Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1812

Dissertatio medico-therapeutica inauguralis de Remedionem roborantium notione accuratius, quam vulgo fiori solet, determinanda, quam &c. publico examini submittit A.E. Römer.

Dat is:

Verhandeling over de naauwkeuriger bepaling der versterkende Geneesmiddelen. In gr. 4to. 82 Bl.

Bij het geneeskundig publiek beslaan de versterkende Geneesmiddelen geene geringe plaats. Doch de grenzen dezer afdeeling zijn zeer onbepaald; daar zij zoowel de zamentrekkende als de prikkelende middelen bevat, en daarenboven al het voedsel, hetwelk goede hoedanigheden ter herstelling des ligchaams bezit. Het is dus zeer duidelijk, dat het begrip van versterking en versterkende middelen nog zeer onnaauwkeurig en onbepaald moet zijn. De Verhandeling, welke wij hier voor ons hebben, en die een uitstekend bewijs oplevert van de bekwaamheden des jongen Schrijvers, moet strekken om dit begrip beter uiteen te zetten en naauwkeuriger te bepalen. De Schrijver verdeelt zijne taak in vier Hoofdstukken: in het eerste tracht hij den aard van sterkte en zwakte in het dierlijk ligchaam te bepalen; in het tweede geeft hij de algemeene versterkende geneeswijze op; in het derde de bijzondere, zoowel onmiddelijke als middellijke, versterkende geneeswijze; en in het vierde, eindelijk, vergelijkt hij het door hem ter neêrgestelde met de gevoelens van eenige beroemde Geneeskundigen.

De sterkte des ligchaams is op den aard des levens zelve gegrond. Het leven veronderstelt zekere voorwaar-

[p. 62]

den, zoowel in als buiten het ligchaam. De inwendige is niet alleen de door brown genoemde opwekbaarheid of levenskracht, maar daartoe behooren ook de mechanische en chemische eigenschappen der stof. Deze en de levenskracht maken den eigenlijken grond des levens uit; de uitwendige dienen alleen ter opwekking van dezelve. De sterkte moet dus ook daarin gelegen zijn, dat deze voorwaarden in zulken graad aanwezig zijn, dat alle werkingen des ligchaams gestadig en met genoegzame magt geschieden. De ware zwakte is dus de toestand, welke hier juist is tegenovergesteld, en waarin het leven beneden dien graad is; terwijl het alleen eene schijnbare zwakte is, wanneer of de uitwendige voorwaarden des levens ontbreken, of de krachten door geweld van buiten onderdrukt zijn.

Eene dergelijke ontvouwing der ligchaamszwakte is reeds voorlang door een' anderen leerling uit de school van van geuns geschied. Wij stemmen met de onderscheiding tusschen de ware en de schijnbare zwakte in, doch kunnen niet toestaan, dat het gebrek der uitwendige voorwaarden, of derzelver verkeerde werking, slechts eene schijnbare zwakte te weeg brengt. Dezelve zijn tot het leven niet minder noodzakelijk dan de inwendige voorwaarden. Het leven is de betrekking, waarin het planten- of het dierlijk ligchaam met de omringende natuur staat. Sterkte en zwakte, als wijzigingen des levens, hangen van dezelfde voorwaarden af; geene zwakte is dus schijnbaar, waar eene dier voorwaarden ontbreekt of minder is. Zij kan slechts schijnbaar zijn, als de teekenen, welke haar gewoonlijk te kennen geven, afhangen van andere oorzaken; hetwelk in een zoo zamengesteld werktuig zeer ligt mogelijk is, en ook in andere opzigten zeer ligt gebeurt. Dit heeft plaats, als de krachten onderdrukt zijn.

