Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1812

[p. 538]

Ruth in vier Leerredenen, vooral tot vertroosting en bestuur van ongelukkige Huisgezinnen en Familien; door Ewaldus Kist, Predikant te Dordrecht. Te Dordrecht, bij A. Blussé en Zoon. 1811. In gr. 8vo. VIII. 135 Bl. f 1-4-:

Zeer welkom is ons dit bundeltje van Leerredenen over Ruth uit de handen van den Eerw. kist. 's Maus betuiging, dat hij, onder andere redenen, zeer werd aangemoedigd tot de uitgave van dit viertal, door het gunstig onthaal, welk zijne Leerredenen over het Geweten gevonden hebben, boezemt ons de zoete hope in, dat de aloude stemming onzer Landgenooten voor godsdienstigen ernst en zedelijkheid op nieuw schijnt aan te wakkeren, en kennelijk wordt uit den aftrek, dien het predikwerk van welsprekende en in de daad eerwaardige Leeraren bij hen ontmoet, in eenen tijd, welke voorzeker de allerbijzonderste huishoudelijkheid krachtig aanbeveelt. Van den anderen kant verblijdt het ons niet weinig, deze Leerredenen te mogen aankondigen, wier bijzonder doel, de vertroosting en het bestuur van ongelukkige huisgezinnen en familien, reeds uit den titel, en den naam van Ruth, aan elken Bijbelvriend in het oog valt, en ook, durven wij er bijvoegen, van den begaafden kist uitnemend bereikt is. Welgepast ontwikkelt de Schrijver zijn oogmerk en wijze van behandeling nader in het voorberigt, waaruit wij eenen en anderen wenk te liever overnemen, deels om onze Lezers met dit werkje bekend te maken, maar ook, wijl wij het met zijn Eerw. ten volle eens zijn. ‘De Geschiedenis van Ruth en Naomi,’ lezen wij aldaar, ‘scheen mij hiertoe (tot troost namelijk voor straks genoemde huisgezinnen) zeer geschikt te zijn, als die de goedertierene zorg der Goddelijke Voorzienigheid omtrent eene rampspoedige doch godvreezende familie treffend ten

[p. 539]

toon spreidt. Maar zij scheen mij ook dan eerst tot dat oogmerk regt geschikt te zijn, wanneer zij, schoon met genoegzame opheldering van hetgene opheldering noodig heeft, echter dus in het kort voorgedraeen wordt, dat men het geheel dezer geschiedenis gemakkelijk overzien, het treffende en belangrijke daarvan regt gevoelen, en de hoofdleeringen, die uit dit belangrijk geheel zelve voortvloeijen, onbelemmerd opmerken kan. - Door breedvoerige uitwij(ei)dingen over bijzondere deelen, hoe gewigtig op zichzelve, (vervolgt kist) verliest men het belangrijk geheel al te zeer uit het gezigt; en door uit elke bijzonderheid iu den tekst lessen te willen trekken, zelfs dan, wanneer dezelve daartoe slechts zijdelings aanleiding geeft, pakt men eene menigte van leeringen van allerlei aard opeen, die niet alleen door haar aantal en ongelijksoortige natuur verbijsteren, maar ook de eigenlijke hoofdleer, die er in de geschiedenis ligt, maar al te zeer verdringen en in de schaduw stellen. - Ik heb dit zoeken te verm den, en daartoe de geheele geschiedenis op die wijze, van welke ik het eerst begon gewag te maken, in vier Leerredenen (naar het getal der Hoofddeelen des Boeks) trachten (liever getracht) af te handelen. En daar zij eene familiegeschiedenis is, zoo heb ik, bij de aanwijzing van hare nuttigheid voor ons, mij meest, zoo niet geheel, tot die leeringen bepaald, die of tot huisgezinnen en familien zelve, of tot het huwelijk, het middel, waardoor huisgezinnen gevormd worden. betrekking hebben.’ - Na dus uitvoerig onzen Schrijver gehoord te hebben, blijft ons wegens den inhoud van dezen kleenen bundel, en van iedere Leerrede in het bijzonder over een der hoofddeelen van het boek Ruth, weinig te zeggen, en nog minder op den gezonden en bevalligen redeneer- en schrijftrant aan te merken overig. Op eene welgekozen en de aandacht opwekkende inleiding, verdeelt kist zijne Leerrede gewoonlijk in drie hoofdstukken, waarvan

