Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1812

Table de comparaison du Kilogramme et du poids d'Amsterdam, par J.H. van Swinden, Professeur à Amsterdam. Seconde édition. A Amsterdam, chez P. den Hengst et Fils. 12mo. f :-11-:
Vergelijkingstafel tusschen het Fransch gewigt, of Kilogramme, en het Amsterdamsch gewigt; door J.H. van Swinden, Hoogleeraar te Amsterdam. Tweede druk.

Het is bekend, dat sedert het jaar 1790 reeds, bij het Gouvernement in Frankrijk, in overweging genomen is, om een algemeen stelsel van Maten en Gewigten, op eenen eenparigen voet ingerigt, daar te stellen; en dat in 1799 te Parijs eene vergadering van geleerde mannen, uit verschillende landen te zamen gekomen, gehouden is, om dit stuk tot volkomenheid te brengen.

Tot die vergadering zijn ook, wegens Holland, afgevaardigd geworden de Heeren van swinden en aeneae. De eerstgemelde heeft, zoo wegens de voorbereidselen, die tot de uitvoering van dit ontwerp hebben plaats gehad, als wegens de verrigtingen dier vergadering zelve, om dat stelsel in werking te brengen, een uitvoerig verslag gegeven, in zijne uitmuntende Verhandeling over volmaakte Maten en

[p. 229]

Gewigten^(*), waarbij de noodige afbeeldingen en vergelijkingstafels der maten en gewigten van verschillende landen gevoegd zijn.

Hoe zeer men overtuigd ware van de voortreffelijkheid des metrieken stelsels, hetwelk de eenheid van maten, gewigten en munten, op hetzelfde beginsel gebouwd, daarstelde, en van het gemak voor een ieder daaruit voortvloeijende, wanneer hetzelve in alle landen mogte ingevoerd worden, leed het echter tot den eersten van Sprokkelmaand des jaars 1809, eer het dadelijk besluit, om ook in dit land daarvan gebruik te maken, te voorschijn kwam. Van dat oogenblik af bevlijtigde de Hoogleeraar van swinden zich, om zijnen landgenooten eenen gewigtigen dienst te doen, en voor hen zoodanige onderscheidene Tafels op te stellen, waarin men met een opslag van het oog de verhouding van het Fransche gewigt, de munt en de maat, met betrekking tot de Hollandsche, konde ontwaren; wordende tevens door den voormaligen Minister van binnenlandsche zaken geauthoriseerd, om alles, wat daartoe noodig ware, van tijd tot tijd in het licht te geven, en te doen drukken bij p. den hengst en zoon; blijkens het berigt, geplaatst voor den tweeden druk der thans voor ons liggende Vergelijkingstafel tusschen het Fransch gewigt, of Kilogramme, en het Amsterdamsch gewigt, met eene verklaring in het Fransch en Hollandsch.

Dat de Heer van swinden, die bij de bovengemelde geleerde vergadering tegenwoordig geweest is, en het stuk van deszelfs eersten oorsprong af zoo naauwkeurig bestudeerd heeft, de man is, op wiens rekeningen men veilig staat moge maken, zal wel niemand ontkennen.

De eerste druk van dit boekje ras uitverkocht zijnde, besloot de Schrijver een tweeden uit te geven. Eene naauwkeurige herziening van alle de berekeningen heeft hem eenige ligte feilen doen ontwaren; deze heeft hij niet alleen verbeterd, maar tevens een gewigtig bijvoegsel gegeven, behelzende eene Tafel der prijzen, welke de waren, in de nieuwe gewigten uitgedrukt, zullen moeten kosten, wanneer derzelver prijs in oude gewigten bekend is.

De Tafel geeft de verhoudingen van het Fransche tot het

(*) Gedrukt te Amsterdam bij p. den hengst, 1802, 2 deelen, 8vo.

[p. 230]

Amsterdamsche gewigt van 50,000 Kilogrammes af tot Milligrammes toe; en die van het Amsterdamsche tot het Fransche gewigt van 100,000 ponden af tot één aas toe.

