|
| |
| |
| |
Fragmenten, Rusland betreffende.
Riga.
Ik behoef u niet te zeggen, dat deze de hoofdstad is van Lijfland. Zij ligt aan de rivier de Dwina, ruim drie mijlen van derzelver mond.
De oevers van de Dwina, en het land op beide zijden, tot tien en zelfs twintig mijlen van zee, zijn niet dan zandige vlakten, bedekt met schrale struiken en kreupelhout. Aan den ingang van de Dwina is de forteres Bulderow, en een klein stadje van houten huizen, voornamelijk bewoond door werkvolk, op de werven der kooplieden gebruikt wordende, van lootsen en kroeghouders. Hier liggen de groote schepen om hunne ladingen in te nemen; andere kleinere vaartuigen varen de rivier op, tot de verschillende werven nabij Riga. De belangrijke artikels van hennep, vlas, teer, talk, huiden, graan, tabak, enz. enz. worden in schuiten aangebragt uit de verschillende provinciën en koningrijken aan de Dwina gelegen, welke alzoo den rijkdom dezes uitgebreiden rijks in de magazijnen der kooplieden voeren.
Er liggen nog een aantal schepen in de rivier, wier boezem in den zomer bedekt is met een bosch van masten, versierende de omgelegen doodsche gezigten. Ziedaar de bekoorlijkheden van den handel, de betooveringen van nijverheid en vertier!
Ik begaf mij op een karretje naar de hoofdstad van Lijfland. Onze weg loopt door eene woestijn: op vele plaatsen is geen enkele struik kreupelhout te ontdekken - eene eenige zee van zand. De torens van Riga rigten onzen koers, en, wat meer naderende, vertoonen weinige boomen en huizen eenige teekens van vasten grond en leven.
Wij kwamen aan in de voorstad, gelegen op de zuidelijke oevers van de rivier, en met de stad, op de noordzijde, verbonden door eene drijvende brug van balken. De wallen van Riga worden op sommige plaatsen bespoeld door de Dwina, welke derzelver beste verdediging is ten zuiden; en van de landzijde is zij uitnemend versterkt.
Riga moet beschouwd worden als eene sterkte, en als eene
| |
| |
handelstad; in geen ander opzigt bevat zij iets aanmerkenswaardigs De eerste gedachte, die iemand bijvalt, bij het binnenkomen der stad, is, dat de huizen, zoo wel als de bewoners, zich binnen de wallen gedrongen hebben, om bescherming. De straten zijn naauw en morsig; de huizen, weinigen uitgezonderd, zijn oud, en van slecht voorkomen. De to ens en kerken alleen bewaren eene houding van aloude pracht.
Lijfland, als een deel van Scandinavie, was lang een twistappel tusschen de Russen, Zweden en Deenen, die, bij beurten, de oevers der Baltische zee met bloed overstroomd, en zich ware zonen van odin getoond hebben. De schatbare provincien van Carelië, Ingermanland, Esthland en Lijfland, stootende tegen de Finlandsche golf, zijn nu in gerust bezit van de eerste dezer mogendheden, en dienen als kaaijen ter scheping der voortbrengselen van het wereldgebied, achter dezelven gelegen: en, ten einde deze kaaijen te verzekeren, welke Rusland aan de rampen van karel XII van Zweden heeft te danken, bouwde peter I eene nieuwe hoofdstad aan den mond der Newa. -
Riga is geene groote stad. Ik meen, dat hare bewoners op twaalf duizend geschat worden, waarvan vier vijfde Duitschers zijn, de rest Engelschen, Zweden, Franschen en andere natiën. De voorstad bevat nagenoeg even zoo vele inwoners, en derzelver getal groeit dagelijks door Russen, die handel zoeken Zij is ook de wijkplaats, in den winter, der Lijflandsche edelen en heeren, en in dat saizoen bestaat er eene zeer beschaafde en aangename verkeering.
