Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1812

[p. 245]

Leerredenen over de blijmoedigheid van geest en de rust des gemoeds, volgens de grondstellingen van het Christendom; voor Christenen uit den beschaafden stand. Door R. Eylert den jongen, thans Leeraar bij het Hof te Potsdam. Uit het Hoogduitsch. Iste Deel. Te Groningen, bij W. Zuidema. In gr. 8vo. VIII. 235 bl. f 1-16-:

‘Zoodra men zich, ernstig en bedaard, aan den zachten en heilzamen invloed van den Godsdienst overgeeft, dan overmeestert eene geheel bijzondere, hoogere stemming onze ziel, die ons vast verzekert, dat, in de heilige verborgenheden van ons wezen, iets bestaat, hetwelk hartelijk naar eene vereeniging met de bron van alle goed verlangt. Christelijke godsdienstige voorstellen zijn bestemd om deze zielsgesteldheid op te wekken en aan te kweeken, om den toehoorder en lezer, uit het dagelijksche spoor van gewone denkbeelden, op hoogere standpunten te leiden, waar zich een ruimer uitzigt, voor het meer verhelderd oog, aanbiedt, waar zijne krachten, om met vreugde regt te doen, versterkt, en zijne heiligste hoop en uitzigten vernieuwd worden.’ - In deze woorden, uit het voorberigt van het voor ons liggende werk ontleend, schetst de Eerw. eylert het ideaal van eene Christelijke Leerrede, dat hij in de navolgende overdenkingen heeft zoeken te bereiken. In hoe verre hij, onzes bedenkens, hierin is geslaagd, hopen wij door eenige algemeene aanmerkingen over dezelve te toonen.

Naar ons oordeel bekleeden deze Leerredenen eene eerevolle plaats onder de menigte van godsdienstige schriften, welke de vaardige vertaalpen sedert eenige jaren ons publiek heeft aangeboden. Zij zijn niet alleen zeer geschikt, om in Christelijke huisgezinnen met ware stichting gelezen te worden, maar kunnen ook tot eene

[p. 246]

vruchtbare lectuur voor jonge Predikanten verstrekken, en, door de vergelijking met andere, soortgelijke werken, eenen heilzamen invloed hebben op derzelver verdere vorming voor het gewigtig ambt, dat zij hebben aanvaard. Wij meenen dezen lof genoegzaam te wettigen, door eene korte opgave, zoo van de onderwerpen, als van derzelver behandeling.

1) De Godsdienst van Jezus beschouwd als het krachtigste middel tot eene bestendige rust des gemoeds: over Joann. XIV:27. 2) Van welk een groot gewigt het voor onze deugd en voor de rust van ons gemoed is, dat wij onze liefde tot het aardsche onderwerpen aan onze liefde tot God: Matth. VI:24. 3) De Godsdienst van Jezus, als het krachtigste middel tot eene zeer heilzame verheffing van onzen geest beschouwd: Efez. V:18. 4) Het H. Avondmaal beschouwd als een maaltijd van geruststelling: Luk. XXII:14-20. 5) Over de innerlijke en naauwe verbindtenis, waarin Christenen met elkander staan: Rom. XII:4, 5 en 6. 6) Over den indruk, dien godvruchtige menschen op ons maken: Luk. XXIV:32. 7) Hoe meer wij onze afhankelijkheid van God gevoelen, zoo veel te onafhankelijker worden wij van de wereld en van de menschen: Psalm LXXIII:25. 8) Wat kunnen en moeten wij doen, om het heilzaam gevoel der afhankelijkheid van God in ons te verwekken: Handel. XVII:27, 28. 9) Algemeene ophelderingen en gronden van geruststelling, bij het onbegrijpelijke en duistere, dat wij dikwijls in Gods bestuur waarnemen: Rom. XI:33, 34. 10) Hoe vinden wij rust voor onze zielen? Matth. XI:28-30. - Deze onderwerpen worden op eene wijze behandeld, welke den Schrijver minder als uitlegkundige, dan als helderen denker, als welsprekenden en sierlijken kanselredenaar voordeelig onderscheidt. Men ontwaart overal eene warmte, die van een diep gevoel voor het hoogste en heilige, voor deugd en godsdienst getuigt, en ten duidelijksten bewijze verstrekt, dat alles van harte komt, en ter harte

[p. 247]

gaat. De ontwikkeling der onderwerpen, de rangschikking der deelen is doorgaans juist en gemakkelijk, en dit zoo wel, als de natuurlijke leiding der gedachten, de zorgvuldige oplettendheid op kracht en schoonheid van stijl en taal, veroorzaakt eene ongemeene duidelijkheid.

Hetgeen ons in deze Leerredenen minder behaagt, bestaat in het volgende. - Vooreerst komen de onderwerpen ons te algemeen voor. Het zijn niet altijd treffende waarheden, welke hier de aandacht bijzonder opwekken en bezig houden; niet altijd belangrijke oogpunten, waaruit het Christendom wordt voorgesteld. Wij zijn van oordeel, dat zulke algemeene beschouwingen van de heilleer des Evangeliums, als b.v. de 1ste, 2de, 3de, 9de en 10de Leerrede bevatten, op den kansel weinig afdoen, dewijl zij buiten den mensch omgaan, niet in het leven dringen, en geene andere, dan even algemeene, en dus krachtelooze toepassingen ten gevolge kunnen hebben.

In de ontwikkeling en verdeeling van het thema schikt de Eerw. Schrijver zich te veel naar de manier van den beroemden reinhard, die in alles zijn modél schijnt te zijn. Deze slaafsche navolging van eene, in zeer vele opzigten uitmuntende preekmethode, veroorzaakt somwijlen stijfheid en gebrek aan eene juiste en natuurlijke leiding der denkbeelden.

De stijl komt ons ook doorgaans te gekunsteld voor, niet kort en gedrongen genoeg, en overladen met sieraden. Van daar de veelvuldige pleonasmen, en de gedurige bijvoeging van epitheta, zelfs daar, waar ze geheel overbodig zijn.

De vertaling is doorgaans getrouw en naauwkeurig. Echter is de color dicendi, onzes bedunkens, nog zeer Duitsch. Onder de wonderlijke misslagen behoort: ‘Slechts de hel zinkt weg.’ (bl. 121.) Het lijdt geen' twijfel, of in het oorspronkelijke staat het woord Hülle (hulsel), hetgeen de Vertaler voor Hölle (hel) heeft aangezien.