Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1812

Kort Ontwerp van Godsdienst-waarheden, ten dienste van hun die tot Lidmaten der Hervormde Kerk wenschen aangenomen te worden. Te Groningen, bij J. Römelingh. 1812. In kl. 8vo. 16 Bl. f :-2-:

Onder de aanmerkelijke vorderingen der verlichting, bij onze Landgenooten, mag men ongetwijfeld de meer en meer toenemende goedkeuring van betere Catechiseerboeken, ter bevordering van verstandige kennis der Christelijke leer, rekenen. Er zijn nog wel zeer velen, die, op het gezag van vorige, nog steeds met lof gedachte Godsdienstleeraars, en door de onverstandige tegenwerking of

[p. 717]

lage onverschilligheid van sommige nog levende voorgangers, meer met onverstaanbare klanken en noodelooze twistvragen, dan met duidelijk en allezins nuttig onderwijs, ophebben; doch men bespeurt echter, van jaar tot jaar, ginds en elders meer verlangen naar redelijk onderrigt, en ziet eene groote menigte, zonder achterdocht, gebruik maken van onderwijsboeken, die, over 't geheel, naar de behoeften van ongeoefenden meer berekend zijn, dan de meeste vroegere. Ondertusschen ware het te wenschen, dat het getal van nieuwe, met zoodanig loffelijk doel vervaardigde, schriften niet al te zeer vermenigvuldigd wierd, en dat althans die genen, die lust en bekwaamheid hebben, om zoo iets op te stellen, zich daarbij minder overhaastten, en ook over de vereischten van goede Catechiseerboeken vooraf bedaard nadachten. Er wordt in de daad veel meer toe gevorderd, dan men gewoonlijk denkt. Er is heldere en grondige kennis van den geheelen omvang der Christelijke leer, en een juist begrip van 't geen daarin hoofdzaak is, en van den schakel der bijzondere Godsdienstwaarheden noodig, om er een kort opstel, dat alles bevat, en regt geschikt is naar de vatbaarheid van hen, die men onderwijzen wil, uit zamen te stellen. En die nu daartoe de vereischte kundigheden hebben, zijn veeltijds beter in staat, om eene geleerde, uitvoerige verhandeling over een of ander stuk te schrijven, dan zoodanig werkje voor kinderverstanden te vervaardigen. Wij maken geene zwarigheid, om te verklaren, dat in meest alle ons bekende Catechiseerboeken, die anders voor 't overige niet ongepast zijn, nog die eenvoudige volkstoon, die duidelijkheid en bevalligheid, en ook die juistheid en bondigheid, en met beknoptheid zeer wel bestaanbare volledigheid ontbreekt, die wij oordeelen daartoe vereischt te worden.

Het thans door ons aangekondigde Kort Ontwerp van Godsdienstwaarheden komt ons ook nog niet voldoende voor. De Schrijver heeft dit opstel in elf Lessen afgedeeld, en daarbij goedgevonden, het geheele ontwerp, naar

[p. 718]

den inhoud en de orde der zoogenaamde Apostolische Geloofsbelijdenis, in te rigten. Hij volgt echter de daarin begrepene XII Artikelen niet geleidelijk, zoo als men uit den aanvang had moeten verwachten, en ook de behoefte der Leerlingen, welke men deze Geloofsleuze in 't begin had laten opzeggen, nu scheen te vorderen. Tot een voorbeeld strekke de achtste Les. Nadat gevraagd was: wat belijdt gij verder te gelooven? en geantwoord: ik geloove eene heilige algemeene Christelijke Kerk, en dan nog twee vragen gedaan waren over de Kerk, vraagt de Onderwijzer: welk eene voorname weldaad wordt in de Christelijke Kerk genoten en geschonken? Hier vragen wij, waarom wordt de gemeenschap der Heiligen overgeslagen? en hoe hangt nu al het volgende, in deze Les, over de pligten der Christenen, daarmede zamen? Wat moet de Leerling, dien men in den waan gebragt heeft, dat alles in de twaalf Artikelen vervat is, over de geheele negende Les, over Doop en Avondmaal, waarvan niets in zijne Geloofsbelijdenis voorkomt, denken? In de tiende Les wordt gehandeld over het toekomende leven, zonder echter de woorden der Geloofs-artikelen, opstanding des vleeschs en het eeuwige leven, zelfs te noemen. Merkende, dat deze Geloofsleuze niet alles bevat, hetgeen de Opsteller oordeelt te moeten geweten worden door hen, die tot ledematen wenschen aangenomen te worden, heeft hij er het een en ander ingevoegd; maar, onzes inziens, ongepast, omdat de Leerling dit niet kon verwachten, en dan ook nog niet alles op de regte plaats. In de eerste Les was reeds gehandeld over het geloof, en wel niet alleen over het geloof, dat er een God is, maar ook over het geloof in God den Vader, Zoon en Heiligen Geest, zelfs met aanhaling van eenige Schriftuurplaatsen; en nu volgt eerst eene Les over den Bijbel, die zeer weinig beduidend is. Over den goddelijken oorsprong en het gezag van den Bijbel geen enkel woord; en op de vraag: wat is de Bijbel? alleen dit antwoord: eene verzameling van schriften, welke, bijeengevoegd zijnde, het beste boek uitmaken. Om kort te

[p. 719]

zijn, heeft de Schrijver dikwijls het voornaamste óf geheel overgeslagen, óf slechts met den vinger aangeroerd: bij voorbeeld, de leer der Schepping aller dingen en der bijzondere Voorzienigheid, die van het groote en algemeene Wereldgerigt, van de verdiensten van het lijden en sterven onzes Heeren tot verkrijging van vergeving der zonden en eeuwige zaligheid, van de volstrekte noodzakelijkheid der verbetering van het hart, en het verband, waarin deze, even als het geloof in Jezus Christus, staat met de hope der zaligheid. In de uitdrukking bespeurt men niet zelden onnaauwkeurigheid en onbevallige omslagtigheid. Wij hebben ons reeds te lang opgehouden met dit boekje, om al het gezegde met voorbeelden te staven.