Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

Het Turfschip van Breda, historisch Tooneelspel (uit de XVI Eeuw) door C. van der Vijver. Te Amsterdam, bij A. Mars. 1812. In kl. 8vo. 96 Bl. f :-10-:

De Vaderlandsche Geschiedenis, eene zoo rijke bron voor dramatische gewrochten, heeft ook tot dit stukje de stof opgeleverd. De verrassing van Breda, in 1590, door middel van een turfschip, welke zoovele overeenkomst heeft met het bekende geval van het Trojaansche paard, was geene ongeschikte stof tot eene tooneelmatige behandeling. De Heer van der vijver heeft zich daarbij niet van den treur- maar van den zoogenaamden tooneel-stijl bediend, die te meermalen in het burleske vervalt, 't welk bij het belang der zaak, en de lijken, die er vallen moeten, wat al te zeer afsteekt. Van de Geschiedenis is hij echter niet verder afgeweken, dan het den Tooneeldichter vergund is. De turfschipper van bergen, in het dorp de Leur, is de ontwerper van het stuk. Zijne dochter maria heeft, gedurende haar verblijf te Breda, een' minnehandel begonnen met eenen Spaanschen korporaal, die haar uit de handen zijner makkers, en uit het water gered had. Zij is daardoor afkeerig geworden van het huwelijk met zekeren willem, een' jongeling van haar dorp, en vriend van haren vader. Intusschen komen maurits en heraugière, verkleed, op het tooneel, ten einde te onderzoeken, of zij wel bij den regten man zijn. (Hoe zij aan de kennis van zijn plan

[p. 44]

gekomen zijn, wordt niet gemeld.) Dan, het geheim is ook bekend aan van oven en zijne vrouw, twee praatzieke menschen; de soldaten, die tot de onderneming dienen, trekken onder het spelen van een' marsch naar het schip, waarin zij door dorpelingen, die hunne hoeden zwaaijen, verzeld worden. Dit is toch geen bewaren van een geheim van dezen aard! Intusschen krijgt van bergen bij toeval een' brief van francisco, den minnaar zijner dochter, in handen, waarin hij haar het berigt van lanciavecchia's vertrek geeft, en meldt, dat zijn zoon, die bij lang zoo streng niet is, het bevel over Breda in handen heeft. Deze tijding wil de vader tot zijn oogmerk gebruiken; maar wij zien weinig uitwerking van dezelve. Maria gaat mede op het schip; en het derde Bedrijf opent zich te Breda, bij het kasteel, met laffe boerterijen der Spaansche soldaten. (Het ware te wenschen, dat onze Tooneeldichters den grooten shakespeare liever in zijne meesterlijke ontvouwing van het menschelijk hart en deszelfs togten, dan in de smakelooze mengeling van het boertige en ernstige, navolgden, zoo zij hem al navolgen.) Francisco, de minnaar, maakt intusschen bij het schip te zijn, en van bergen schijnt onverschillig aan te zien, dat hij zijn hof bij zijne dochter maakt; iets, 't welk hem van den verliefden korporaal eenige meerdere gemakkelijkheid in het onderzoek van het vaartuig schijnt te verschaffen, alsmede de vrijheid, om met lossen tot den volgenden dag te wachten. Deze onachtzaamheid schijnt de eenige vrucht van maria's medegaan te zijn, zekerlijk in de gevolgen groot genoeg; dan het dunkt ons toch, dat de Dichter beter partij van dien minnehandel had kunnen trekken. Francisco toch is niet alleen geenszins in 't geheim, maar gaat eerst uit het wachthuis in stilte naar de stad, om aan maria een bezoek te geven, en komt dan, in het beslissend oogenblik, met den Oversten uit het kasteel weder te voorschijn. Hoe dit zamenhange, vatten wij niet. Hij vecht zelfs, als een wakkere Spanjaard, tegen den ouden van bergen, doch wordt nu op zijne beurt door maria gered. Het doet ons waarlijk leed, dat deze vreemdeling, voor wien de Dichter ons weinig heeft weten te interesséren, het meisje bekomt; liever hadden wij haar aan den braven, ijverigen en echt-vaderlandschen willem gegund, die haar zoo hartelijk lief heeft. Ook is het niet zeer overeenkomstig met de zeden van dien

[p. 45]

tijd, dat de Hollanders hunne dochters zoo maar aan Spaansche soldaten uithuwelijkten, en dat wel op voorspraak van maurits.

Met alle deze gebreken, die het stukje heeft, leest het toch aangenaam, en weet belang te wekken. Wij twijfelen niet, of dit zal bij de vertooning, die te meermalen zeer levendig is, niet minder het geval zijn. Onder andere huivert men met van bergen op het gezigt van den Spanjaard, die het schip beklimt en voor de grap met turven werpt, en vreest elk oogenblik, dat de verborgene manschap zal ontdekt worden. Wij hadden wel gewenscht, dat de Dichter den schoonen trek van dien krijgsman had kunnen gebruiken, die, vreezende zich door hoesten te verraden, zijne makkers verzocht, hem om te brengen. - Het jij en je hindert altijd bij de lezing; in het spreken is 't wat anders.