Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1812

Carolina van Eldenberg, of beproefde Huwelijkstrouw. Door Petronella Moens. Met Platen. Iste Deel. Te Haarlem, bij F. Bohn. 1811. In gr. 8vo. 354 Bl. f 3-:-:

De denkbeelden der eerwaardije en heiligheid van het huwelijk waren zints lang een kenschetsend merk onzer natie, en zijn, vertrouwen wij, te vast, en in eenen te goeden grond geworteld, dan dat wij te dezen aanzien nog in langen tijd eene algemeene verbastering zouden moeten vreezen.

[p. 525]

Iedere poging, intusschen, om mede te werken ter bewaring en bevestiging dezer denkbeelden bij het aankomend geslacht, verdient altijd lof, en de titel dezes werks is alzoo reeds voor hetzelve eene goede aanbeveling; terwijl het, voor het overige, almede het hoofd en de pen onzer met zoo veel roems bekende Landgenoote eer aandoet. Het is een roman in brieven; en dezen trant houden wij voor den moeijelijksten: het bewaren toch van het karakter en den schrijfstijl van vele verschillende personen, het natuurlijke en ongedwongene, bij de gedurige afwisseling, vordert, bij eene natuurlijke vaardigheid van geest, eene groote, ook tot op kleine bijzonderheden groote opmerkzaamheid. Het is der Schrijfster echter ook nu zeer goed gelukt, bijzonder evenwel wanneer vrouwen schrijven; hier en daar komt anders wel eens een brief voor, die, hoezeer eenen man in de pen gelegd, naar ons gevoel, den geest en de hand eener vrouw kenmerkte.

De heldin is carolina. Dit bevallige en rijke meisje was reeds jong verloofd aan eenen speelmakker, met wien zij was opgegroeid; hij deed intusschen eene verre reize; zij zag zijne terugkomst met verlangen te gemoet, maar hij kwam geheel veranderd terug; en zijne verkeerde beginselen en nu onnatuurlijk verwrongen karakter moesten te meer nog hinderen, daar hij verzeld was van eenen jongen vriend, die in ieder opzigt hoogachting en liefde verdiende. Carolina voorzag haar ongeluk; dan haar vader, eens door dien van haren verloofden op levensgevaar gered, wil het gegeven woord niet terugnemen, vleit zich met zijne verbetering door het huwelijk, en dat huwelijk wordt voltrokken. De jonge man, intusschen, hunkert, en ontveinst dit niet, naar zijn uitlandsch verkeer en losse levenswijze; zijn vader, die een schurk is van de ergste soort, dwingt hem door bedreigingen tot eere daad, waardoor carolina met haren waardigen vader oogenblikkelijk arm wordt; bij verlaat haar, echter nu tot inkeer gekomen en zichzelven verfoeijende. Carolina had zich reeds op meer dan eene wijze kunnen herstellen, zoo zij haren onwaardigen echtgenoot verzaken wilde; maar dit denkbeeld komt niet bij haar op, en wij wachten voor haar in het volgende (laatste) Deel nieuwe beproevingen, en, in gevolge

[p. 526]

den titel, eene, jegens den onwaardigen, beproefde trouw; alhoewel de echtgenoot, na zonderlinge avonturen, en na zich nog aan echtbreuk schuldig gemaakt te hebben, overleden is. Dan, dit kan wel een misverstand zijn. In meerdere bijzonderheden of bijzaken kunnen wij den roman niet volgen, waarvan de fabel ons over het geheel minder, dan het doel, de bijzondere uitwerking van deze en gene bijzonderheden, en over het geheel de briefstijl, bevalt. Den laatsten brief van carolina aan eene vriendin geven wij tot eene proeve:

‘Het is voorbij, het treurige oogenblik, waarin ik met mijnen dierbaren vader, en met mijn onschuldig kind, van den erfgrond mijner voorouderen, en te gelijk van alle bronnen, waaruit duizende genietingen des levens voortvloeiden, moest scheiden. Maar hoe rijk ben ik nog, lieve vriendin! Van alles, wat mij wezenlijk gelukkig maakte, heb ik niets verloren, dan alleen mijnen eduard. ô Ja, ook zijne liefde had mij eenmaal voorzeker kunnen gelukkig maken. Tante heeft de zekerste berigten, dat hij op het slagveld omgekemen is; doch ik weet geene bijzondere omstandigheden. Hoe weinig kan men op schijnbaar zekere berigten staat maken, gedurende het woeden des krijgs! Deze gedachte wekt nog eene flaauwe hoop in mijne ziel op. Lieve emilia! zints ik moeder ben, bemin ik eduard met eene soort van eerbied. Gehuwden, die elkander zelfs uit de verachtelijkste bedoelingen de hand gaven, moeten gewis, zoo ras een kind hunne vereeniging heiligt, ook hunne harten voor elkander door eene geheiligde drift voelen kloppen. ô! Als ik zoo bij het wiegje van mijnen kleinen engel nederkniel, en het lachje der kommerlooze onschuld op de half geslotene lipjes nog zie zweven, terwijl ik in elk trekje het opluikend beeld van mijnen eduard meen te herkennen - ô! dan noem ik werktuigelijk den naam van eduard met eenen hemelschen wellust. Of wanneer de lieve kleine daar zoo vrolijk, zoo gerust aan mijnen boezem ligt, mij met vriendelijk tintelende oogjes aanstaart, en bij elk teugje moedermelk, dat hij geniet, mij met mollige handjes streelt, - emilia! zou ik dan den vader van dezen zuigeling, die het leven van mijn leven

[p. 527]

is, niet met de vurigste, de zuiverste liefde beminnen? zou ik slechts voor een oogenblik hem als den bewerker van eenig leed kunnen beschouwen? ô neen! hij is de vader van mijn kind. Eeuwige, eeuwige moederlijke blijdschap heb ik aan hem te danken. Kom, lieve emilia! kom in ons klein, eenvoudig verblijf ook de stille zaligheid der vriendschap smaken. Wij zullen ook hier dankbaar en te vrede zijn. Mijn dierbare vader vertroost en bemoedigt ons. “Ook hier, zegt hij, woont God, die de liefde zelve is. De zon koestert mij hier, in ons klein moestuintje, even zoo weldadig, als op de schoone heuvels en terrassen van Vredenburg. De voegelen zingen mij Gods goedheid met dezelfde gezangen toe, en de suizende koeltjes brengen mij dezelfde liefelijke geuren, als van de bloemen, die op onzen eigen grond groeiden.” Ook Tante edeling is volkomen getroost. Wij hebben reeds onderscheidene middelen bedacht en bij de hand genomen, om ons het noodige onderhoud te bezorgen. Tante borduurt, ik schilder, en zal alles, wat in mijn vermogen is, ondernemen. De oude hendrik, die door zijn' Heer verstooten werd, wilde ons niet verlaten; hij bebouwt ons tuintje, verrigt alles voor ons in de stad, en verdient dus waarlijk meer dan het onderhoud, hetwelk wij hem geven. Loon begeert hij volstrekt niet. Mijne goede maria is ook nog bij ons. Ook kunnen wij geen dienstmeisje missen, en gij kent het deugdzaam gedrag van maria. Met ongeduld, liefste emilia! verwacht ik u. Zoo lang gij niet hier zijt, schijnt aan ons huisselijk geluk iets te ontbreken. Ik heb troost noodig. ô God! verhoor mijn gebed, spaar den vader van mijn kind, spaar mijnen geliefden eduard, indien hij nog leve! Vaarwel, beste vriendin! ô kom spoedig in de armen van uwe liefhebbende

carolina.’