Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

Proeve eener vrije navolging in Alexandrijnsche voetmaat van het Gedicht Montmartre (door den Heer Mr. J. Meerman in hexámeters), door A. Loosjes, Pz. Te Haarlem, bij A. Loosjes, Pz. 1812. In gr. 8vo. f :-15-:

Nog onlangs deden wij verslag van het Dichtstuk des Heeren meerman, waarvan het voor ons liggende eene navolging is. Het min algemeene gebruik der zesvoetige maat in onze Poëzij heeft zekerlijk den Heer loosjes bewogen, om deze voetmaat, die als zoodanig bij onze Landgenooten minder bekend en ook minder gewild is, door de Alexandrijnsche te vervangen, welke in onze deftige dichtstukken doorgaans gebezigd wordt. Aan zulk eenen arbeid is ongetwijfeld veel moeite vast, en daarbij is het de ondankbaarste, dien wij kennen. Den Dichter, die oorspronkelijk zekere voetmaat bezigt, vloeit, wanneer hij waarlijk Dichter is, een stroom van denkbeelden toe, die zich, te midden zijner hooge verrukking, als van zelve in de maat vlijen. Immers, zulk een Dichter is onbepaald gebieder van zijn onderwerp. Reeds veel minder is dit het geval bij den dichterlijken vertaler. Hij is gebonden aan een model, 't welk hij niet mag uit het oog verliezen; elke zijner schreden is wel niet afgebakend, daar hij eene andere taal bezigt, en dus vele vrijheden mag nemen; doch zijn hier toch reeds de wieken van het Genie aanmerkelijk besnoeid; hij is de icarus, die zich niet boven zijnen Vader daedalus mag verheffen. Maar, welke moeten nu de kluisters zijn, waaraan een navolger in eene andere voetmaat der zelfde taal is vastgeklonken! Hij kan zich met het oogmerk, dat genen ter verontschuldiging van vele feilen strekt, om namelijk zijne landslieden van schoonheden, in eene vreemde taal voorhanden, niet onkundig te laten, in geenen deele behelpen; hij is genoodzaakt, niet slechts zoo goed, maar beter te doen dan zijn model. Immers alle de genen, die zijn werk lezen, kunnen ook zijn modèl raadplegen; en, wanneer nu zelfs alles gelijk

[p. 91]

staat, is nog de vraag: cui bono? In zoo verre de navolger waarlijk Dichter is, zal hij de schrale eer verachten, van een bloot werktuigelijk kunststuk geleverd te hebben, 't welk met zijn voorbeeld volmaakt overeenstemt, doch zonder het te overtreffen. Het éénige goede dus, 't welk zulk eene navolging kan hebben, is, diegenen, welke nu eenmaal volstrekt geene Hexameters lezen willen, toch van een schoon gewrocht, in die voetmaat geschreven, niet onkundig te laten. Doch dan moet ook de Dichter, om de aangevoerde redenen, trachten, niet beneden of gelijk met zijn Modèl te blijven, maar hetzelve te overtreffen. Hij moet zich vooral op vloeibaarheid van versificatie toeleggen, daar dit misschien de klip is, waarop tot nu toe alle Hexameters in onze taal gestrand zijn, en stranden moeten.

Niettegenstaande alle deze zwarigheden, heeft de Heer loosjes den gemelden arbeid op zich genomen. Op vele plaatsen blijft zijn werk het oorspronkelijke zeer getrouw; op andere is het meer eene uitbreiding. Menige schoone en treffende plaats, menigen vloeijenden regel zal men hier aantreffen; doch de Dichter houde het ons ten goede, wanneer wij betuigen moeten, in deze Proeve meer onwelluidendheid en stroefheid te hebben ontdekt, dan wij volgens zijnen doorgaans vloeijenden dichttrant mogten verwachten. Wij stellen dit gaarne op rekening der bijna onoverkomelijke zwarigheden, die wij boven aanstipten, en welke eener navolging van dezen aard altijd zullen in den weg staan; nogtans zijn wij verpligt, ons oordeel door blijken te staven. Hoe hard is niet de volgende plaats: (bl. 8. 9.)

Nog tuigt dat ingewand, de kunstzaal der Natuur
Van vroegere Eeuw, den schok geleden in dat uur,
Zoo rijk in zeldzaamheên van Delf en Dierrijks wonderen.
Vuur, water, aarde, stoom, van boven en van onderen
In kampstrijd met elkaâr, bestormden uw gevaart.
't Gebeent van duizende Diersoorten, nog bewaard
In uwen boezem, is gestapeld op elkanderen.

... Het gebeent, dat schier geen schepsels past,
Thans levende op deez' bol, vertoonende aan onze oogen,
Houdt gij het menschenras met siddring opgetogen,
Wijl der Cuviers vernuft, wier oogstraal niets ontvliedt,
Daarin de wrakken van een vroegre wereld ziet.

[p. 92]

De volgende, vrij onverdiende lofspraak op den wreeden clovis kon ook vloeijender zijn: (bl. 11.)

En gij, Montmartre, zaagt, aan 't hoofd dier schaar van Vorsten,
Vorst Clovis, groot door deugd, door krijgsbeleid en moed,
De stad vermeestren, die zich uitbreidt aan uw' voet.
Gij zaagt hier in die stad den Adel en de Grooten
't Zaam roepen, om met hun, als met zijn bondgenooten
Voor alle volkeren, door zijne magt tot een
Gesmolten, hun tot heil, zachtaarde wetten smeên.

(Bl. 15.)

De aankweeking van de jeugd, der wetenschappen groei.

(Bl. 17.)

En beider bloed gemengd, gedommeld onderéén.

Bloed ondereen te dommelen, is eene nieuwe spreekwijze, die zich althans niet door bevalligheid aanbeveelt. (Bl. 31.)

Hoe wordt elk wetenschap g'eerbiedigd en bemind.

Kleinigheden! vitterijen! zullen sommigen zeggen. Maar zij zijn dit niet in een Dichtstuk, juist geschikt om eene voetmaat, die men doorgaans om hare stroefheid in de Hollandsche Poëzij voor min verkieslijk houdt, door eene andere van meer algemeen gebruik, en die bij ons welluidender is, te doen vervangen. Welluidendheid behoort dan ook eene der hoofdverdiensten van het nieuwe Dichtstuk te zijn.

Zoo zeer wij echter ons gedrongen voelden, ons oordeel over de harde plaatsen van dit Gedicht door bewijzen te staven, even zeer vereischt de billijkheid, dat wij de beteren erkennen. Gaarne zouden wij ook hiervan iets ter proeve mededeelen; doch, daar wij reeds ten tweeden male onze Lezers bij den Montmartre toeven, meenen wij met deze welmeenende erkentenis te kunnen volstaan.