Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

Volledig Leerstelsel van kunstmatige Ligchaams-oefeningen, eene Bijdrage tot de Opvoeding der Jeugd, gevolgd naar het Hoogduitsch van J.C.F. Gutsmuths, Hofraad enz., door Jan van Geuns, A.L.M., Phil. Doct., Predikant bij de Doopsgezinden te Leyden, enz. IIde en laatste Deel. Met Platen. Te Leyden en Haarlem, bij Du Mortier en Loosjes. 1812. XXVIII en 552 Bladz. f 6-15-:

In den jare 1806 ontvingen wij uit de handen des geächten Vertalers het eerste Deel van dit doorwrochte werk, waarin ons een Onderwijzer der beroemde Salzmannsche schole, welke zich althans niet minder op de vorming des ligchaams, dan op die der

[p. 421]

ziele toelegt, een aaneengeschakelden cursus van gymnastische oefeningen geeft; een vak, tot nu toe in ons Vaderland bij de Opvoeding weinig of niet behandeld. Wij deden daarvan te zijner tijd verslag. Na zes jaren verschijnt dan ook nu het tweede Deel; voor welke vertraging de Vertaler, in het Voorberigt, verschooning verzoekt, in hope, dat naauwkeurigheid en volledigheid dit lange verwijl zullen vergoeden. En deze eigenschappen moeten wij, met volle ruimte, aan dit werk toekennen, hetwelk, benevens de tot in de kleinste bijzonderheden opgegevene voorschriften, tot dit onderwerp behoorende, ook de Geschiedenis en de Litteratuur (of opgave der Schrijveren) van de meeste stukken behandelt, waardoor het niet alleen te leerzamer, maar ook veelal te aangenamer bij de lezing wordt. Immers eene naakte opgave van gymnastische regelen kan de aandacht moeijelijk levendig houden; en wil daarom de Vertaler te regt, (Voorber. bl. IV) dat men dit boek als een' legger gebruike, om daarin van tijd tot tijd iets wegens het meergemelde onderwerp na te zien. Dan nu wordt ook de gezette lezing, althans van sommige Hoofddeelen, door de ingevlochtene voorbeelden en plaatsen van beroemde Schrijvers, belangrijk en onderhoudend.

De Vertaler had, in de Voorrede tot zijn eerste Deel, beloofd, eene vrije overzetting van dit werk, vergeleken en in zeker opzigt ineengesmolten met de Encyclopedie der Leibesübungen van den Heere vieth, te zullen leveren. Dit plan heeft hij in het tweede Deel vervolgd, en is hetzelve te dezen aanzien nog rijker aan eigen werk onzes Landgenoots, dan het eerste. Vooral in het schaatsrijden, deze geliefkoosde oefening onzer jeugd, herkent men ten volle den Nederlander, en vindt zich onthaald op verzen van de groot, lipsius, huisinga bakker, six van chandelier, westerbaen, le francq van berkhey, bilderdijk en tollens, (wij hadden wel gewenscht, er de schoone Ode van klopstock, der Eislauf, zoo al niet vertaald, dan toch bij vermeld te zien) op plaatsen uit berkhey's Natuurlijke Historie van Holland, en zelfs op een pleitgeding tusschen de Vriezen en Hollanders, over hunne onderscheidene manier van rijden.

De onderwerpen voorts, in dit Deel verhandeld, zijn: Worstelen, Schermen en Zwaardvechten, Klimmen of Klouteren,

[p. 422]

Hoepel- en Touwspringen, In Evenwigt gaan en in Evenwigt houden, Schaatsrijden en Sneeuwloopen, Dansen, Baden en Zwemmen, Paardrijden, Gemengde Oefeningen, Handwerken, Oefening der Zintuigen, Algemeene Bedenkingen en Opmerkingen. - Hoe belangrijk ook de meesten dezer onderwerpen, en hoe naauw vereenigd zij ook zijn met het doel dezes geschrifts, zoo hadden wij in sommigen, b.v. het hoepel- en touwspringen, toch wel eenige bekorting gewenscht, die het werk meer ten algemeenen gebruike zou hebben doen dienen.

