Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

Verhandeling over de voornaamste uitwendige geneesmiddelen tegen inwendige ziekten; ter gelegenheid der zevende jaarlijksche vergadering van het Amsterdamsch Genootschap ter bevordering der Koepokinenting voor minvermogenden, bij het doen van verslag der verrigtingen van dat Genootschap, uitgesproken in de Engelsche Kerk, op den 1sten Nov. 1810, door den Voorzitter C.H. à Roy, M.D., Ridder van de Orde der Unie, enz. Te Amsterdam, bij L. van Es. 1811. In gr. 8vo. 84 Bl. f 1-4-:

Op den titel staat de aanleiding tot dit geschrift uitgedrukt; in de voorrede berigt de geachte Schrijver de redenen, welke hem ter uitgave bewogen. Hoewel het er verre af is, dat in deze Verhandeling de stof wordt uitgeput, vinden wij er echter veel in, dat voor den leek niet onbelangrijk is. Na eene korte inleiding, waarin hij den langzamen voortgang der Geneeskunst beschouwt, staat à roy bijzonder stil bij de uitwendige geneesmiddelen, tegen inwendige ziekten aangewend, plaatst daaronder de koepokinenting, en tracht dus de gelegenheid, waarbij hij sprak, met het onderwerp in overeenkomst te brengen, bepaalt hetzelve nader, en rangschikt hierop de uitwendige middelen, waarover hij spreken zal, onder zekere klassen. In de eerste komen die middelen, welke door eene of andere stof op het ligchaam werken. Met

[p. 69]

verwondering zien wij hier de blaartrekkende middelen en de Chirurgia infusoria in ééne rij. De eerste werken toch zeker vooral door hunne prikkeling, dus dynamisch, zoo wel als de roodmakende. Onder deze klasse bragten wij daarentegen zeker de inoculatie en vaccinatie, welke door het inbrengen eener smetstoffe in het ligchaam werken. De tweede klasse, de werktuigelijke middelen behelzende, bevat ten onregte de fontanellen en setons, die mede oneindig beter in de dynamische klasse vallen, daar toch de Schrijver zelf (bl. 44) zegt, dat zij niet door het onttrekken der bijzondere ziektestof, maar door afleiding en prikkeling weldadig zijn. Het perkinismus behoort of tot de amuleta, als werkende op de verbeelding, of het werkt door zijne koperen en ijzeren naalden, mogelijk wel magnetisch, althans zeker dynamisch, niet werktuigelijk; want welken werktuigelijken invloed kan het heen en weer bewegen van puntige naalden, op zekeren afstand van het zieke deel, hebben? In de derde of chemische klasse staan de brandmiddelen alleen; in de vierde, of dynamische, de hartstogten vooraan, hoewel wij niet begrijpen, hoe men zielswerkingen als iets uitwendigs beschouwen kan; ten zij men, met brown, ziel en ligchaam zoo zeer scheidt, dat de eerste dezelfde betrekking op het laatste verkrijgt, als spijs en drank. Over het magnetismus laat de Schrijver zich, in de Verhandeling, zeer ongunstig uit; doch herroept, na het werk van kluge gelezen te hebben, zijne uitspraak in het voorberigt. In de gisting, waarin dit onderwerp thans is, kan men voorzeker ook niet te voorzigtig zijn.