Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

[p. 417]

Mémoires de Frederique Sophie Wilhelmine de Prusse, Margrave de Bareith, Soeur de Frederic le Grand. Ecrits de sa main. tome I. A Paris, chez F-Buisson. 8vo. pp. 405.

Gedenkschriften, uit eigen hand der aanzienlijkste, belangrijkste, in de staatkundige gebeurtenissen van hunnen tijd naauw betrokkene, en in derzelver geheimen ingewijde personen, zijn, buiten tegenspraak, steeds gewigtige bijdragen voor de geschiedenis; en tevens bezitten zij voor de verbeelding des lezers, die aldus meer onmiddellijk op de plaats, en naderbij tot het inwendige raderwerk der groote staats- en wereld-machine, gevoerd wordt, eene bijzondere aantrekkelijkheid. Deze laatste althans doet zich hier zeer sterk gevoelen, waar niets minder dan eene koningsdochter haren levensloop van de wieg af aan mededeelt, en te dezer gelegenheid het gansche hof hares vaders, met alles, wat naar binnen aan het huisselijk leven, en naar buiten aan het beheer van den staat, zijne rigting en eigenaardige kleur leent, met levendige verwen teekent. Ruim is de stoffe voor het nadenken over het algemeene lot der menschen, over het ijdele van alle wereldsche grootheid, over de bijzondere smarten en grieven der hoogste standen in de maatschappij, over de afhankelijkheid dezer gewaand onafhankelijkste personen van vreemde list zoo wel, als eigen onbeteugelde zinnelijkheid. En geen minder voedsel vindt er de weetgierigheid, al ware het ook maar alleen in de naauwkeurige beschouwing van den stam, in de oplettende waarneming der verzorging en het overzigt van den geheelen kweektuin, waaruit de groote frederik welhaast het achtbaar hoofd verhief. Het is waar, de oorzaken dier grootheid liggen hier, in de opgenoemde voorwerpen, veelal niet voor oogen. Doch, is dit zelve geene leerzame omstandigheid, die althans de oppervlakkige, misschien wel alle stoute uitspraak, ten aanzien van den invloed der uitwendige omstandigheden, en der opvoeding in het bijzonder, op de vorming van den onpeilbaren menschelijken geest, een eerbiedig zwijgen oplegt?

Hetgeen wij thans voor ons hebben, is slechts een eerste deel, zonder dat men bepaaldelijk weet, van hoe velen het zal

[p. 418]

gevoigd worden; zijnde, bij de uitgave dezes, naar luid des voorberigts, het geheele handschrift nog niet gevonden. Wij komen hier niet verder dan even na het huwelijk der prinses met hem, wiens naam zij op den titel voert. Deze verdeeling is, in allen geval, zeer natuurlijk, daar het gansche boekdeel om de uithuwing der jonge vorstin, als op een zeker middelpunt, grootendeels draait.

Hare moeder was, gelijk bekend is, uit den huize van Hanover, derzelver vader vervolgens koning van Engeland, en spoedig door zijnen zoon, haren broeder, vervangen. Tusschen het zoontje des laatstgemelden en onze heldin was, in nog zeer vroegen leestijd, door de wederzijdsche moeders een huwelijk afgesproken; op welks voltrekking de koningin van Pruissen altijd ten uiterste gezet bleef; waartegen de koning, haar gemaal, natuurlijkerwijze, ook niets te zeggen vond; dat Engeland, zoo het schijnt, mede wenschte, en - dat echter nooit wilde tot stand raken. De Pruissische ministers, namelijk, en inzonderheid de heer de grumkow, wist dit ontwerp, na op deze dan op gene wijze, altijd te dwarsboomen. Gelijk wij reeds aanduidden, het was deze uithuwelijking, die als de voorname spil van dit deel der levensgeschiedenis der prinsesse van Baireuth kan beschouwd worden; bepaaldelijk dit ontwerp der koningin, dat haar, van de teedere kindschheid af, in eene zee van onaangenaamheden dompelde; deze dwarsdrijverij des ministers, welke den koning tegen zijne gade niet zelden in de ondragelijkste geestgesteltenis bragt; en deze oneenigheid der ouderen, tusschen welke de kinderen volstrekt moesten partij kiezen, en deze ook dadelijk aan de zijde der moeder kozen, welke en onze prinses en haren geliefden broeder frederik de duldeloosste behandeling van den vader (of, bij de minste weifeling, vooral der prinses wederom van hare moeder) veroorzaakte. Zekerlijk moet het mede op de, toen nog wel eenigzins ruwe, Duitsche zeden geschoven worden, dat men hier eenen Europischen koning eene handelwijze ziet volgen, over welke zich, thans ten minste, elk maar eenigzins beschaafd man, ter dood toe, schamen zou. Doch, wien zal het, desniettegenstaande, niet walgen, den jeugdigen frits, reeds eenen bloeijenden jongeling en geenszins zonder verdienste, dagelijks met den stok te zien afrossen, eenmaal bijkans ver-

[p. 419]

worgen, en ook zijne teedere zuster op het punt gebragt, om het slagtoffer der vaderlijke woede te worden.

