Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

[p. 479]

Onderwijs in den Godsdienst, voorgesteld in Vragen en Antwoorden. Te Leeuwarden, bij P. Wiarda. In 8vo. 69 Bl. f :-5-:
Handleiding bij het Onderwijs in den Godsdienst. Te Leeuwarden, bij P. Wiarda. In 8vo. 365 Bl. f 1-8-:

Dit leerboek voor de voormalige publieke Kerk hier te lande mogen wij met ruimte eenen goeden aftrek wenschen. Hoezeer der gevoelens van zijn Kerkgenootschap getrouw, is de Schrijver verre van den kettermakenden geest; hij geeft zijne leerlingen eene genoegzame en gemakkelijke handleiding, bepaalt zich niet enkel tot het beschouwende, maar zijn onderwijs is praktisch; hij dringt niet enkel tot van buiten leeren eener meer of min uitvoerige les, maar doet wel degelijk nadenken, laat daartoe genoegzame ruimte, en geeft overvloedige wenken; en het is er ver van daan, dat hij de Bijbelleer in redeneringen der wijsgeerte veranderen zou, daar veeleer geheel de voordragt Bijbelsch is. Echter durven wij dien goeden aftrek niet stellig beloven; het komt ons toch voor, dat zoodanig leerboek voor den steller zelven wel het meest bruikbaar is, en dat men moeljelijk zoodanig een vervaardigen kan, van hetwelk een aantal Leeraren in verschillende gemeenten zich met hetzelfde genoegen en dezelfde vrucht zullen bedienen. Ieder verstandig man, die het onderwijs, dat hij geeft, regt behartigt, vormt zich bij hetzelve eene eigene handelwijze; in het begin verandert die van tijd tot tijd, en zoo krijgt hij eindelijk zekere vastheid. Het komt ons mede voor, dat vele in dit vak regt geoefende mannen, hoe meer zij catechiseren, al meer omtrent het leerboek en in de keuze van hetzelve onverschillig worden, met hetzelfde nut en gemak onderscheidene gebruiken, en hunne, nu op deze, dan op gene wijze ontwikkelde en aangedrongene, maar telkens weder terugkeerende, denkbeelden bij iedere handleiding vaardig weten voor te dragen.

[p. 480]

De leerling behoeft zeker altijd eene handleiding, en zoo iets behoeft ook de eerstbeginnende meester; maar de man van verstand en ondervinding loopt niet gaarne, of lang, aan een leiband: de hoogst eenvoudige waarheden treft hij in ieder leerboek aan; maar ieder heeft zijn eigen oog, en alzoo vindt hij nergens bij eenen anderen zoodanig onderwijs voor zijne kweekelingen, waarin hij niet nog wel iets, en dikwijls veel, veranderen of verplaatsen zou.

Dat intusschen de eerstbeginnende Leeraar zich met oordeel een onderwijsboek kieze, en zich een geruimen tijd daaraan houde, zoo echter, dat hij telkens uit vele, die hem voorkomen, het bruikbare aanstippe, vooral, dat hij met eigene ondervinding raadplege, en zorge, dat geene dier ondervindingen voor hem verloren ga, en daarnaar zijn onderwijs telkens verbetere en wijzige, verdient allen lof; zoo komt, na een aantal jaren, daaruit werkelijk iets, dat men drukken kan, en dat regt nuttig is; het meest echter wel alleen voor den vervaardiger zelven, en nog wel allerbijzonderst voor die gemeente, in welke het vervaardigd werd; daar de verstandige, naar den verschillenden aard en de verschillende behoeften, in verschillende gemeenten zijn onderrigt natuurlijk zal wijzigen. Een leerboek, op die wijze vervaardigd, kan, mits het kort zij en vol eenvoudige wenken, (die de eerstbeginnende catecheet vooral behoeft) voor velen bruikbaar en nuttig zijn.

Aan dat eerste vereischte, kortheid, voldoet het werk, dat thans voor ons ligt, juist niet al te zeer; hoewel de waardige Schrijver op de door ons opgegevene wijze te werk ging, en alzoo bij ondervinding weet, hoe moeijelijk men zich in het, anders geheel voortreffelijk, werk van eenen anderen volkomen vinden kan. Beide deze boekjes, waarnaar de kundige opsteller, h. wesselius, Predikant te Huizum, zijn onderwijs rigt, en buiten twijfel zeer kundige ledematen aankweekt, prijzen wij overigens, ter lezing en herlezing, nogmaals aan. De Handleiding was eerst een bijzonder, en van tijd tot tijd veranderd en verbeterd,

[p. 481]

opstel voor 's mans leerlingen, bij hetwelk hij, gelijk hij dankbaar vermeldt, uit andere soortgelijke leerboeken het zijne nam. Het geeft de beantwoorde vragen van het Onderwijs in korte stellingen, welke dan meer of min uitvoerig ontwikkeld, uitgebreid, beredeneerd, en schriftuurlijk bewezen worden. Alles geeft bewijs van 's mans oordeel, gematigdheid en Christelijk gevoel; alles is vatbaar voor nadere uitbreiding en opheldering bij het mondeling onderrigt; terwijl nog het vraagboekje zelve voor tweederlei soort van leerlingen is ingerigt, zijnde er 100 vragen in 20 onderscheidene lessen voor eerstbeginnenden aangewezen.

Wij hebben op dit vraagboekje voornamelijk twee aanmerkingen: 1) De hoofdstukken, en over 't geheel de antwoorden, zijn in ons oog zeer veel te lang; en wij houden het onnoodig, en voor de meeste leerlingen ook onuitvoerlijk, het woordelijk geheugen zoo veel te vergen. 2) Wordt de, ter opheldering en ten betoog ook van leer en pligt zoo bruikbare, Bijbelsche geschiedenis te veel voorbijgezien. Wij bepalen ons daarbij ook wel geheel alleen, als wij met zeer eenvoudigen, wien het lezen moeijelijk valt, te doen hebben, en dit gaat doorgaans waarlijk goed; het bevordert ook bij meer vatbaren en kundigen de Bijbelkennis en Bijbeloefening zeer, en doet ook bij hen zeer veel af, hoewel wij bij dezen ook op andere schriftuurteksten aandringen. Men moge dit bij het mondeling onderwijs aanvullen.

De Handleiding strekt tevens ten bewijze, dat de Leeraar wesselius niet alleen regt knappe, maar ook regt regtzinnige ledematen voor zijn Genootschap kan aankweeken.