De algemeene aanwijzing ter genezing der ware zwakte, waarvan de Schrijver hier alleen handelt, bestaat in werkingen des ligchaams, welke ophouden of

[p. 63]

verminderd zijn, zoodanig aan te zetten en te vermeerderen, dat zij zoowel heviger als tevens met meer gestadigheid en vastheid voortgaan. Deze geneeswijze moet vooral niet verward worden met de prikkelende, en de zamentrekkende; daar de laatste alleen de mechanische veerkracht der vezel herstelt, door de te groote vochtigheid weg te nemen; de eerste wel eene oogenblikkelijke vermeerdering des levens bewerkt, welke echter meer eene overspanning is, en spoedig door eene nog grootere ontspanning gevolgd wordt. De prikkelende geneeswijze, echter, dient niet alleen, zoo als des Schrijvers denkbeeld schijnt, om de traagheid (torpor) der vezel weg te nemen, maar ook om hare al te groote levendigheid (irritabilitas) lager te stemmen. Wanneer de vezel te gevoelig is, werkt zij reeds op den gewonen prikkel der vochten b.v. zeer hevig terug. Deze al te sterke terugwerking kan men of door onttrekking van den prikkel, of door denzelven te verhoogen en dus aan de te groote gevoeligheid gelijk te maken, wegnemen. Doch, hoe dit ook zijn moge, de Schrijver stelt met het volste regt, dat er een groot verschil tusschen de prikkelende en versterkende geneeswijze is. Deze laatste vernieuwt de stof en tevens alle hare eigenschappen; de eerste werkt alleen op die eigenschap der dierlijke stof van op een' prikkel terug te werken, maar zij herstelt deze eigenschap niet, wanneer dezelve verloren of verminderd is.

Het derde hoofdstuk treedt ten aanzien van deze geneeswijze meer in bijzonderheden, en toont de middelen aan, waardoor men het verzwakt ligchaam kan versterken. Dit geschiedt of onmiddellijk of middellijk Onmiddellijk alleen door goed voedsel, waarvan dan ook de vereischten worden opgegeven Middellijk, door alles weg te nemen, wat de voeding des ligchaams schaden kan, waartoe dan zoowel de gebreken in de stof en derzelver voornaamste eigenschappen behooren, als die der erganen in het bijzonder, welke het hunne ter bereiding

[p. 64]

van dezelve toebrengen. Dit alles wordt behoorlijk uiteengezet, en het gewigt dier tweeledige indicatie aangetoond.

Uit deze opgave blijkt genoegzaam, dat het begrip, hetwelk de Schrijver, vooral op het voetspoor van den beroemden van geuns, zich van de versterkende middelen maakt, zeer verschilt van de algemeen aangenomene begrippen. Dit blijkt dan ook nader uit eene korte vergelijking van de gevoelens van sommige oudere en latere Geneeskundigen, welke wij in het vierde hoofdstuk vinden. Wij, echter, moeten den geleerden Schrijver bijvallen, en van de lijst der versterkende middelen alle eigenlijk gezegde geneesmiddelen, van welken aard dan ook, uitschrappen. Zelfs der Kina moeten wij het vermogen, om het ligchaam te versterken, ontzeggen; daar dezelve, indien men een weinig lijm uitzondert, geene bestanddeelen bevat, ter voeding geschikt. Deze lijm, echter, en het slijmige, hetwelk mede in alle goede kina-soorten, in vrij groote hoeveelheid, aanwezig is, maakt, dat dit middel aan het voedsel zeer nabij komt. Het nut der prikkelende middelen, ter versterking des ligchaams, komt ons echter meer uitgestrekt voor, dan den Schrijver. De vlugge prikkels zeker, zulke voornamelijk, die op het zenuwgestel werken, zijn daartoe, in het algemeen, geheel ongeschikt; doch de vastere prikkels, welke de levenswerkingen zachter maar tevens meer aanhoudend aanzetten, kunnen, zoo het ons voorkomt, in deze geneeswijze niet ontbeerd worden: tot het leven is niet alleen de gedurige vernieuwing der stoffe, waaruit het ligchaam bestaat, maar ook der prikkels, welke die stof in beweging brengen, noodzakelijk, en, bij gebrek van deze gestadige prikkeling, verliest de stof hare geschiktheid tot het leven zelve.

Dit zij genoeg over deze schoone Verhandeling. Wij wenschen den jongen Schrijver met deze welgeslaagde proeve geluk, en hopen dat hij vele vruchten van zijnen arbeid oogste.