Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

[p. 138]

De Blindeman. Door J. Immerzeel, Junior. Met Platen. Te Rotterdam, bij van der Bol en van Conijnenburg. 1812. In gr. 8vo. 221 Bl. f 2-8-:

‘Een boek, zoo jammerlijk zot, als ons maar zeldzaam voorkwam in geheel onze praxis;’ dit was ons oordeel, toen wij al een aantal bladzijden hadden afgelezen; pligtshalve lazen wij verder, en - het werd beter, ja aan het einde werd zelfs ons gevoelen eenigermate gunstig, en vonden wij ten slotte, dat deze Roman nog wel op eenige onderscheiding boven een aantal andere aanspraak heeft.

Een hoogst bespottelijk paar bewerkt het ongeluk eener beminnenswaardige familie; per varios casus, echter, wordt de familie gered en volkomen gelukkig. Het verhaal leest vrij onderhoudend; niets gaat buiten de grenzen der waarschijnlijkheid, (de aanvang echter uitgezonderd) en vriendschap en liefde, ouder- en kinderliefde, geven zelfs wel eens een aandoenlijk tooneel, terwijl wij nu en dan ook eene goede zedeles en treffende leering vinden. Het komt ons dus bij uitstek vreemd voor, dat de Schrijver, wiens dichterlijk talent wij meermaals hulde deden, deze zijne verdichting begint en opzet met zulke ongerijmde en belagchelijke karikaturen, die zoo geheel in het lage en laffe vallen, dat, tien tegen een, de beschaafde Lezer zijn boek al spoedig wegwerpt als een nietsbeteekenend vod, en zich daardoor van een genoegen berooft, zoo hij anders in Romans smaak vinde.

Kon dan de gekwetste en wraakzuchtige eigenwaan van de vervolgers eener brave familie niet anders geteekend worden, dan in de beeldtenis van eene stinkende kocherderin uit de Alpen, die haren walgelijk laffen man zoo onder den pantossel houdt, dat wij hem zien zitten tusschen het naaikussen en den kleerenklopper (waarmede hij dikwijls rijkelijk poets krijgt), opgesloten, blaffend van den honger, met een wollen onderrok op zijne knie, om er een opnaaisel in te leggen, zonder dat hij met de naald weet om te gaan? - Kon eene dwaze huwelijkskeuze niet eigenaardiger voorkomen, dan door den minnaar het non plus ultra van maagdelijk schoon te doen vinden in eenen grooten boezem en tood haar? en moest de herderin uit de Alpen juist

[p. 139]

zoo afschuwelijk morsig zijn, dat men van haar uiterlijk walgen moet? En waarom de genoegens van dit misselijk paar juist op deze wijze geschilderd: ‘Hun hoogste genot was gelegen, ten eerste in een goed maal, ten tweede in een zacht bed, en ten derde in .... 't kussen’? Waarlijk, voor Lezers, die door deze soort van aardigheden moeten gelokt worden, denken wij, dat het goede in dezen Roman geheel verloren is, en dat de Schrijver (want dit was, hopen wij, het geval) zich om hunnentwil in geene zoo morsige luim had behooren te dwingen. - Het beloop des verhaals geven wij hier niet op, omdat wij den Lezer dezelfde verrassing gunnen, die ons genoegen gaf; maar liever, ten slotte, bewijs, dat dit boek waarlijk eenig nuttig onderrigt aanbrengt.

‘Wondere zamenschakeling van gebeurtenissen en lotgevallen! Omdat eene kocherderin in de Alpen rood haar en een grooten boezem had, moest geheel het huisgezin van een portretschilder te Milaan in den grond geholpen worden. Had zij geen rood haar en geen grooten boezem gehad, von waldstein had haar niet gehuwd; zij had dan ook waarschijnlijk nooit in Milaan komen wonen; zij had dan daar niet de hoovaardige en wraakgierige gespeeld; er waren geene karikaturen van haar gemaakt; angoletti was dan niet vervolgd geworden.

Had angoletti wezenlijk kwaad gedaan? De drie spotprenten stelden Mevrouw von waldstein ten toon, als eene nijdige, hoovaardige en heerschzuchtige vrouw. De eerste maakte eene gebeurtenis wereldkundig, die in een besloten gezelschap voorgevallen was; op de tweede werd op hare afkomst gesmaald; en door de derde geraakte een onbeschoft huisselijk tooneel bekend: door alle drie kwam het karakter, het huishouden, de afkomst op straat van een gezin, dat door zijn vermogen en zijn' stand in de maatschappij tot de fatsoenlijke wereld behoorde. Angoletti was de uitvinder der spotprenten niet. Maar moest hij dan ook den spotlust en de gemelijkheid van zijnen vriend met de teekenpen ten dienst staan? Vriendschap en kunst toch hebben beide hare grenzen: de kunstenaar is even zoowel als de autheur voor de zedelijkheid van zijn werk verantwoordelijk, en kan zich niet kwijten door het vertoonen van den lastbrief, dien hij tot het vervaardigen van hetzelve ontvangen heeft. Ook de vriendschap mag niet

[p. 140]

verder gaan dan zedelijkheid en betamelijkheid toelaten. Angoletti was alzoo verpligt, om, alvorens de hand aan 't werk te slaan, te overwegen, wat hij ging ondernemen? of hij daartoe vrijheid had? wat daarvan de gevolgen zouden wezen?

Wij gelooven met angoletti, dat er aan Mevrouw von waldstein niet veel verbeurd was, en dat eene openbare strafoefening door spotprenten ten spiegel, ten baak, ten afschrik voor anderen strekken kan; maar wij gelooven niet met angoletti, dat de openbare beschimping van iemands gedrag iets tot zijne zedelijke verbetering kan toebrengen. Is er een voorbeeld, dat iemand, die eene openbare straffe ondergaan heeft, tot welmeenende en bestendige beterschap in zeden gekomen is? Ontroof iemand zijn goeden naam, ontneem hem alle eer, gij zult zien, dat hij zich aan allerlei buitensporigheden overgeeft: - hij is gemeenzaam geworden met de schande!’