Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1812

Gonzalvo van Cordova, of de herevering van Granada; voorafgegaan van een geschiedkundig verslag nopens de Mooren in Spanje. Uit het Fransch van den Heere De Florian. Iste Stuk. Te Leyden, bij van Laar en Herdingh. In gr. 8vo. 220 Bl. f 1-16-:

Zoolang de Fransche taal nog niet de geheel algemeene onzer Natie is, (en dit zal vooreerst nog wel het geval niet zijn) kan men van de overbrenging van een en ander meesterstuk in zijne soort nog altijd een genoegzaam debiet verwachten; en met volle overtuiging mo-

[p. 280]

gen wij dit werk onder de zoodanige rangschikken. Wat toch het dichtstuk zelve betreft, (want zoo mogen wij het noemen) de twee boeken, ons hier aangeboden, leveren ons zoo veel dichterlijk schoons, en zijn zoo belangrijk en aandoenlijk, dat ieder Lezer met ons het volgend Deel, waarmede het werk compleet zal zijn, voorzeker met verlangen te gemoet ziet; terwijl (misschien eene enkele plaats uitgezonderd, waarbij de Vertaler als 't ware een NB. zet) de zeden en geheel de geest des tijds, en van den landaard, bij welken wij worden teruggebragt, bij uitnemendheid uitkomen. Het geven eener uitlokkende proeve stellen wij uit tot ons verslag van het volgende Deel, daar nu de eerste 160 bladzijden, behelzende het geschiedkundig verslag en de daarbij gevoegde belangrijke aanteekeningen, de ruimte vorderen, die wij aan dit werk in dit ons Tijdschrist kunnen toewijden.

Dit geschiedkundig verslag is uitmuntend wel geschreven, heeft in ons oog alle kenmerken van naauwkeurige geschiedkundige trouw, en kostte den Schrijver buiten twijfel geene geringe moeite. ‘Mijn oogmerk is hier niet,’ zegt de zedige florian, ‘eene geschiedenis der Mooren te schrijven, ik wilde slechts de voornaamste omwentelingen, en zoo getrouw mogelijk, de zeden schetsen van een volk, bij 't welk het tooneel ligt van mijn werk, en dus den Lezer in staat stellen, om mijne verdichtingen van de ten grondslag liggende waarheid te onderscheiden. Dit is, naar het mij toeschijnt, het veiligste en misschien het eenige middel, om een boek, ter uitspanning geschikt, minder nutteloos en oppervlakkig te maken.’

Te dien einde heeft de Schrijver geput uit de Spaansche, en ook, in zoo verre die vertaald zijn, uit de Arabische Geschiedschrijvers. Van beiden, echter, had hij, om redenen, welke hij opgeeft, weinig nut. Meerder dienst had hij van die Fransche Geleerden, die de bescheiden dier Geschiedschrijveren met hunne eigene opmerkingen hebben bijeengezameld, (d'herbelot, Biblioth. Orient.; cardonne, Histoire d'Afrique et d'Espagne; chenier, Recherches Historiques sur. les Maures;) en eindelijk heeft hij de zeden der Andalusische Mooren nagespoord in Spaansche Romans en oude Kastilische Romances, in handschriften en gedenk-

[p. 281]

stukken, hem van Madrid toegezonden. ‘Ten gevolge dier lange en,’ zegt hij, en wij gelooven dit gaarne, ‘moeijelijke onderzoekingen, waag ik het thans, een volk te doen kennen, eenig in zijne soort, 't welk eigenaardige gebreken, deugden en zedelijke hoedanigheden had, en langen tijd de dapperheid, grootmoedigheid en beschaafdheid der Europische Ridders met de hevigheid, de woede en de blakende hartstogten der Oosterlingen wist te vereenigen.’

Dit geschiedverhaal, alzoo met de grootste zorge beärbeid, in eenen fraaijen stijl geschreven, en door menigen belangrijken trek en leerzame aanmerking verlevendigd, is in vier groote tijdvakken verdeeld: 1) Van de veroveringen der Arabieren tot aan de regering der Ommiadische Vorsten te Cordova; van het einde der zesde tot het midden der achtste eeuw. 2) Het bestuur der Kalisen in het Westen; loopende tot aan de elsde eeuw. 3) De kleine Koningrijken, uit de verdeeling des Rijks van Cordova ontstaan, tot de dertiende; en 4) De geschiedenis der Koningen van Granada tot de geheele verbanning der Mooren, in de zeventiende eeuw.