Inderdaad, het koninklijke paar boezemt alles behalve diepen eerbied in. De drift, de gierigheid, de slingering van het eene uiterste der geesteloosste bigotterij tot het andere der onmatigste brasserij en dronkenschap, benevens klein-verstandigheid en ligte misleidelijkheid, ontsieren in hem ook het goede, dat hij moge bezitten. En in haar hebben wij slechts op te merken de onnatuurlijke jaloezij, wie zelfs de goede verstandhouding tusschen haren man en kinderen hindert; de verachtelijke snapachtigheid, welke, door een kwalijk geplaatst vertrouwen, steeds hare eigene plans omverre werpt, benevens de ongeoorloofdste wraakzucht, ook tegen eigen liefdepanden, om noch genegenheid, noch achting, zelfs voor loffelijke eigenschappen, te kunnen gevoelen.

Men stelt zich gemakkelijk voor, dat het lot der prinses, onder deze menschen en de reeds genoemde omstandigheden, niet gelukkig kon zijn. Doch, wij houden ons overtuigd, dat die voorstelling, zoo wel ten aanzien van den trap als van de hoedanigheid haars lijdens, toch steeds zeer onvolkomen zal zijn. Immers, dat eene vorstin, nu reeds den maagdelijken ouderdom naderende, door eene opvoedster op de in het oog loopendste wijze zou mishandeld worden, de sporen daarvan voor hare moeder niet zou kunnen bedekken, en zich evenwel gedwongen voelen, om het geleden leed te ontveinzen; dat eene koningstelg over honger, over slechte spijs, en zulks door de glerigheid van haren vader, zou moeten klagen; dat eene dochter, en al ware het dan ook maar van den onbeschaasdsten boer, door de blijkbare beginselen eener zware ziekte aangetast, om loutere willekeur, bed en kamer zou gedwongen zijn te verlaten.... deze en andere voorvallen zijn te onnatuurlijk, dan dat iemand daaraan zou kunnen denken.

Dit alles, echter, vinden wij in de opgemelde Mémoires, die gezegd worden, en door den toon zelven aanduiden, met de eigen hand der prinsesse van Baireuth, de eigenlijke heldin der geschiedenis, te zijn geschreven. Zoo anders deze zaak mogt kunnen betwijfeld worden, dan verklaren wij, in den loop en den stijl des verhaals, alle blijken van echtheid, zoo wij meenen, opgemerkt te hebben. Deze stijl is los en bevallig, schoon misschien niet volkomen zuiver van min voegzame en

[p. 420]

platte uitdrukkingen. Met eene gemakkelijke hand schetst de doorluchtige Schrijsster zoo wel een karakter, als eene gebeurtenis. Hare openhartigheid, gestrengheid, en daarbij wel eens luchtige trant, in het ten toon stellen der gebreken van ouders, zou, ja, elders een onaangenaam gevoel verwekken; doch, wie kan in zulk een koningshof aan de teedere aandoeningen der nature denken? - Tot nog toe komt zij zelve in geen ongunstig licht voor; zoo min als haar broeder frederik, eenige jeugdige losbandigheid enz., benevens, op het einde, onbegrijpelijkheid te haren aanzien, uitgezonderd. Het spreekt, echter, van zelve, dat hij hier eene aanmerkelijke rol speelt; komende zijne bekende poging om naar Engeland te ontvlugten, met derzelver gevaarlijken en smartelijken nasleep, hier mede voor.

Hoe veel of weinig de geschiedenis, ter opheldering van dit en andere voorvallen van dien tijd, bij deze gedenkschriften zal winnen, durven wij niet stellig bepalen. Het ontbreekt er welligt minder aan licht, dan op vele andere plaatsen. Nutteloos, echter, is deze arbeid zeker niet. En wij danken te meer voor de uitgave, daar het werk reeds voor de algemeene mensch- en wereldkunde oneindig belangrijker is dan menige roman, die ook het voordeel der onderhoudende lectuur op hetzelve niet vooruit heeft. Elk zij dan toch te vrede met eenen stand, die, ieder in zijnen kring, slechts het noodige en verkwikkelijke des levens biedt, en - benijde vooral de grooten niet!