Vóór de regering van alexis michaelowitz, den vader van peter den grooten, had Rusland weinig gemeenschap met het overige Europa, en was inderdaad bijna geheel een Aziatische staat. Novogorod, eene landstad, gelegen niet verre van Riga, op de grenzen van het Moskovisch gebied, klom, door derzelver bijzonder gelukkige ligging, en in spijt der onwetendheid van het despotisme, al zeer vroeg tot den rang op van eene der Hanze-steden. Zij was het middelpunt, niet alleen van den Russischen, maar van den Indischen handel. Hare rijkdom en grootheid gaven aanleiding tot een spreekwoord: ‘Niets kan grooter zijn dan god en Novogorod!’
| |
| |
Tot deze markt kwamen kooplieden bij hoopen uit elken hoek van Europa. De omwentelingen, veroorzaakt door de oneenigheden der Russische prinsen, die elkander het gebied betwistten, zoo wel als de ontdekking van den weg naar Indie langs de Kaap de Goede Hoop, wierpen Novogorod overstaag; en de verovering van Carelië, Ingermanland en Lijfland door de Russen, in de vorige eeuw, voltooide derzelver vernietiging, door geschiktere handelplaatsen aan den mond der Newa en Dwina te verschaffen.
Archangel, liggende aan de Witte zee, had lang te voren aan Rusland behoord. Het was slechts een gering visschersdorp, en, ingesloten door de bevroren Noordzee, scheen het elke poging te verbieden, om handelsbetrekkingen met vreemde natiën te onderhouden. De Russen, zonder eenige kennis van de zeevaart, dachten nooit aan Archangel. Onder de regering van elizabeth van Engeland, en johannes II van Rusland, werd een klein eskader, onder bevel van den Kommandeur willoughby, door het Engelsche gouvernement uitgerust, om ontdekkingen in het Noorden te doen. Des Kommandeurs schip, met alwat aan boord was, verging op deze ruwe breedte: slechts één schip van het eskader werd, na met schrikkelijke stormen geworsteld te hebben, bij toeval in de baai van Archangel gedreven. De Russen beschouwden deze nieuw aangekomenen als afkomstig uit eene andere wereld. Het gerucht kwam welhaast tot Czaar johannes te Moskow, die order gaf, dat men de officiers voor hem zou brengen, opdat hij in persoon mogt onderzoeken, van welk gedeelte van aarde of zee zij gekomen waren.
Kapitein chancellor, de bevelhebber, had bij zich den last van zijnen Souverein, in verschillende talen geschreven. De Czaar was welhaast voldaan; en ten gevolge van gesprekken, welke tusschen den Czaar en de Engelschen, met behulp van vreemdelingen te Moskow, voorvielen, trof het denkbeeld, om eene onmiddellijke gemeenschap met Engeland te openen, het eerst de Russische natie. Archangel werd sedert jaarlijks door Engelsche schepen en kooplieden bezocht. Johannes hield briefwisseling met derzelver Souvereinen; en, zorgvuldig om deze vroegste schemering van buitenlandschen handel aan te moedigen, welke nooit te voren regtstreeks
| |
| |
door de Russen gedreven was, stond hij ongewone voorregten aan deze nieuwe bondgenooten toe.
De vreemde kooplieden of zaakgelastigden te Novogorod, welke nog het hoofd ophield, naijverig op dit nieuw kanaal van handel, deden alwat zij konden, om den Keizer te ontraden van zoodanig gedrag jegens de Engelschen, doch zonder gevolg. Archangel wies in handel en rijkdom. De Russen, trotsch op dezen nieuwen weg, drongen met hunne koopwaren naar Archangel, en de Engelschen verkozen liever de Russische voortbrengsels uit deze haven, hoe gevaarlijk ook de togt ware, te vervoeren, dan zich de betaling te getroosten der hoogere prijzen, hun door de factoors van Novogorod en andere Hanze-steden gevergd, die met den Russischen, zoo wel als meest elken anderen handel, monopolie dreven. Aldus, den eersten dageraad van de Engelsche verbindtenis met Rusland gedurig verhelderende, beide natiën derzelver gewigt gevoelende, kwamen zij met gelijke bereidvaardigheid tot verbonden van vriendschap. Engeland vond la Rusland eene verbindtenis, welke haar spoedig bragt tot meerderheid over de Hanze-steden, welke niet alleen groot waren in handel, maar ook in zeemagt. Rusland immers levert den Britten de meest gezochte artikels - bouwstoffen om hunne zeemagt geducht te maken voor heel de wereld.
Alexis, de opvolger van iwan, en vader van peter I, onderhield deze vriendelijke betrekking, door elizabeth en iwan II begonnen. Karel I hield briefwisseling met alexis; en deze gemeenzame onderhandeling gaf aanleiding tot eene opregte persoonlijke genegenheid, zoo zelden tusschen Koningen gevonden! Na den moord van den ongelukkigen karel, weken een aantal Schotten naar Rusland; en van hier worden eene menigte Schotsche toenamen, onder de hoogere Russische standen, tot op dezen dag aangetroffen.
