Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1812

Inwijdings-Rede, uitgesproken den II van Herfstmaand 1810, bij gelegenheid der plegtige Inzegening van het R.C. Kerkgebouw, te Bergen in Kennemerland. Door M. Braak, Roomsch Priester en Pastoor te Schoorl. Te Amsterdam, bij B.J. Crajenschot. 1811. In gr. 8vo. Met het Voorberigt, 25 bladz. f :-8:

Het is, in der daad, een eigen kenmerk van onzen leeftijd, waarover men zich niet genoeg kan verheugen,

[p. 56]

dat de verstandsverlichting, meer en meer doordringende, onder alle klassen en standen van menschen, zonder onderscheid van godsdienstige begrippen, bij Roomschen en Onroomschen, haren weldadigen invloed doet gevoelen. De domme kampvechters voor het bijgeloof en de dweeperij, de rampzalige predikers van onverdraagzaamheid en sektenhaat, de boosaardige schreeuwers en kettermakers, tuk op vervolging, worden allengskens minder in getale. Sommigen, hunne onbeschaafdheid en onkunde beseffende, reeds minder onbeschaamd dan hunne voorgangers, zwijgen geheel; anderen ijveren met minder drift en vervolgingszucht, en slechts weinigen doen nu en dan nog uit hunne duistere schuilhoeken een wanklinkend nachtgeschreeuw hooren.

Van eenen anderen kant neemt het getal van zachtmoedige verkondigers van onzen zoo zachtmoedigen Godsdienst meer en meer toe. Zij arbeiden met bedaarden ijver aan de verdere optrekking van het gebouw van waarheid, deugd en verlichting, en in hunne leerredenen en schriften ademt de geest der verdraagzaamheid en der liefde. Deze geest begint zich, ook onder de bedienaars van den R.C. Godsdienst hier te lande, meer en meer te openbaren, en men mag zich van velen dier eerwaardige mannen de beste vruchten voor de toekomst beloven. Het is waar, de beschuldigingen van onregtzinnigheid worden nog wel eens op deze mannen uitgebraakt; gelijk de kundige en edeldenkende Schrijver van het werkje: Het leven van Jezus, een geschenk voor de Jeugd, nog dezer dagen heeft moeten ondervinden. Dan, hij verdedigde zich in het openbaar.... en de duisterling zweeg.

De Heer braak, wiens Inwijdingsrede thans voor ons ligt, moest ook, tot zijne grievende smart, ontwaren, dat deze Leerrede van onderscheidene zijden werd verketterd. Om zich van die blaam te zuiveren (en alleen daarom, want hij acht zelf deze Leerrede niet eens middelmatig) is hij te rade geworden, dezelve in het

[p. 57]

licht te doen verschijnen, ten einde een ieder over de beschuldigingen van onregtzinnigheid zoude kunnen oor deelen. Doch laat ons den man zelven hierover hooren.

‘Weet dan (zegt hij in het Voorberigt) dat deze Preek in het oog van eenigen niet Orthodox, in dat van anderen niet karakteristiek Roomsch genoeg is, ja dat andere uitstekende vernuften zelfs op den, hun alleen waardigen, verheven inval zijn gekomen, dat in mijne toespraak tot God als Vader een niet onduidelijk blijk van geheim Socianismus zou liggen &c. &c. &c. In een woord: hier over is (naar mij berigt is) veel gesproken, dat mijne Eer krenkt. Wat dunkt U? - Zoudt gij zelf nu ook niet besluiten om in soortgelijk geval den menschen toch in Godsnaam zelve te laten lezen, waarover gij onregtmatig beschuldigd wierdt? “Maar,” zult gij zeggen: “wel laten de menschen zeggen, wat zij verkiezen, gij moest u boven alle critiek verheven achten.” Wel zoo, zoudt gij dat denken, lieve Lezer! nu, met uw welnemen, zoo verheven Stoicijnsch denk ik nog niet. Neen, ik geloof integendeel, dat men, en wel bijzonder als men Catholijk Priester is, niet onverschillig mag zijn, omtrent den kwaden reuk, in welken men door onverstand of kwaadaardigheid gebragt wordt; immers naar mate men van goed of kwaad gerucht is, naar die mate moet onze invloed ten goede meer of minder zijn. Hoe weinigen toch zijn in staat om in de beoordeeling van iemands regtzinnigheid uit eigen oogen te zien, en hoe velen ontbreekt het aan lust van zelf te willen denken, wanneer het op onpartijdig oordeelen aankomt, maar volgen liever rustig het onregtmatig vonnis van anderen!’ Maar nu dunkt mij hoor ik U zeggen: wordt gij boos, heer Prekenmaker? ‘Och neen, lieve Lezer! Mijn gal wordt niet bewogen, zoo lang ik zeggen moet: Misereor super turbam. Nu dan nog eene andere vraag: “als deze uwe Preek nu al eens regt-

[p. 58]

zinnig mag zijn, is die dan wel dezelfde, die te Bergen is uitgesproken?” Dit betuig ik op mijn geweten, (welks bezit men mij toch wel niet zal betwisten) dat ik er niets heb bijgedaan, of uitgelaten.

Zie daar, Lezer! wat ik U te berigten had. Lees zelf, en oordeel, zoo gij oordeelen kunt. Voor het overige, daar mijn hart gerust is, zal ik uw bescheiden oordeel inwachten, en bij mijn eigen dagelijks in stille en met tevredenheid zingen:

Je suis homme, il suffit, et né pour la souffrance,
Contre le malheur de la vie s'oppose ma constance.’

Wat ons aangaat - wij hebben gemeend niet anders te moeten doen, dan de redenen, waarom deze Leerrede in het licht is verschenen, door ons Tijdschrift meer algemeen bekend te maken; redenen, die ieder onpartijdige, zonder twijfel, ten hoogste zal billijken. Het was de beste partij, die de Heer braak in dezen konde kiezen, om zichzelven in zulk eene, voor eenen Leeraar van den Godsdienst zoo teedere, zaak te verdedigen en zijne lasteraars te beschamen. Wij onthouden ons opzettelijk om over de Leerrede zelve ons oordeel te zeggen, en over het gewigtig punt van regtzinnigheid uitspraak te doen. Het zoude ook zeer weinig afdoen, en de Heer braak heeft onze verdediging geenszins noodig. Alles, wat wij doen kunnen, is, den bescheidenen, verdraagzamen, kundigen en braven Man van harte toe te wenschen, dat hij in het vervolg van dergelijke drieste en liefdelooze aanvallen en onaangename bemoeijingen moge bevrijd blijven, opdat hij in zijn gewigtig en verheven dienstwerk blijmoedig en ongestoord moge voortwerken en zich meer en meer zijner hooge roepinge waardig maken. God verleene daartoe zijnen zegen!