Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

Handboek ter beoefening der Fransche Taal, of Verzameling van belangrijke Uittreksels uit de beste Fransche Prosaschrijvers, vergezeld van de verklaring der minst gebruikelijke woorden, en van korte ophelderingen omtrent de Schrijvers en hunne werken, door G.W. Lehman, Taalmeester te Zutphen. Te Dordrecht, bij A. Blussé en Zoon. 1812. In 8vo. IV en 510 Bl. f 1-10-:

Eene Chrestomathie uit Fransche klassieke Schrijvers. Onzes oordeels is er niets beter voor de aankomende jeugd, om smaak in de voortreffelijke gewrochten der Fransche Prozaschrijvers te bekomen, dan zulk eene met oordeel geschakeerde bloemlezing. Voor meer gevorderden, die eigenlijk met studie, en grondig, de groote modellen zoeken te leeren kennen, is natuurlijk zulk een werk, waarin men toch altijd den za-

[p. 142]

menhang en de orde der denkbeelden mist, niet geschikt. Voor genen, nogtans, komt alles op de keuze der stukken aan. Er zijn ons vooral twee uitgebreide verzamelingen van dien aard bekend, noël en de la place's Leçons de Litterature et de Morale, waarvan het prozaische gedeelte in één zwaar boekdeel naar de soorten van stijl gerangschikt is, en dus achtervolgens Verhalen, Tafereelen, Beschrijvingen, Bepalingen, Fabelen, zedelijke Wijsgeerte, Brieven enz. bevat, - en levizac's Cours de Littérature Française, nog meer methodiek gerangschikt, en waar men eerst algemeene en bijzondere Letterkunde, daarna Godsdienst en Zedekunde, stukken uit Redenaars, Wijsgeeren en Staatkundigen, vervolgens schilderingen van Volken, Zamenspraken en Brieven, en dan (na de Dichtstukken) Verhalen en Fabelen, Tafereelen en Mengelwerk vindt. Het plan dier twee uitmuntende verzamelingen (de laatste is van 4 boekdeelen in 8^o.) verschilt zeker aanmerkelijk van dat des Heeren lehman, die slechts een algemeen verkrijgbaar Leesboek leveren wilde; doch had hij, onzes inziens, beter gedaan, met eene dergelijke orde te volgen, dan de stukken uit éénen Schrijver bij elkander te plaatsen, die toch ook slechts losse, afzonderlijke fragmenten, of kleine verhalen, zijn. Om zulk eenen Schrijver in zijn' stijl en genie te leeren kennen, moet men hem geheel lezen; doch om eenige kennis eener schrijfwijze, in de onderscheidene soorten van behandeling, te verkrijgen, is het beter, eenige stukken van gelijksoortigen ftijl bij elkander te voegen.

Wanneer wij echter deze bedenking ter zijde stellen, moeten wij volmondig bekennen, het gekozene doorgaans zeer schoon bevonden te hebben. De Schrijver heeft zich meestal van onbetwistbaar in den rang der Classici geplaatste Schrijvers bediend, gelijk men uit derzelver opnoeming zien zal. Rochefoucauld, marmontel, berquin (?), diderot, voltaire, d'arnaud (?), raynal, d'aguesseau, montesquieu, mercier (?), fenelon, le sage, vertot, florian, barthelemy, d'alembert, bonnet, rollin, brissot (?), condorcet, thomas, la bruyere, duclos, st. real, patru (?), buffon, vernet, rousseau en du paty (?) zijn de schatkamers, waaruit hij zeer veel goeds ontleend heeft. Daar echter de met een vraagteeken aangeduide Schrijvers niet algemeen voor klassiek

[p. 143]

erkend zijn, geven wij den verzamelaar in bedenking, of het niet ruim zoo goed geweest ware, met weglating (althans gedeeltelijk) hunner stukken, wat meer plaatsen uit de Letterhelden der groote 17de Eeuw, bossuet, pascal (Provinciales), massillon, en ook van den geestigen, bevalligen fontenelle, te nemen. Misschien schrikte de godgeleerde stof der eersten hem af, misschien ook de moeijelijkheid voor leerlingen; de laatste, echter, is ook groot genoeg in de overgenomene plaatsen uit mercier en anderen; en wat het eerste betreft, in de Discours sur l'Histoire universelle, in verscheidene Lijkredenen van eossuet, in de Petit Carême van massillon, in de Provinciales, in de Werelden en Gesprekken der Dooden van fontenelle zijn brokken genoeg, die niet eigenlijk voor godgeleerd kunnen gehouden worden, en die dus zeer wel in deze verzameling gevoegd hadden. De gekozene stukken zijn echter ook zeer wél; maar men dient altijd naar het beste te zoeken.

Aan den voet van elke bladzijde is een zeer kort berigt van elken Schrijver, en zijn eenige der moeijelijkste woorden opgehelderd. Deze keuze had echter, of strenger, of ruimer kunnen zijn; thans vindt men zeer vele moeijelijke spreekwijzen niet opgehelderd, en daarentegen vele woorden, die dagelijks voorkomen, b.v. assister, mûrir, foule, salut, cachot, enz. vertaald. Ook hebben wij er eenige fouten in gevonden; b.v. bl. 1. hommage, hulde, hier door eerbied vertaald, - bl. 2. maux à venir - toekomstige droefheden, beter smarten, - bl. 9. humide langueur; humide is door nat, vochtig, en langueur door smart vertaald; dus moet de leerling overzetten, vochtige of natte smart. Beter ware het geweest, ses yeux brilloient d'une humide langueur, te omschrijven, door, hare oogen zwommen in tranen eener zachte aandoening. Op bl. 60 is arbitre door goede man verklaard; dit woord is dubbelzinnig, vooral in den zin, waarin het hier voorkomt; doch scheidsman levert geene zwarigheden op. Onder de druksouten is eene doorloopende op bladz. 501 en verv., Anis voor Anio.