De Voorrede van dit Deel bevat eene Apologie des Vertalers wegens de veelvuldige hier voorkomende aanhalingen; welke manier hij ten sterkste verdedigt, en volstrekt noodzakelijk keurt, (Voorber. bl. IV-VIII.) Men vergelijke hiermede echter de aanmerking van den Hoogleeraar van der palm, in de Voorrede zijner in 1810 uitgegevene Redevoeringen. - Immers, schoon wij het citéren ook nuttig en noodzakelijk keuren, gelooven wij echter, dat de Eerw. Vertaler de verpligting daartoe wat te ver drijve, door bij elke geschiedkundige zaak, van welk eenen aard dan ook, in proeven, uitkomsten, waarnemingen, wiskundige wetenschappen zelfs, dadelijk aanhalingen te verlangen. Men onderstelt daardoor niet alleen te vele onkunde in den Lezer, maar is ook verpligt, zich altijd met een' stapel van Schrijvers te omheinen, daar, volgens het geöpperde systema, voor elk factum ook eene aanhaling staan moet. Daarenboven zou dan eene compilatie, mits trouw met citatiën uit de bronnen gestoffeerd, de kroon spannen boven een werk vol nieuwe denkbeelden en oogpunten, maar welks Schrijver de gebeurtenissen, die hem volledig bekend waren, niet op nieuw nagezien, en ook bij zijnen Lezer als bekend ondersteld had. Dit echter in 't voorbijgaan. Ook hier, gelooven wij, is de middelweg de verkieslijkste.

Wij kunnen van deze Voorrede niet afstappen, zonder den Vertaler hartelijk dank te zeggen voor de mededeeling van eenige schoone plaatsen, tot zijn onderwerp betrekkelijk, uit eene Overzetting van homerus, door wijlen den letterlievenden en kundigen Dr. h.g. oosterdijk, zijn Eerw. door den Heer j. de vries ten gebruike ter hand gesteld. Elk onzer Landgenooten, die prijs stelt op fraaije Vaderlandsche voortbrengselen, en die tevens de beoefening en navolging der Ouden voor onmisbaar houdt, zal gewis met den Eerw. van

[p. 423]

geuns verlangen, dat een zoo uitgebreid, en tevens zoo welgeslaagd werk, als de Vertaling der Ilias en Odysséa door den Heer oosterdijk, spoedig in zijn geheel het licht zie. Mogen wij daartoe den kundigen de vries, (waarschijnlijk bezitter, of althans bewaarder, van dezen letterschat) in naam zijner zucht voor de Vaderlandsche Dichtkunde, uitnoodigen! - Wij zullen, om den Lezer over ons gunstig gevoelen nopens dit werk te laten oordeelen, hem daaruit ter proeve de beschrijving van den dans, op het schild van achilles afgebeeld, (Ilias XVIII.) voor oogen stellen:

Vulkaan, die op dit schild al zijn vernuft laat spelen,
Verbeeldt hier naast een' dans, gelijk in alle deelen

Aan dien, dien dedalus, in cnossus fraaije stad,

Weleer voor ariadne, uit gunst, ontworpen had.

Men ziet er, hand aan hand, de beide kunnen dansen;
De maagden zijn gekroond met frissche bloemenkransen,

Gestrengeld in het haar, en feestig aangekleed

In fijner linnenstof dan immer was gereed,

Terwijl de knechten 't oog door 't glansrijk kleed behagen,
En gouden zwaarden in hun zilvren riemen dragen.

Dan draait de dans in 't rond; de voeten, welgeleerd,

Bewegen zich gelijk, terwijl de dans zich keert,

Eerst langzaam omgedraaid, dan vlugtig rondgevlogen,
Niet anders als een rad, dat, schielijk ombewogen

In 's pottebakkers hand, wordt op de proef gesteld;

Nu wordt de ronde kring bewogen, dan weêr snelt

De een naar den ander' toe; 't schijnt alles hier te zweven.
De welgeschikte dans is, in het rond, omgeven

Met talrijk volk, hetwelk, met wonder kenbre vreugd,

Zich streelt in 't zoet vermaak der huppelende jeugd.

Vooral valt ieders oog op twee, die, onder 't zingen,
In 't midden van den kring, met snelle passen springen;

Tot algemeen gejuich en lieflijk koorgeluid

Het schuldeloos vermaak der blijde jeugd besluit.