Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1812

De Huisvader. Door August Lafontaine. IIde Deel. Met Platen. Te Leyden, bij A. en J. Honkoop. 1811. In gr. 8vo. 387 Bl. f 3-12-:

De afloop van dezen Roman is, zoo als wij dien hadden vooruitgezien; door huwelijken tusschen de neven en nichten komt eindelijk de verzoening tusschen de broeders tot stand; dan dit had vrij wat moeite in, zoo dat de Lezer daarvoor gedurig op nieuw in angst en vreeze was, en zich aan het einde nog wel zeer verblijdt, dat de booze broeder zich op eenen verwijderden afstand nederzet, en alzoo het geluk van de familie des edelen Huisvaders, en den anderen waardigen broeder, niet meer storen kan. Breed bebben wij ons bij het eerste Deel des verhaals niet met de geschiedenis ingelaten; waarom nu ook dit berigt van den afloop voldoende is. Vriendschap en liefde worden, gelijk wij zeiden, uitmuntend levendig en roerend geteekend; te dezen aanzien is het werk zich volkomen gelijk; en wij wenschen hartelijk, dat het de harten der Lezers openen en warm houden zal voor het dierbaarst genot des levens, edele zuivere vriendschaps-, broeder-, huwelijksliefde en hartelijkheid, die iederen last des levens, en iedere ontbering, zoo overvloedig vergoeden. In een ander opzigt, intusschen, heeft dit Deel ons minder dan het vorige geheel weggesleept; het geschiedverhaal wordt wel eens

[p. 476]

wat al te onwaarschijnlijk, nu en dan ook, daar wij meenden wat meer te zullen ontvangen, te spoedig afgekort, en dan is het ons weder te wijdloopig. Ook wordt de hartstogt wel eens overdreven. Met dat al, er komt zoo veel schoons en voortrefselijks, van onderscheiden aard, in voor, het boek geeft aanhoudend zoo veel genot, en zoo vele wenken tot nadenken, dat wij van den gegeven lof niets mogen terug nemen, en aan de volkomene toestemming der beminuaars van deze soort van geschriften, dat het werk met de overige van lafontaine wedijveren kan, (en dit is veel gezegd) geenszins twijfelen.

In de Romans van dezen Dichter is waarlijk veel, dat ook dán aanlokt en behaagt, wanneer men overigens van het lezen van Romans al oververzadigd is; de volgende proeve - en deze is niet uitgezocht; wij vonden weder vele zoodanige trekken - moge dit op nieuw bewijzen.

‘Ik heb hier in Lubek eens op eenen voormiddag een' oud, eerwaardig Predikant gehoord. Deze bewees met grooten ijver, dat de hand der Voorzienigheid voor den mensch zigtbaar moest zijn, tot troost van het arme leven. Des namiddags trad een jong man op denzelfden predikstoel op, en deze bewees aan zijne gemeente, dat de hand der Voorzienigheid de menschelijke lotgevallen kon regeren, maar dat zij volkomen onzigtbaar moest blijven, ten einde den moed en de zelfstandigheid des menschen te behouden.

Daar was iets belagchelijks in den voor- en namiddag, hetwelk ook van vele toehoorders opgemerkt werd. Ook had clementine het opgemerkt. Het had haar ontrust, dat twee brave mannen, zoo beroemd wegens hunne godsvrucht en wegens hunne kundigheden, op zulk eene handtastelijke tegenstrijdigheid betrapt konden worden.

Zie,’ zeide ik, ‘clementine; daar hebt gij nu geloof en ondervinding. Diep in het binnenste van onze ziel ligt eene andere wereld, over welke Gods hand

[p. 477]

straffende en beloonende ligt uitgestrekt. Wanneer het verlangen naar den Eeuwigen mij aangrijpt, dan moet het voorhangsel voor het allerheiligste weggeschoven zijn. Ik moet de eeuwige liefde, de almagtige heiligheid op den troon der wereld aanschouwen, om aan een eeuwig bestaan, aan de deugd, aan God te gelooven. Uit deze zuivere bovenaardsche bron vloeit de godsdienst, het geloof, de inwendige onzigtbare wereld, de engelen, de geesten, de eeuwigheid. - De ondervinding leert anders. Hier bestuurt niets dan de wetten van ons overdenken, van onze schranderheid. De mensch is voor zich zijn eigen God. Zijn arm moet den schepter der almagt voeren, moet in het wentelende wiel van het blinde noodlot een spaak steken. De Voorzienigheid is niets anders dan een rekenexempel, het noodlot, een dobbelspel, of eene werking uit doode oorzaken, tegen welke de mensch de borst vol moed, het aangezigt vol licht stellen moet, om hetgeen overal verderfelijk is onschadelijk voor zijn leven weg te leiden. Zie, clementine, daarom ontkent de jongeling de Voorzienigheid, als zigtbaar in het menschelijk leven, dewijl hij nog moed heeft, om den harden strijd met het noodlot, met het kwaad, door zichzelven te voeren; de grijsaard integendeel, die het leven met al deszelfs duizenden mislukte ontwerpen, met alle vergetene smarten achter zich heeft, rigt het oog en de ziel op de eeuwige liefde. Hij wil trouwens zelve niets meer in dit leven. Vergeefs kampte hij tegen het noodlot en de zonde; zijn verlangen drijft hem over het graf heen uit. Hij vlugt tot het allerheiligste Gods; eene wolk, niet de heerlijkheid Gods, vervult het heilige, en evenwel aanbidt hij.’

‘Clementine omhelsde mij. “Is het ook zoo niet met de beide beginselen of eerste wezens der Perzen, gelijk julius zegt, het goede en het kwade?” vraagde zij.

Gij hebt mij begrepen, clementine. Daarom wees gerust! Wij leven een dubbel leven, een geestelijk

[p. 478]

en een aardsch. De goede mensch is nederig en moedig. Clementine, gij zult deugdzaam zijn, welk gevoelen gij ook volgen moogt.’