‘Men zal, in dit kort verslag, (dus besluit de Schrijver, daar hij het einde van de Mahomedaansche magt in Spanje, na eene heerschappij van 782 jaren, had opgegeven) de hoofdoorzaken van hunnen ondergang hebben kunnen opmerken. De eerste lag in hunnen wuften aard, die altijd op verandering aasde, in die eeuwige onrust, waardoor zij gedurig van Vorsten verwisselden, hun Rijk door twist en partijschap vaneenscheurden, en ten slotte hunne krachten zoodanig in binnenlandsche twisten verteerd hadden, dat het hun onmogelijk was, den vreemden vijand te wederstaan. Aan den anderen kant putte hunne zucht voor prachtige feesten, voor weelde en fraaije gestichten de schatkist uit, en hunne eeuwige oorlogen gunden aan den vruchtbaarsten grond van Europa den tijd niet, om voor de oogsten, op den duur door de Spanjaarden verwoest, nieuwe voort te brengen. Eindelijk hadden zij gebrek aan den eenigen grondslag van duurzaam volksgeluk, aan wetten: eene willekeurige Alleenheersching schonk den ingezetenen geen vaderland, en de deugden en kundigheden, die men mogt bezitten, werden als middelen tot personeel aanzien, niet als het eigendom van den Staat

[p. 282]

aangemerkt. Maar voor deze gevaarlijke gebreken, die zij met hunn' ondergang moesten bekoopen, hadden zij ook goede eigenschappen, die hun door de Christenen zelve niet betwist werden.’ enz. Dan, wij verwijzen den Lezer tot het werkje zelve, dat zoowel den eigenlijk geschiedkundigen, als den wijsgeerigen beschouwer der geschiedenis, regt aangenaam wezen zal.

‘Eene soort van Letterkunde, vooral door de Spanjaarden van de Mooren overgenomen, waren de Vertelsels en Romances.’ De volgende, die, uit eene verzameling van meer dan duizend stuks, die florian bezit, door hem wordt medegedeeld, moge ook hier eene plaats vinden.

Ganzul en Zelinde.
Moorsche Romance.

(Vrij vertaald naar florian's navolging uit de Spaansche Dichtverzameling, Romancere general, Madrid 1600.)

Door woesten minnenijd gedreven,

Verbant zelinde haren vrind,

Die sterker haar bemint dan 't leven,

En weenend nergens ruste vindt.

Straks door de waarheidszon beschenen,

Treurt ze om haar ligtgeloovigheid; -

Liefde is een kind, en slaat aan 't weenen

Om 't onheil door haar drift bereid.

Zij hoort, dat ganzul, door de smarten

Vermand, ter prooije aan wanhoop leeft,

Ver van de heerscheres zijns harten

Zijn teedre kleur veranderd heeft;

Het groen, een beeld van 't blij verlangen,

Wijkt voor het geel der treurigheid;

Thans is zijn staal met zwart behangen,

De tooi aan 't donker kleed ontzeid.

[p. 283]

 

Dit hoort ze, en vliegt hem op te beuren

 

Met minneloon voor 't trouw gemoed;

 

Het blaauw van 't minnenijdig treuren

 

Huwt ze aan der liefde purpergloed;

 

Het blank, met violet gemengeld,

 

Toont onschuld en standvastigheid,

 

En - om een hoofdsieraad gestrengeld -

 

Dat ganzul 't zaligst lot verbeidt.

 

 

 

Zelinde, bevend daar gekomen,

 

Waar ganzul zijn bestemming wacht,

 

Toeft, wijl haar zedigheid doet schromen,

 

Schoon 't hart van teedre min versmacht.

 

Gestrekt in 't lommer van jasmijnen,

 

Ontbiedt zij haar geliefden vrind;

 

Maar ach! hij aarzelt te verschijnen;

 

Zijn hart kweekt argwaan - onspoeds kind.

 

 

 

Maar - nu gelooft hij; ziet haar weder;

 

Zijn hart smelt weg in zaligheid:

 

Zelinde, bevend, blozend, teeder,

 

Vertoont de giften, hem bereid.

 

Zij spreken niet, maar tranen vloeijen;

 

Een blik voi weedom is het pand,

 

Dat eeuwig thans hun min zal bloeijen:

 

Verwijdring knoopte een sterkren band.