Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1812

Swift en Sheridan.
Eene les, bovenal voor lieden van jaren.

De Deken swift was, in 't laatste tijdperk zijns levens, zeer veel van geaardheid veranderd, en had zich, van tijd tot tijd, meer en meer, aan de gierigheid, niet zelden, in meerdere of mindere mate, eene kwaal des ouderdoms, overgegeven. Zijn oude vriend, Doctor sheridan, die dikwijls ten huize des Dekens zich onthield, ontdekte veelvuldige blijken van de heerschappij dier lage ondeugd; hij oordeelde zich, als vriend, verpligt, hem daarover te onderhouden, en des te meer, omdat hij, in dit geval, zijn woord gegeven had. Te weten, met elkander op reis zijnde, viel het gesprek over den ouderdom, welks aannadering swift betuigde te gevoelen, teffens verklarende, dat hij veronderstelde niet vrij te zullen blijven van de gebreken, den ouderdom vaak vergezellende.

Onder andere had hij aangemerkt: ‘Daar is bovenal eene ondeugd, welke eene gezellin des ouderdoms mag heeten, en waar tegen ik wel het meeste op mijne hoede wenschte te wezen, als de verfoeijelijkste van alle, - de gierigheid, meen ik. Ik weet geen beter middel om dit uit te werken, dan een waar en opregt vriend te verzoeken om mij te waarschuwen, wanneer hij eenige teekens ontdekt, die deze kwaal aanduiden, en mij dus op mijne hoede te doen zijn. Dezen dienst wacht ik van u, en ik hoop, dat gij mij eene plegtige verzekering zult geven, dat gij aanneemt, dien pligt eens waarschuwenden vriends te zullen vervullen.’

[p. 763]

De Doctor nam dit volvaardig op zich, en oordeelde het, eene geruime wijle daarna, zijnen pligt, die toezegging te volbrengen. Met dit oogmerk zette hij zich, eenige dagen bij den Deken huisvestende, om een dagboek aan te leggen, en daarin alle de blijken van swift's karigheid, welke hem voorkwamen, op te teekenen, 't welk in den tijd van veertien dagen eene zeer groote lijst opleverde.

Dr. sheridan, gewapend met deze duchtige bewijsstukken, nam eene gelegenheid waar, om den Deken te vragen, of hij zich een gesprek kon herinneren, een' geruimen tijd geleden met hem gehouden, over den ouderdom en de gierigheid, en de statelijke verpligting, onder welke bij hem, ten opzigte van dat stuk, gebragt had. - Swift stond daarop in 't eerst versteld, en antwoordde met eenige bedremmeling: ‘Ja, ik herinner mij dat zeer wel. - Hoe! bemerkt gij iets in mij, 't welk naar gierigheid gelijkt?’ - De Doctor hervatte: ‘Gij moogt over uzelven oordeelen. Lees dit papier, en zie, of het niet hoog tijd is, dat ik thans mijne gedane belofte vervul!’

Swift las de lijst der artikelen, met een gelaat, waarop schaamte en wanhoop doorstralden. Na het lezen lag hij zijn hoofd in zijne hand, zat met op den grond nedergeslagene oogen, en bleef in die houding eenen geruimen tijd zitten: eindelijk sloeg hij de oogen op zonder verder van houding te veranderen, wierp een zijdelingschen en veelbeduidenden blik op den Doctor, en vroeg: ‘Doctor! hebt gij nooit den Gil Blas gelezen?’ doelende op eene bekende historie van diens dergelijk gedrag ten opzigte van den Aartsbisschop, toen hij diens Secretaris was, en 't welk hem zijnen post deed verliezen.

Na dusdanig eene ontmoeting mogen wij vrijelijk besluiten tot 's Dekens ongeneesbaarheid van die kwale, en dat de Doctor, even als de arme gil blas, niet lang in 's Dekens gunst zou blijven. In dezer voege zag men bewaarheid de aanmerking van Lord bolingbroke op eene plaats in een van swift's brieven, waarin hij schrijft: dat een verstandig man geld in zijn hoofd, maar niet in zijn hart moest hebben; waarop zijne Lordschap zeide: dat een wijs man zorg moest dragen om niet te veel gelds in het hoofd

[p. 764]

te hebben: want het zou dan zeker tot in het hart, den zetel der hartstogten, nederdalen.

Dr. sheridan had eerlang dadelijk de proeve van het aangewezen voorbeeld. Ten huize van swift zich onthoudende, overviel hem eene zware krankheid. Daarvan genoegzaam hersteld om uit te gaan, maakte hij zijne verschooning bij swift over de moeite, veroorzaakt door dit lang en ziekelijk verblijf, en zeide onder andere: ‘Ik vrees, Mijnheer, dat ik u ditmaal een dure gast geweest ben!’ Waarop Mejuffrouw w ***, eene bloedverwante van den Deken, die toen zijne huisselijke zaken meest waarnam, en zich bij dit onderhoud tegenwoordig bevond, bits antwoordde: ‘Het staat aan u, dit gemakkelijk te verhelpen, door elders uw verblijf te nemen.’ - Swift sprak geen enkel woord. - Sheridan stond geheel verstomd. Dewijl deze Dame altoos aan hem veel vriendschap bewezen had, en ook onder geene geringe verpligting aan hem lag, viel het besluit gereedelijk, dat dit bruske woord, hem toegevoegd, van swift's eigene beschikking was: diens stilzwijgen, te dier gelegenheid, bekrachtigde dit vermoeden. - Kort daarop verliet hij het huis, waar hij zoo dikwijls zijn verblijf hield. Hij ging henen met al dat leedwezen, 't welk een hart moet gevoelen, vervuld met de opregtste vriendschap, op het verbreken van een' band, die zoo lange jaren, van zijnen kant in alle opregtheid, had stand gehouden. - Nimmer betrad sheridan den dorpel van swift weder.