Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1812

Handboek der Materies Medica, ofte aanwijzing der kenteekenen en krachten der voornaamste geneesmiddelen, voor min geoefende liefhebbers der Geneeskunde, ook dienende tot bevordering van het gebruik der Bataafsche Apotheek; door A. Ypey, Hoogleeraar in de Geneeskunde enz. te Franeker. Te Amsterdam, bij W. van Vliet. 1811. In gr. 8vo. f 4-18-:

Tot hiertoe misten wij, in onze taal, eene voldoende handleiding tot de kennis en het gebruik der voornaamste geneesmiddelen. De werkzame en geleerde ypey heeft, door dit Handboek, in dat gebrek willen voorzien, en, zoo het ons voorkomt, zijn oogmerk daarmede grootendeels bereikt. Want hoewel er voor hen, die met de laatste lotgevallen der Geneeskunde bekend zijn, hier veel zal gemist worden, vooral wat de Elektriciteit, het Galvanisme en het Magnetisme aangaat, moet men hierbij onder het oog houden, dat het werk voor dezulken geschreven is, wier geneeskundige opvoeding een geringeren aanleg had, en voor welke dergelijke middelen doorgaans onbereikbaar zijn. Even min als alle schilders

[p. 345]

apellessen wezen kunnen, kan men in elken Genees- of Heelmeester een hippokrates of sydenham verwachten. Ondertusschen moet voor de behoefte van allen gezorgd worden, en daartoe levert onze. Schrijver eene voortreffelijke bijdrage.

Wij vinden hier, in het algemeen, het resultaat der best gestaafde waarnemingen van beproefde Geneesmeesters omtrent de kracht en de werking dier voorwerpen, welke de natuur ter genezing onzer kwalen oplevert, of de kunst heeft weten te vervaardigen. Daarbij is eene naauwkeurige beschrijving der onderscheidende kenmerken gevoegd, het bedrog, dat er het meest mede gepleegd wordt, opgegeven, en het middel, ter ontdekking van hetzelve, aangewezen. De Schrijver rangschikt de geneesmiddelen volgens hunne meest in het oog loopende uitwerking, hetwelk zeker voor zijn oogmerk allezins voldoende is, hoewel deze orde anders noch streng stelselmatig, noch echt wetenschappelijk genoemd mag worden.

Het is een gebrek der meeste Schrijvers over de Geneesmiddelkunde, dat zij het begrip dezer wetenschap doorgaans te naauw bepalen, en daardoor eene menigte van allergewigtigste geneesmiddelen buitensluiten; waardoor dus de leerling geene gelegenheid krijgt, om zich omtrent dezelve behoorlijk te onderrigten. Dit zelfde is het geval in dit boek; men spreekt er alleenlijk van de artsenijën, zonder van die kunstbewerkingen te gewagen, welke mede ter heeling van ziekten en ongesteldheden worden aangewend. De kunst, om dezelve aan te wenden, behoort wel eigenlijk tot de Chirurgie; maar de Geneesheer moet echter derzelver kracht en werking leeren kennen en beoordeelen. Vooral verdiende de aderlating eene plaats in dit Handboek, daar diegenen, voor welke hetzelve voornamelijk geschikt is, dit middel doorgaans spoedig bij de hand nemen, en niet genoeg over deszelfs gewigt kunnen onderrigt worden.

Velen onzer hedendaagsche kunstbroederen zullen zich misschien wel daaraan ergeren, dat de purgeer- en braak-

[p. 346]

middelen, volgens oude gewoonte, hier de baan openen, en, in onderscheidene afdeelingen gesplitst, in grooten getale verschijnen. Ondertusschen verdienen zij, in zekeren opzigte, dezen voorrang, omdat het menschelijk geslacht dezelve van allen het meeste behoeft. Bij verre de meeste menschen zijn er geene organen, welke meer gevergd en waarop minder acht geslagen wordt, dan de maag en ingewanden. De invloed dezer deelen op het geheele overige ligchaam is zeer uitgestrekt en vermogend; de zuivering van dezelve is dikwijls genoegzaam, om óf gevaarlijke ziekten te voorkomen, óf, indien dezelve reeds ontstaan zijn, te genezen. Er zal nooit een eenvoudiger en zekerder praktikale geneesregel zijn dan deze: datgene, hetwelk tot de ongesteldheid onmiddellijk aanleiding gaf, zoodra het bekend is, en zoo lang het verwijderd kan worden, weg te nemen. Daarom is, onder andere, de gastrische geneeswijze zoo beproefd en zoo geliefd vooral in ons land, waar de buitensporigheden der tafel sterk in zwang gaan. Men kan zeker hierin te ver gaan; maar het is van den anderen kant de grootste eenzijdigheid, de ontlasting van nuttelooze, bezwarende en schadelijke stoffen enkel als een middel ter verzwakking te beschouwen.

Wij maakten deze aanmerking, om het geneeskundig vooroordeel dezer dagen te voorkomen, waardoor men anderzins ligt tegen een werk kon worden ingenomen, hetwelk niet met den geest des tijds overeenstemt. Hetzelfde mag men ten aanzien van alle andere ontlastende middelen aanmerken, welke niet verzwakken, dan wanneer zij misbruikt worden, en het ligchaam van deszelfs goede sappen berooven.

Ondertusschen kunnen wij ook met den Schrijver ten aanzien van sommige klassen niet instemmen. Aan de steenbrekende middelen schijnt ypey weinig gewigt te hechten; hij heeft sommige van dezelve, b.v. het zoutzuur, overgeslagen, en het onderwerp niet met die oplettendheid behandeld, welke het verdient, daar het nog

[p. 347]

aan vele zwarigheden onderhevig is. Onder de sluimenlozende middelen moesten, in overeenstemming met de andere ontlastende middelen, alleen diegenen opgenoemd zijn, welke door hunne prikkeling op de luchtwegen die uitwerking te wege brengen, en geenszins anderen, die dit slechts middellijk doen. De klasse der versterkende geneesmiddelen zouden wij liever met voedzame spijzen vullen, daar de geneesmiddelen de stof des ligchaams, het eerste vereischte tot deszelfs sterkte, niet herstellen, en nimmer in die hoeveelheid genomen worden, dat zij dit doen kunnen. Ook de hoofd- en zenuwmiddelen wilden wij liever uitgeschrapt, en daarvoor eene klasse van opwekkende middelen (excitantia) geplaatst zien, waaronder wij dan de voornaamste vluggere prikkels zouden rangschikken.

Doch deze bedenkingen achten wij, gedachtig aan het oogmerk van den Schrijver, van te weinig belang, om er de waarde van het werk door te verkleinen; wij gelooven veelmeer, dat hetzelve in de handen, waar het behoort, van eene uitstekende nuttigheid wezen zal.