Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1812

[p. 472]

Zedekundige Schoonheden der Ouden, of keur van Spreuken, Gezegden en Verhalen, getrokken uit Latijnsche Schrijvers; door N.G. van Kampen. IVde Deel. Te Haarlem, bij F. Bohn. In gr. 8vo. 268 Bl. f 2-4-:

Zoo heeft dan de zoo kundige als arbeidzame van kampen zijne op zich genomene taak afgewerkt! Telkens vonden wij, bij de afgiste van elk der vorige Deelen, zonder er de lofbazuin in 't wilde over te steken, stoffe om 's mans arbeid te prijzen. Doen wij den inhoud van dit laatste gedeelte kortelijk kennen. Geene nieuwe Schrijvers treden er te voorschijn; en kon de Verzamelaar dezer Zedekundige Schoonheden dus onverwijld zijnen arbeid voortzetten over de Deugden, door de Ouden geprezen, en de Ondeugden, door hen gelaakt, hier en daar doorvlochten met gebeurtenissen, die deze beiden, in volle werkzaamheid, den Lezeren onder 't ooge brengen.

Dit Deel opent zich met eene Algemeene Beschouwing der verkeerde Dristen. Te regt vestigt de Schrijver, in zijne Aanteekeningen, het oog der Lezeren op de hoofdpartijen onder de oude Wijsgeeren op dit stuk, als 't welk dezer begrippen deswege zoo magtig uiteen doet loopen. Voorts slaat hij bepaalder het oog op de Zielskwelling. Na de redeneringen en voorbeelden van cicero tot leniging van het Hartzeer te hebben bijgebragt, doet hij den geringen invloed opmerken, dien deze troostgronden op den lijder, wiens ziel door hartzeer en kwelling wordt te nedergedrukt, hebben konden, en toont, in dit geval, de voortrefselijkheid van den Christelijken Godsdienst. De Nijd, Ontevredenheid, Gramschap, Haat, Vijandschap, treden vervolgens op.

Wellust en verbodene Liefde volgen in den stoet der kwalijk bestuurde driften. Eene zeer doeltreffende plaats

[p. 473]

uit plautus bijgebragt hebbende, bezigde hij het woord Liefde; dan merkt zelf op: eigenlijk moest ik hier het woord Liefde overal door Wellust vertaald hebben; want, voegt hij er bij, ‘plautus schildert hier geenszins de smerten en genoegens van eenen hartstogt, die wettige voldoening begeert; maar de liefde der Athcensche jongelingen voor die beruchte slavinnen, welke in de Grieksche Geschiedenis eene zoo belangrijke rol spelen. (Men weet, hoeveel invloeds eene aspasia, die tot de hoogere klasse dier boeleersters behoorde, op eenen pericles uitoefende.) Deze meisjes, door hare Heeren of Vrouwen tot het snoodsle handwerk opgeleid en in de fijnste kunsten der galanterie onderwezen, trokken genoegzaam de geheele jeugd van Athene en andere Grieksche steden, vooral Corinthe, in haar net; doch meestal was de laagste baatzucht de drijsveer harer daden. Het zijn deze, door de Grieksche Blijfpeldichters (van welke plautus en terentius slechts Vertalers of Navolgers zijn) zoo naar waarheid ten toon gestelde, veile Deernen, die de Schrijver van de Fêtes et Courtisanes de la Grece heeft durven prijzen.’

Zwakheid tegen Verzoeking, Valsche Schaamte, Vreeze, Argwaan, Wantrouwen, Gierigheid en Schraapzucht krijgen elk eene beurt, en de laatstgemelde geene geringe. Betoont de Heer van kampen, bij vele te passe komende gelegenheden, zijne belangstelling in den Christelijken Godsdienst, te meermalen geeft hij ook blijk van echte Vaderlandsliesde, in zijne Aanteekeningen. - Spilzucht en Weelde schikken zich in den trein, gevolgd door Gulzigheid en Dronkenschap.

Na die rij van Ondeugden, ontmoeten wij bevalliger voorwerpen; gemengde gedachten en voorbeelden, vooreerst over de Vriendschap, voorts over den Ouderdom, over de genoegens van het Buitenleven. Den lof der Wijsgeerte met de sierlijke tale van cicero vermeldende, merkt van kampen op: ‘Men ziet uit die be-

[p. 474]

schrijving, dat de aloude Socratische wijsgeerte, eene zucht tot die wijsheid, welke zich met goddelijke en menschelijke zaken bezig houdt, verre verwijderd was van den waan der Philosophie van de achttiende Eeuw en harer dochter uit de negentiende, welke God uit zijne wereld zoekt te verbannen, de gansche heerlijke schepping beschouwt als een doelloos mengsel van blinde hoofdstoffen, door scheikundige werkingen zonder bewerker ontstaan; eene leer, die, volgens de schoone gelijkenis van bernardin de st. pierre, eenen frisschen bevruchtenden vliet uit het dal tot zijnen oorsprong willende vervolgen, hem eindelijk tusschen barre klippen en doodsche ijsbergen verliest, waar alles verstijving dreigt. Alle groote Wijsgeeren der Oudheid, een thales, pythagoras, socrates, plato, zeno, en later cicero, epictetus, plutarchus, enz. waren zeer godsdienstig. Democritus, protagoras en anderen, zelfs epicurus, waren slechts uitzonderingen. En van deze ware, echte wijsgeerte, die ons geheele redebeleid insluit, is de lof, door cicero gegeven, geenszins overdreven, schoon die nog beter op den Godsdienst zou passen.’

De vraag: Moet de Redenaar niet een braaf man zijn? wordt uit cicero en quinctilianus bevestigend beantwoord, na den invloed der Spraak op de Beschaving, door cicero beweerd, voorgedragen te hebben. Horatius leert ons de zedelijke waarde des Dichters kennen, alsmede het onderscheid tusschen Burgerlijke en Zedelijke Deugd. Over de Hoop en het Huwelijk wordt niet veel bijgebragt, zoo ook over de wettigheid der Zelfverdediging. Meer viel van deze onderwerpen uit de Ouden te zeggen, zoo ook over den troost tegen bijzonderen tegenspoed te midden van algemeene ellende. - Deze laatste Afdeelingen dragen blijk van bekorting, met vele voorgaande vergeleken.

Wij mogen, ondanks eenige aanmerkingen, op de onderscheidene deelen dezes werks te maken, hetzelve als een

[p. 475]

dierbaar boek aanprijzen. Welk een schat van levenswijsheid hebben de Ouden ons nagelaten! Hoe aangenaam en streelend is het niet, denzelven zoo bijeenverzameld te vinden! Twijfel valt er niet aan, of onze Landgenooten, inzonderheid zij, die met de oorspronkelijke werken der Ouden, uit verschillenden hoofde, niet bekend zijn, zullen met dank dezen arbeid van van kampen aanvaarden en gebruiken.