Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

De plegtige Bezitneming der beide herstelde Kerken, aan de allerzaligste Moedermaagd Maria toegewijd, de eene te Kampen en de andere te Zwoll....., vereeuwigd. In twee Leerreden uitgesproken door Bartholomeus Doorenweerd, R.P. te Kampen. Te Deventer, bij J.W. Robijns. In gr. 8vo. 46 Bl. f :-6-:

Het woord eeuwigheid heeft verschillende beteekenis, en het kan dus ook wel zijn, dat de vereeuwiging, waarvan hier de titel gewaagt, geen zeer ruim tijdsbestek beteekenen moet; niet omdat deze Leerredenen bij uitstekendheid slecht zijn, maar omdat dezelve toch ook wel niet door uitstekende schoonheid en waarde uitmunten. Zij voldoen intusschen aan het oogmerk, en, oorspronkelijk niet voor den druk bestemd, zien zij alleen op dringend verzoek van eenige vrienden het licht: taal en stijl willen wij daarom ook niet berispen; dit vereischte inderdaad ook meerdere ruimte, dan thans ons bestek gedoogt. De eerste zal de noodzakelijkheid van den openbaren Godsdienst, en het nut der plegtigheden bij denzelven, bewijzen. De wegvoering der Joden naar Babel, en hun herstel, geeft de inleiding: het verlaten der Roomsch-catholijke gemeente door velen bij de Reformatie; de veranderde toestand der Kerken dier gezindte hier te lande; de gebeurtenissen van 1672, toen dezelve te Kam-

[p. 476]

pen onder andere twee Kerken voor eenen korten tijd weder terug ontving; en eindelijk de tegenwoordige teruggave en inrigting van het gebouw, waarin de Leeraar nu sprak, worden hiermede gelijk gesteld. Naar den tekst, Jo. IV:23, 24, wordt dan eerst betoogd de noodzakelijkheid van den openbaren Godsdienst. Het trok onze aandacht, dat het aanbidden van God in den geest den inwendigen, en in waarheid den uitwendigen Godsdienst beteekenen moet; en dat de allerheiligste offerande der Misse alleen die nieuwe en zuivere offerande zijn kan, waarop malachias oogde in zijne Godspraken, en die van den opgang tot den ondergang der zonne den name des Heeren zou opgedragen worden; waarvan de Eerw. Redenaar het bewijs echter schuldig blijft. Het smart ons, dat in het tweede deel, 't welk het nut der uitwendige plegtigheden, waarmede de Catholijke Kerk gewoon is den openbaren Godsdienst te verrigten, zal betoogen, de tijd niet duldde, het nuttige van alle die Kerkplegtigheden te toonen; omdat wij wel iets weten van derzelver doel, en niet onder de genen behooren, ‘die lasteren hetgeen zij niet kennen,’ en alles zoo maar met eene magtspreuk ‘een redeloos en belagchelijk poppenspel’ noemen, (waarom wij ons ook de harde woorden, tot de zoodanigen gesproken, geenszins aantrekken,) maar evenwel, zonder nadere voorlichting, hier en daar het nuttige over het hoofd blijven zien. De Leeraar blijft bij het algemeene: dat God zoo veel praal bij den Godsdienst aan den Jood beval, en dat een Godsdienst zonder alle uitwendige plegtigheid spoedig naar de Maan verhuizen moet. Verder bepaalt hij zich bij den invloed van het zinnelijke, om de menschen voor het aardsche en zondige te betooveren, en vraagt: waarom zou dan een fraai Tempelgebouw, brandende waskaarsen, prachtig en sierlijk Priestergewaad, netjes gewerkte Kerksieraden, stichtelijke gezangen, en alles wat onder den naam van Godsdienst- en Tempelpracht en plegtigheid bekend is, de Liesde jegens God niet kunnen ontstoken? enz. Voorts noodigt hij zijne hoorders in een' Prentwinkel, of Prentenkraam; zegt, hoe men daar zijne

[p. 477]

ziel bezoedelen kan; spreekt dan van een Christusbeeld in zijne Kerken, enz.; en hiermede is het stuk voldongen. Hetgeen ons in deze Leerrede boven al het overige bevalt, is de bevattelijkheid voor allen, de hartelijke, wel onderhouden wending tot het hart zijner toehoorders, en meer dan eene gepaste en nuttige les.