[p. 540]

het Iste de geschiedenis en den tekst toelicht, het IIde over de karakters, opmerking van de Goddelijke Voorzienigheid in het verhaalde, en eigenaardige leeringen, daaruit op te maken, handelt; terwijl het IIIde de toepassing, bijzonder voor zijne hoorders, uitmaakt.

Zij, die de aanmerkingen van wijlen den beroemden hamelsveld over Ruth met de eerste afdeelingen van dit viertal Leerredenen vergelijken, zullen zich misschien met ons eenigzins verwonderen, dat de Eerw. kist in het voorberigt niet de minste melding gemaakt hebbe van dezen zijnen voorganger, van welken hij nogtans ons toeschijnt zeer veel ontleend te hebben; hoewel men tevens met genoegen den ongedwongen en behagelijken trant zal waarnemen, waarop de kundige Leeraar voor zijne hoorders den Bijbel ophelderde. Bovenal, echter, geviel ons het karakterkundige en stichtende, dat in de volgende deelen van iedere Redevoering, zoo rijk, als welgepast, boudig en waarlijk treffend, gevonden wordt. Gaarne wilden wij hieruit iets, betrekkelijk tot de hoofdbedoeling van het werkje, overnemen voor onze Lezers; dan wij vreezen te wijdloopig voor ons bestek te worden, of wel een schoon geheel te verminken, door het uitrukken van een gedeelte. Ook willen wij ongelukkigen, die troost zoeken, of in het belangrijk stuk des huwelijks den raad van kist wenschen te hooren, geenszins van den vollen stroom afhouden, door hen te doen vertoeven bij eenen enkelen daaruit ontleenden tak. Neen! liever bepalen wij ons tot iets anders. Bekend is het, hoezeer het boek Ruth is misduid en mishandeld door de ligtvaardige spotternij van voltaire en anderen van dien stempel. Reden genoeg, dat kist, schoon van ter zijde, de verdediging dier gewijde Geschiedenis tegen het Ongeloof als Leeraar op zich nam in een werkje, voor huisgezinnen en familien in onzen tijd geschreven. Tot eene kleine proeve nu van stijl en voordragt, willen wij onze allezins hartelijke aanprijzing dezer voortreffelijke Leerredenen besluiten met navolgenden aan-

[p. 541]

hef der toepassing van de IIIde Leerrede, waaruit men ligt ontdekken kan, op welken grond zijn Eerw. de zaak des Bijbels gehandhaafd hebbe tegen het vermetel Ongeloof. Ziet hier de bedoelde plaats. ‘In het algemeen merk ik hier aan, dat het bij het lezen van den Bijbel hoognoodig is, op de wetten, zeden en gewoonten van den tijd en het land, in welken, en van de natie, voor welke de Bijbel allereerst geschreven is, acht te geven. Door het raadplegen van dezelve kreeg toch het verhaal in dit derde Hoofdstuk een geheel ander aanzien, als het zich oppervlakkig voordeed. Dat niet in acht te nemen, integendeel den ouden tijd naar onzen leeftijd te beoordeelen, oostersche en westersche zeden met elkander te verwarren, dat is de voorname bron van de berispingen en spotternijen met den Bijbel in Deistische Schriften. Dat dan toch onze jonge lieden zich door dezelve niet laten misleiden, maar zich veeleer toeleggen op eene grondige kennis der oudheden van het Oosten, opdat zij tegen de verregaande, en dikwijls indedaad domme, misslagen en vergissingen dezer verleiders gewapend mogen zijn.’