Wij kunnen ons niet onthouden, om, bij gelegenheid van het tegenwoordig verslag, ook een woord te zeggen van de volgende werkjes diens zelfden Schrijvers, tot onderrigt en gemak van elken handeldrijvenden ingezeten uitgegeven. Het eerste, dat, op het boekje thans voor ons, volgde, was: Onderrigt over de Fransche en Hollandsche Munten en derzelver vergelijking, met de noodige Tafels. In dit onderrigt wordt gehandeld over: 1^o. het algemeen grondbeginsel van het Muntenstelsel des Franschen Keizerrijks; 2^o. het algemeen grondbeginsel tot vergelijking der munten van verschillende landen; 3^o. de toepassing van het grondbeginsel op de Fransche munten; 4^o. de toepassing van het grondbeginsel op de Hollandsche munten; 5^o. Vergelijking der Hollandsche en Fransche munten, met aanmerkingen daarover; 6^o. Tarif der Hollandsche speciën, door Zijne Majesteit den Keizer en Koning bepaald. - Dit onderrigt is niet alleen nuttig om de Tafels tot herleiding van het Fransche tot het Hollandsche geld, en omgekeerd; maar wij moeten bekennen, nergens over ons muntwezen zoo vele belangrijke aanmerkingen gevonden te hebben, dan hier.

Daarop volgde, ten dienste van elk, die met de Ellemaat iets te doen heeft: Vergelijkingstafel tusschen de Ellemaat en den Mètre, mitsgaders derzelver prijzen, zoo in Guldens als in Francs. Hierin vindt men de vergelijkingen van de Amsterdamsche, de Haagsche en de Leydsche ellen met den mètre, benevens eene verklaring tot het gebruik der Tafels. En, tot meerder gemak, geeft men eene Vergelijkingstafel, in het koper gesneden, bij dit stukje afzonderlijk, uit; op welke alle de verdeelingen der elle en die van den mètre duidelijk aangewezen zijn.

Vervolgens gaf deze arbeidzame Autheur een Onderrigt over het gewigt, de gehalte en den prijs van Goud en Zilver, naar de Fransche en Hollandsche wetten en gebruiken; met de noodige Vergelijkingstafels voor het Trooisch- en het Karaat - gewigt met de Kilogramme; voor de gehalte en voor de prijzen in Guldens en in Francs.

In alle deze werkjes heeft de Hoogleeraar gezorgd, dat niemand behoeft verlegen te staan met het gebruik der Ta-

[p. 231]

fels, dewijl dezelve voorafgegaan worden van duidelijke onderrigtingen wegens de wijze, op welke dezelve ingerigt zijn; maar daarenboven vindt men er veel wetenswaardigs in, hetwelk elders te vergeefs gezocht zal worden.

Het nut, dat onze Landgenooten, en ook wij zelve, getrokken hebben uit den wel moeijelijken, maar ook zeer verdienstelijken arbeid des Heeren van swinden, heeft dit verslag verder doen uitbreiden, dan wij ons in het begin voorgesteld hadden; dan wij vertrouwen onzen Lezeren geenen ondienst gedaan te hebben, met hun het werk van eenen man, die onvermoeid bezig is om nuttig te zijn, te doen kennen; terwijl wij hartelijk wenschen, dat hij ziels- en ligchaamsvermogens moge behouden, om de verklaring van het geheele stelsel, in al deszelfs uitgebreidheid, tot gebruik der Hollanders, zoo ten einde te brengen, gelijk hij dezelve begonnen heeft; en dan hebben wij nog te wachten: Vergelijkingstafels tusschen de Hollandsche Vochtmaten en de Fransche, genoemd Litre en Hectolitre; de vergelijkingen der Korenmaten, waarvan in dit land zoo vele verschillende zijn, die tot één gebragt moeten worden; en eindelijk de Lengteen Landmaten van allerlei soort. Indien men ons wél onderrigt heeft, zullen onze wenschen binnen kort bevredigd worden.