeds in de vroegste tijden, van den staat der ziele terstond na den dood eenige kennis gehad hebben. De gansche voorstelling van het Schimmenrijk, hoe veel er ook in voorkome, 't welk wij alleen als dichterlijken opschik hebben te beschouwen, zal duidelijk genoeg het geloof, dat er na den dood iets van den mensch overblijft, aantoonen. Wanneer de stervenden gezegd worden vergaderd te worden, of heen te gaan tot hunne volken of voorouders, zal ook dit denkbeeld ten gronde liggen, en tevens aangeduid worden, dat de ziel, in het Schaduwrijk, met bewustheid van zichzelve, onder die van zijne voorouders verkeert. De Aartsvader Jakob zal, in zijne overmatige droefheid over Jozef, ook daarin troost gevonden hebben. En dat dit, in die overoude tijden, niet slechts het gevoelen van deze of die menschen, of wel volksgevoelen, maar een gegrond denkbeeld geweest is, meent de Eerw. van der willigen daaruit te mogen afleiden, dat niet alleen de wijste en braafste menschen, die ook met bovennatuurlijke openbaringen begunstigd werden, zich van die spreekwijzen bedienden, maar dat zij ook God zelven in den mond gelegd worden. Voorts komen hier ook eenige Mozaïsche wetten in aanmerking, tegen het oproepen en raadplegen van doo-

[p. 525]

den, en nog veel meer die plaatsen des Ouden Verbonds, waar God zich den God van Abraham, Isaâk en Jakob noemt, lang nadat deze godvruchtige mannen reeds gestorven waren. De plaatsen des Nieuwen Verbonds, waarin men, omtrent deze leer, een veel duidelijker en vollediger onderrigt zal aantreffen, worden gebragt tot drie soorten. Eerst behooren daartoe zulke, die meer regelregt, of met eigenlijke woorden, iets van den tusschenstaat der ziele zullen bevatten; Matth. XXII:32. (vergmet Marc. XII:26, 27. Luc. XX:37.) Luc. XXIII:43. 2 Cor. V:1 volgg. Phil. I:23. Elke dezer plaatsen wordt, naar de beste uitlegregels, oordeelkundig verklaard. Velen hebben zich ook op Openb. XIV:13. Joh. X:24. (verg. met VIII:52. XI:25, 26.) VIII:56. beroepen; maar de Schrijver oordeelt met regt, dat dezelve aan meer bedenking onderhevig zijn. In de eerste plaats kunnen de onderscheidene zinsneden op meer dan ééne wijze verdeeld en verklaard worden, zoodat het moeijelijk zij, den waren zin met voldoende zekerheid te bepalen. Het komt hem 't waarschijnlijkst voor, dat men vertalen moet: Zalig zijn de dooden, die reeds in den Heere gestorven zijn; of: Zalig zijn de dooden, die van nu aan in den Heere sterven; namelijk, vóór dat de vs. 7 aangekondigde dag des oordeels, met zijne gevolgen, kwame. Joh. X:24, en op de gelijkluidende plaatsen, wordt niet zoo zeer van de voortduring van het leven na den dood met bewustheid, maar van het eeuwig gelukzalig leven gesproken, hetwelk met de opstanding der ligchamen zal aanvangen. Hetgeen van Abraham, H. VIII:58, gezegd wordt, schijnt hem wel toe, allervoegelijkst in dien zin verklaard te worden, dat de Aartsvader, schoon reeds gestorven naar het ligchaam, zoo als hij naar de ziel voortleefde, heeft kennis gedragen van 's Heilands komste en leven op aarde; maar hij durft geenszins ontkennen, dat er ook andere, minder of meer waarschijnlijke, verklaringen van deze woorden voorhanden zijn. - Tot de tweede soort behooren zulke plaatsen, die óf in gelijkenissen, óf door andere oneigenlijke of zinnebeel-

[p. 526]

dige voorstellingen, eenig onderrigt van den tusschenstaat der zielen bevatten. De voornaamste is de gelijkenis van Lazarus en den rijken Man, over welke zeer gepaste aanmerkingen in 't midden gebragt worden; voorts eene en andere plaats uit de Openbaring van Johannes. - De derde soort bestaat uit dezulke, uit welke, bij wettige gevolgtrekking, iets aangaande den staat der ziele na den dood kan afgeleid worden, als Phil. I:21; zulke plaatsen, in welke dit leven wordt voorgesteld als de tijd der beproeving, en het volgend leven als de tijd der vergelding; en eindelijk ook zulke, uit welke blijkt, dat het geluk der gezaligden en het ongeluk der veroordeelden aanmerkelijk toenemen, en, als 't ware, zijn volle beslag krijgen zal ten jongsten dage.

Uit alle deze Bijbelplaatsen wordt, in het tweede deel dezer lezenswaardige Verhandelinge, alles, wat de Bijbel van den staat der ziele na den dood leert, tot eenige hoofdpunten beknoptelijk zamengetrokken, en nog nader opgehelderd en ontwikkeld; en dan nog, in een derde deel, gewag gemaakt van de gevoelens van verschillend denkenden, die meenen, uit hun onderzoek van de leer des Bijbels, een staat van gevoelloozen slaap, een staat van zuivering, of ook nog wel een ander resultaat te moeten afleiden, en het een en ander bijgevoegd tot derzelver wederlegging. Er volgt nog een Naschrift, waarin de Schrijver zich met bescheidenheid verzet tegen een Onderzoek omtrent de leer van Paulus, wegens den staat der ziele na den dood, naar aanleiding van Phil. I:23. in het derde Deel van het Christelijk Magazijn, welks Schrijver meest overhelt tot het gevoelen van een zieleslaap, en ook het bewijs, uit Luc. XXIII:43 ontleend, had getracht te ontzenuwen. De tegenredenen van den met goud bekroonden Schrijver zijn ons zeer aannemelijk toegeschenen.

Van de tweede, veel uitvoerigere Verhandeling van den Wel-Eerw. w.a. van hengel, over de voortduring van den Doop en het Avondmaal, bij eene volgende gelegenheid.