Deze uitgewekenen begaven zich meest in den krijgsdienst, en droegen, door hunne kunde, beide van krijgs- en handel-zaken, grootelijks bij tot vergrooting van het gebied, dat hun eene wijkplaats verleend had. Het is waarschijnlijk, dat zij alexis op het denkbeeld bragten om zijne aanspraak op de provincien aan de Baltische zee te doen
| |
| |
gelden. Men kan niet veronderstellen, dat eene natie, pas eenige regtstreeksche gemeenschap met vreemde natiën beginnende, een juist begrip kon hebben van de stappen, welke ter uitbreiding van haren handel vereischt werden. Bovendien was de zwarigheid, welke men moest te boven komen, bij de overwinning van zoo schatbare provincien op de Zweden, in bezit van een wel-ingerigt leger en eene sterke vloot, - provincien, van wier behoud het waarachtig bestaan der Zweden afhing, - zelfs in bespiegeling niet te overwinnen, dan door menschen, wier kennis van de zegeningen des handels, en de gelukkige ligging van deze landen, inzag, dat alles door Rusland er op gezet moest worden, om zich aan te schaffen, wat alleen in staat was, haar tot eene zee- en handel-mogendheid te maken. Rusland had dikwijls te voren deze provincien te harer beschikking zien liggen; doch het gebrek aan deze kennis van den handel maakte haar onverschillig omtrent de heerschappij over landen, in geenen deele zoo vruchtbaar als de uitgebreide gewesten, alreeds onder haar gebied. Zelfs peter de groote had weinig kennis van de werktuigen, die den handel aan den gang helpen en staande houden. Hij had noodig, dat deze stof hem duidelijk ontvouwd werd, vóór hij zijn leven en kroon waagde in zoo gevaarlijk eene onderneming, in welke hij niet alleen de geregelde krijgsmagt van eene oude en dappere natie met eenen hoop boeren had te overwinnen, maar ook nog een verschrikkelijker bolwerk, den afkeer van wilde gemoederen van beschaving en handel, had te boven te streven. - - Peter I bouwde zijne nieuwe hoofdstad op den ondergang van Zweden!
(Wij voegen hier ditmaal nog nevens een kort, doch naauwkeurig berigt van de stad Smolensko, te dezen dage in ons land meer genoemd dan ooit.)
| |
Smolensko.
Deze stad is misschien eene der zonderlingste in de wereld. Dezelve is gelegen aan de oevers van den Dnieper, en strekt zich uit over twee bergen en de tusschenbeiden gelegene vallei. Muren, van dertig voeten hoog en vijftien voeten dik, omringen de stad; zij zijn deels van gehouwen, deels van gebakken steen opgehaald, en beslaan zeven wersten in den
| |
| |
omtrek. Op deze wallen staan torens, drie verdiepingen hoog; behalve deze, die op de hoeken geplaatst zijn, vindt men andere van mindere hoogte. Deze wallen zijn omringd door eene diepe gracht, hebben een' bedekten weg enz. Op alle de hoogten zijn redouten, naar de tegenwoordige vestingbouwkunde aangelegd.
In Smolensko zijn verre de meeste huizen van hout en een weinig beter dan hutten, en slechts ééne verdieping hoog; eenige weinige zijn hooger en van beter bouwtrant: men noemt ze, in onderscheiding van de andere, paleizen!
De stad is in de geheele lengte verdeeld door eene regte straat van steen; de andere loopen in 't rond, en zijn met balken gevloerd. De hoofdkerk staat op eene verhevenheid, van waar men een gezigt over de geheele stad heeft.
Het beurtelings rijzen en dalen der wallen, door de oneffenheid van den grond; de Gothische bouwtrant der hooge torens, welke boven de boomen uitsteken, die de huizen voor het gezigt bedekken; de tuinen, de weilanden, de korenvelden binnen de muren, maken, het een met het ander zamengenomen, een der zonderlingste en schilderachtigste gezigten vol verscheidenheids uit, welke men ergens van dien aard kan aantreffen.
Ondanks de groote uitgestrektheid der stad, telt men er slechts omtrent 4000 inwoners. Men heeft er geene manusacturen; dan men drijft een' kleinen handel met Dantzig, Riga en de Ukraine, in linnen, hennep, honig, wasch, leder en pelterijen. |
|
Auteursrechtvrij