Minder beviel ons te dezen aanzien de tweede Leerrede, waartoe zich de Pastor liet overhalen, opdat hij als Zwollenaar, en in die stad gedoopt, onderwezen, tot de communie toegelaten, en het eerst den predikstoel, in de spiegelsteeg, beklommen hebbende, voor alle Zwollenaars de zoo heugelijke gebeurtenis van den dag mogt vereeuwigen. De tekst is uit het Boek der Wijsh. VII:7-11. Salomo's gebed om wijsheid, de moeder van alle goed, deed Salomo ook alle goederen toevloeijen. De Christelijke leer is eene ware wijsheid, enz. Geheel Europa is het licht des Christendoms aan de Roomsche Paussen verschuldigd; gregorius zond den Monnik augustinus naar Engeland; van daar kwam willebrord hier te lande: daar nu willebrord geen houten of steenen werktuig was, maar aan den Goddelijken roep tot het Apostelambt had kunnen wederstaan, zijn wij hem groote dankbaarheid verschuldigd; waarom hij dan ook hoogelijk geroemd, en de volzalige willebrord, de Apostel dezer Landen, een Kloosterling, een Benedictijner Monnik, (letterlijk en stellig?) aangebeden wordt: ‘Dank zij U, willibrord! voor de prediking der Christelijke leere! Verwerf ons de genade, zoo volgens deze leer te leven, dat gij U niet behoevet te schamen, onze Apostel te zijn geweest.’ Op zijne voorspraak hoopt de Leeraar gebragt te worden tot het aanschouwen van Gods heerlijkheid. - De Redevoering wijst de voorregten aan, ons door de prediking van dien heiligen man geworden; want door het Christendom is afgoderij en menschenoffer, vogelwigchelarij en waarzegging, uit deze landen geweken; ook de zamenleving (want het zwerven hield op) verbeterd, alsmede ons voedsel, onze kleeding, onze woningen, de aanleg en opbouw onzer steden, onze

[p. 478]

veeteelt, onze akkerbouw, onze scheepvaart, en eindelijk onze geheele maatschappij; en wij, met zoo veel regt te voren door de Romeinen Barbaren genoemd, bragten het sinds in alle kunsten en wetenschappen tot eene verbazende hoogte.

Wij miskennen den weldadigen invloed des dierbaren Christendoms voorzeker niet; maar, ons den beschaafden staat der oude Grieken en Romeinen herinnerende, meenen wij, dat er op die overgroote verdiensten en godsdienstige vereering van Pater willebrord vrij wat korting valt. Wat waarzeggerij en bijgeloof betreft, hierin hebben wij inderdaad door het Evangelie zeer veel boven de ouden vooruit; maar waarlijk, wij hebben tot dusverre niet geweten, dat daarvoor aan dien heiligen man zoo veel eere toekomt. En mogt onder 's mans vereerders vooral ook het volgende, in eenen zoo deftigen kanselstijl, niet meer noodig zijn! ‘Ik weet wel, dat er nog onder degene, die den Naam van Christenen dragen, gevonden worden, die naar oude wijven loopen, om zich uit het koffijdik, uit de kaarten, of uit de handen toekomende dingen te laten voorzeggen; of om zich verborgene, het zij verlorene, het zij gestolene goederen te laten aanwijzen. enz. Het is er ook wel ver af, dat wigchelaars en waarzegsters in eer en aanzien zouden zijn, of van 's Lands-wege onderhouden worden; dat in tegendeel die Lieden veracht zijn, niet durven voor den dag komen, en doorgaans in gangjes en steegjes wonen.’ enz.

ô Weldadig Christendom! dit zeggen wij dezen Redenaar gaarne na; welke diensten hebt gij ons in onze Voorouders bewezen! Waarom rigten wij toch ons leven niet beter naar uwe voorschriften?