Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

[p. 511]

De Geschiedenis van Simon Blaauwkool. Naar het Hoogduitsch van C.G. Salzmann. Te Amsterdam, bij J. van der Hey. 1813. In 8vo. 339 Bl. f 2-8-:

Al aanstonds leest men op den titel, wat men hier te wachten heeft, en dat het iets in zijne soort voortreffelijks wezen zal; de Heer salzmann is toch door zijne soortgelijke geschriften reeds overvloedig bekend. ‘In deze werkjes,’ zegt hij, (wij nemen dit over uit het Voorberigt) maakte ik den Lezer opmerkzaam op zekere goederen, die iedereen zich verschaffen kan, welke dezelve ernstig wenscht te bezitten. - In kluge's geschiedenis, namelijk, wijs ik de groote waardij van den tijd aan; in haverveld, hoe men een vrij man en heer van zijne begeerten kunne worden; en in zwartmantel de gewigtige waarheid: wat God doct, is wél gedaan, benevens de hooge waarde van het vertrouwen op God.’ Het verwondert ons, dat hij zijne uitmuntende geschiedenis van constant hier niet mede heeft aangestipt. Blaauwkool wedijvert voorzeker met alle de genoemden, en leert ons, dat de man, die op God vertrouwt, en alles met overleg doet, in tegenspoed, zoo wel als in voorspoed, gelukkig kan zijn. Het is de geschiedenis van eenen man, die als jongeling het vaderlijk huis ontweek, en in Suriname zijne fortuin maakte; wien daar het verlies van vrouw en kind trof; die als een rijk man naar zijn vaderland terug keerde, het grootste deel zijner bezitting onverwacht verloor, nogmaals huwde, en zijne stadgenooten ten zegen was; en die gedurende geheel zijn leven den straks gezegden stelregel voorbeeldig en standvastig opvolgde. Die met salzmann's naïven schrijftrant bekend is, verschoont ons zeker van het geven van een dor geraamte des verhaals, hetwelk daardoor alles verliezen zou, en gelooft ook, zonder onze verzekering, dat hier, behalve den hoofdregel, menige heilzame les overal is ingeweven; terwijl iedere lofspraak verder overbodig wordt, daar de Schrijver genoegzaam bekend is, en bekende goede wijn geenen krans behoeft. Wij beklagen het verwrongen gevoel van de zoodanigen, wien deze soort van geschriften geen aangenaam onderhoud verschaft.

Wij erkennen alzoo volkomen de volle waarde van den na-

[p. 512]

genoeg éénigen Man in dit vak; maar willen echter den Lezer, en den zoodanigen vooral, die zich opgewekt mogt voelen, hem in deze soort van volksboekjes na te volgen, opmerkzaam maken op het een en ander, dat men den meester, maar niet iederen leerling, om het menigvuldige goede, gaarne vergeeft. Hier en daar schijnt ons de beärbeiding wat al te vlugtig, en is het alsof deze en gene bijzonderheid den Schrijver zij ontsnapt, en hij zijn geschrijf voor het minst niet behoorlijk hebbe nagezien. Zoo is het b.v. hier duidelijk, dat het aanzienlijk kapitaal, in Suriname achtergelaten en op zijne verkochte goederen gevestigd, om eerst in tien jaren af te lossen, niet zoo aanstonds na de tehuiskomst van den Heer blaauwkool, door het verongelukken der twee schepen, waarin hij zijne overige bezitting geladen had, kon verloren gaan; hij bleef dus nog een vrij gegoed man: dit schijnt den Schrijver ontslipt. En, om iets van eenen anderen aard aan te stippen, hoe doelmatig ook de melding van den onkundigen Westindischen geneesheer, die iedere ziekte door braakmiddelen genezen wilde, wezen moge, is toch de toon, waarop hij blaauwkool's waardige vrouw alles, wat zij in de maag had, maar met dat alles ook hare ziel, laat uitwerpen, en geheel die voordragt, waarlijk te koddig, dan dat zij bij iets zoo ernstigs geduld kan worden. - Het vertrouwen op God, en het hartelijk gebed, kan niet te sterk in deszelfs vruchtbare en altijd zalige gevolgen worden aangedrongen; en wij geven den Heere salzmann gaarne toe, dat zoodanig gebed dikwijls zigtbaar verhoord wordt; maar, dat op blaauwkool's vertrouwen op God, als hij zich in ongelegenheid bevindt, altijd eene als 't ware onmiddellijke en oogenblikkelijke hulp komt, is voor misduiding vatbaar; en het zou, dunkt ons, der volkomenheid van dit volksboekje geenszins hinderen, ware dit (zoo als toch dikwijls in het werkelijke ieven het geval is) nu of dan niet gebeurd, en echter ook in die gevallen de dierbaarheid van het gebed, en het goede en vruchtbare van het vertrouwen op. God, den Lezer even duidelijk gebleken. Salzmann's gezegde: ‘Bevindt zich de zieke in eene goede gemoedsgesteldheid, heeft hij kennis aan God, en heeft hij zich beijverd om als een regtgeaard kind 's Vaders wil te doen, dan heeft hij geene toebereiding ter dood noodig; zijn geloof overwint de doodsvrees. Of, heeft hij, zonder God, naar zijnen zinnelijken

[p. 513]

lust geleefd, dan zal hem de toebereiding ter dood ook weinig baten:’ wordt door den bekwamen en oordeelkundigen Vertaler door de volgende vragen te regt gewezen: ‘Maar dan’ (bij die goede gemoedsgesteldheid) ‘ook geene vestiging zijner zwervende gedachten? geene hulpbieding in het bestrijden van zwarigheden, die de kranke lijder dikwijls nu niet genoegzaam overwinnen kan? geene aanmoediging, geenen troost voor zijn dikwijls onder het ligchaamslijden nedergebogen hart?’ enz. En als de Schrijver volgen laat: ‘Daarom vinden wij ook, dat de Heiland slechts éénen enkelen ter dood heeft voorbereid, namelijk den moordenaar aan het kruis. Had hij niet in zijn hart kunnen lezen, en zich overtuigen van zijn opregt berouw, waarschijnlijk zou ook deze voorbereiding ter dood wel zijn achtergebleven:’ wordt te regt gevraagd: ‘Zouden evenwel de laatste gesprekken van Jezus, voornamelijk met opzigt tot Judas, niet, met alle regt, als eene voorbereiding tot sterven kunnen worden aangemerkt?’ enz. Inderdaad, eene magtspreuk doet altijd weinig af, en verdient, al komt zij ook uit den mond van den achtingwaardigen en nu reeds zaligen salzmann, wantrouwen en berisping.

De Lezer voelt intusschen, vertrouwen wij, dat wij dit een en ander geenszins hebben aangevoerd om de waarde van dit lief en nuttig werkje te verkleinen; wij betuigen voor het minst opregt, dat wij de vertaling van 's mans Levensgeschiedenis van den Heer pappel, slechts weinige dagen vóór zijn overlijden voor de pers gereed gemaakt, met groot verlangen te gemoet zien, en dat het ons een zeer smartelijk gevoel veroorzaakt, te weten, dat dit het laatste van deze soort van geschriften is, 't welk wij uit zijne nalatenschap te wachten hebben.