Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1812

Berigt wegens de badstoven der Turken, inzonderneid te Konstantinopel.

(Uit het Fransch.)

Bekend is het, dat de Turken, uit een beginsel van godsdienstigheid, verscheiden malen 's weeks, zich baden; van hier het gebruik van warme baden, zoo algemeen bij de Oosterlingen. Alle steden, zelfs de geringste dorpen, hebben hunne openbare baden, die altijd warm gehouden worden. Dikmaals zijn er afzonderlijke baden voor de mannen en de vrouwen; ook zijn er voor de beide seksen gemeen, die er beurtelings baden, de vrouwen over dag, en de mannen 's nachts. Het gebruik van deze stoven kost, ieder persoon, van twaalf tot veertig sous. Zij zijn inderdaad zeer menigvuldig, en dit kan niet anders zijn, omdat alle klassen der zamenleving er gebruik van maken. Men telt te Konstantinopel over de driehonderd openbare baden; de meeste zijn ruim genoeg om een zestigtal personen te kunnen bevatten. De

[p. 760]

Sultans hebben baden gesticht, van welke behoeftige lieden zich om niet kunnen bedienen. Nog talrijker zijn de bijzondere baden; men vindt ze in alle eenigzins aanzienlijke huizen: want, van alle de voorschriften van het Mahometaandom, wordt de wassching godsdienstigst onderhouden.

Zeer veel overeenkomst hebben deze baden met de Thermae of badstoven der Ouden; het zijn groote gebouwen, van steen gemaakt, en met marmer of marmer-kalk overkleed; de daken zijn doorboord met gaten, met glazen klokken overdekt, die het daglicht in het binnenste van het gebouw doorlaten, en tot een zeker behoedmiddel tegen de onbescheidene nieuwsgierigheid verstrekken; de zalen zijn met dubbele houten of met vilt gevoerde deuren gesloten. Door dit middel behouden zij de temperatuur, die in iedere zaal verschilt, ten einde de overgang van de vrije lucht tot de overmatige warmte, welke in de badzaal gevoeld wordt, min gevoelig zij. Een onderaardsch gewelf, hetwelk naar buiten open is, dient tot vuurplaats en wordt met hout gestookt. Dit gewelf heeft gemeenschap met het grondstuk, en verwarmt inzonderheid een grooten ketel, onder het marmer van den vloer der stoof geplaatst. Pijpen, binnen in de muren gemetseld, loopen binnen uit den ketel, en rijzen tot boven in den koepel om het water te doen uitwasemen, hetwelk gestadig aan de kook wordt gehouden. Andere pijpen, uit een waterbak voortkomende, zijn insgelijks in den muur bemetseld, en verzorgen van binnen koud water. Door de wijze, op welke deze baden gemaakt zijn, worden ze tot zulk een graad van warmte gebragt (van 30 tot 40^o reaum.) dat men, na zich in het voorste vertrek ontkleed te hebben, in de eerste stoof niet kan treden, dan na alvorens, tusschen de twee voorste deuren, zijne longen een oogenblik zich te hebben laten uitzetten. Thans kan men nog niet in de tweede stoof gaan, alwaar de eigenlijke stookplaats is, zonder dezelfde voorzorg gebruikt te hebben. Eene onmiddellijke doorwaseming, welke door alle zweetgaten dringt, is ook het uitwerksel, welk men er straks ondervindt; en, echter, belet de hevigheid dezer warmte niet, dat de vrouwen vijf of zes uren achtereen in de baden vertoeven, en er zeer dikmaals gaan. In het bad is het éénige deksel een lap katoen of zijde, die het ligchaam van den boezem af tot aan de knieënbedekt. Rondom en in

[p. 761]

het midden der voornaamste zaal vindt men eene marmeren verhevenheid (estrade), om er op te zitten of te liggen. Hier en daar staan marmeren vaten, in welke het koud of warm water valt, hetwelk, door middel van kranen, in goten loopt, die het naar buiten brengen: want bij indompeling zich te baden, is niet gebruikelijk; maar men laat achtervolgens het water op onderscheidene ligchaamsdeelen loopen, ten zij men gezondheidshalve anders te werk ga. De vloer der zaal is dermate verwarmd, dat men er niet anders op loopen kan, dan op zeer hooge houten muilen.

De aangenaamste oogenblikken van haar leven slijten de vrouwen in de badstoven; zij maken er, gedeeltelijk, haar toilet, en brengen daarheen hare slavinnen, of doen zich verzellen door vrouwen, dellac of tellac genaamd, die, na haar eene zonderlinge bewerking te hebben doen ondergaan, bestaande in het beurtelings drukken en wrijven van alle hare ligchaamsdeelen met de hand, en zelfs met eene soort van schuijer, de strigilis der Romeinen, alle de gewrichten doen kraken; hetgene in het eerst eenigzins pijnlijk valt, doch vervolgens, in alle de ledematen, eene buigzaamheid en een gevoel van vlugheid achterlaat, waarvan men geen denkbeeld kan maken, zonder dezelve ondervonden te hebben. Ook gebruiken zij eene zeer fijne klei, oth genaamd, van een bijtenden aard, om het haar uit te trekken, bij alle Mahometaansche vrouwen gebruikelijk, uit een beginsel van zindelijkheid en godsdienstigheid. Ook maken zij gebruik van welriekende zeep en van eene aarde (guil) vermengd met rozebladen, om het hoofdhaar te doen opdroogen; vervolgens kleuren zij hetzelve, en verdeelen het, op eene zeer vernuftige wijze, in lokken, besproeijen het met welriekend water, en, na de nagels gekort en al het noodige tot het toilet te hebben gereed gemaakt, gaan zij in eene andere minder heete kamer (het tepidarium der Ouden). Men vindt aldaar zeer zindelijke bedden, alwaar men eene zoo streelende als noodige rust neemt, na eene bading, die alle de zweetgaten geopend en alle vezels ontspannen heeft. Ook worden aldaar versterkende dranken en koffij voorgediend. Somtijds ook, wanneer verscheiden vrouwen, voor haar alleen, gezamenlijk de badkamer gehuurd hebben, laten zij er zich het middagmaal brengen, en verlustigen er zich tot aan den avond;

[p. 762]

het meerendeel van dien tijd bestedende aan het gewigtige werk van het toilet, waaraan de Turksche vrouwen, al wat de natuur, de kunst en de rijkdom uitgelezenst kunnen opleveren, te koste leggen. Zelden gelegenheid hebbende gezelschap te zien, nemen zij dit oogenblik te baat om te schitteren onder hare medgezellinnen, bevlijtigen zich, door hare pracht of natuurlijke bevalligheden, elkander de loef af te steken; en deze zegepraal voorspelt haar somtijds eene nog streelender, wanneer zij in den Harem terugkeeren.