Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

[p. 23]

Lofrede op Marcus Aurelius.

Na eene regering van twintig jaren, stierf te Vienne, marcus aurelius; op dien tijd oorlog voerende tegen de Germanen. Zijn lijk werd naar Rome gebragt, alwaar het inkwam te midden van de rouwklagten des volks, en eene algemeene verslagenheid. De Raad, met treurgewaad omhangen, ging voor de lijkkoets uit, het volk en de krijgslieden verzelden die, en de zoon van marcus aurelius volgde den trein. Statelijk en in diepe stilte ging dezelve voort. Onverwacht trad een oud man uit den drom te voorschijn; zijne gestalte was lang, zijn gelaat was eerwaardig. Hij werd door allen herkend; het was - apollonius, de Stoïcijn, te Rome geacht, en meer geëerd uit hoosde van zijn karakter, dan van zijne jaren. Hij bezat al de strenge deugden zijner sekte, en was de vriend tevens en de voogd van marcus aurelius. Hij ging, al waggelende, tot digt bij het lijk - sloeg op hetzelve een' weemoedigen blik, en vervolgens zijne stem verheffende, sprak hij aldus: ‘Romeinen, gij hebt een' groot' Man verloren, en ik ben beroofd van een' waarden Vriend; maar denkt echter niet, dat ik gekomen ben om over zijne asch te weenen. Het is alleen op de asch der boozen, dat wij eenen traan moeten storten; maar wie zou den Man beweenen, die zestig jaren deugdzaam heeft geleefd, en twintig achtereenvolgende, in weldoen aan het algemeen heeft doorgebragt - den man, die in geheel den loop zijns levens vreemd was van ondeugd; die, op den troon gezeten, de kleinmoedigheid verbannen heeft; die bestendig goed, regtvaardig, weldoende, edelmoedig was? - Romeinen! de lijkstaatsie van den goeden man, is het overwinningsfeest der deugd, wederkeerende tot haren oppersten Oorsprong. Laat ons dit feest vieren, door onze toejuichingen; niet dat de deugd onzen lof behoeft, maar wij willen haar dus eene schatting van hoogachting betalen. Het is met uitmuntende karakters gelijk met de Goden - overladen met hun-

[p. 24]

ne weldaden, hebben wij niets, om hun te vergelden; wij kunnen alleenlijk hunne goedertierenheid erkennen, door openbare getuigenis. O! mogt ik het leven van dien grooten Man nog kunnen doorloopen, om de laatste jaren van mijn leven luistervol te maken! En gij, die thans naar mij hoort, gij, zijn Zoon en Opvolger, luister naar de daden en de deugden uws Vaders. Gij zult nu regeren; de vleijerij wacht op u, om u te bederven; eene onafhankelijke tong, misschien de laatste, die u zal aanspreken, eischt thans uwe opmerking. Uw Vader, dit weet gij, liet mij nooit tot hem spreken als een slaaf; hij beminde de waarheid, en thans doet de waarheid hem regt; moge zij te eenigen dage ook u regt doen! Gemeenlijk, wanneer men den lof der dooden zal verheffen, begint men met te roemen op hunne voorvaderen, even als of een doorluchtig karakter van verdienste ontbloot, veradeld kon worden door de deugden van een' ander. Wachten wij ons, Romeinen, van der deugd zulk eenen hoon aan te doen, van te denken, dat zij de hulp eener aanzienlijke geboorte noodig zou hebben. Uw geslacht van de cesars, heeft u vier opeenvolgende Dwingelanden opgeleverd; en vespasiaan, die het eerst uw Rijk verhoogd heeft, was de kleinzoon van een' gemeen Hoofdman over honderd. De Grootvader van marcus aurelius was geboren aan de oevers van den Taag. De kenmerken van onderscheiding, die hij met zich te Rome bragt, waren deugden, thans alleenlijk op eenen afstand van Rome te vinden - eenvoudigheid en voorvaderlijke zeden; dit erfdeel bleef in zijn huis ongeschonden bewaard. Dit was het, dat den waren adeldom van marcus aurelius uitmaakte. Hij was, het is waar, een bloedverwant van adrianus, doch deze eer, indien het eene eer is, beschouwde hij als een gevaarlijk ding Ik weet, dat gij hem gaarne van numa wildet doen asstammen, maar deze hersenschimmige afkomst versmaadde hij - regtschapenheid was de adel, op welken hij roem droeg. Laat ons de Goden danken, dat hij oorspronkelijk niet voor den troon bestemd was. Hooge standplaatsen hebben meerder menschen bedorven, dan zij veradeld hebben. Geboren om een gemeen burger te zijn, werd hij een

[p. 25]

groot Man. Ware hij een Prins geboren geweest, hij zou waarschijnlijk een duister voorwerp geweest zijn. Alie gunstige omstandigheden liepen te zamen, om hem te vormen. Eerst verkreeg hij die schatbare gronden, waarop uwe voorvaders zulk een' hoogen prijs stelden - een gezond en sterk ligchaam. De weelde, derhalve, werd van zijne geboorte af aan, hem vreemd gehouden. Nooit was hij omringd door eenen drom van slaven, die, op zijne wenken passende, zich vereerd rekenden zijne grilligheden te gehoorzamen. Men gaf hem te verstaan, dat hij een mensch was; en het lot der menschen, de hebbeiijkheid van rampspoeden te bestrijden, was de eerste les die hij ontving. Loopen, muzijk, en krijgsmans oefeningen, werden hem eerst voorgeschreven, om zijne krachten te ontwikkelen. Hij werd vaak met stof bedekt, in hetzelfde Veld van Mars, waar uwe scipioos, uwe mariussen, en uwe pompejussen zich pleegden te oefenen. Dit gedeelte der opvoeding, Romeinen, moet ik vermelden, omdat het bij u in onbruik begint te geraken, omdat het schijnt plaats te willen maken voor de zeden der Oostersche Natien, onder welke de weelde en traagheid den mensch, van zijne geboorte af aan, verlagen, en waar de geest ontzenuwd wordt, eer hij het vermogen heeft om zijnen stand te kennen. Romeinen, zij die u vleijen, beleedigen u; het is alleen door u de waarheid te zeggen, dat onze achting jegens u betoond kan worden. - Maar indien zijne opvoeding hierbij opgehouden hadde, marcus aurelius ware niets meer dan een gemeen krijgsknecht geweest; thans moesten er eenige wetenschappen bij komen, om den Man te volmaken. De Taal van plato werd hem, allereerst, zoo gemeenzaam als zijne eigene. De Welsprekendheid leerde hem, vervolgens, hoe hij zijne rede tot de menschen moest inrigten. Daarna onderwees hem de Geschiedenis, hoe hij over hen moest oordeelen. De Wetten dienden, voorts, om hem met de gronden der Regering bekend te maken; verschillende Wetboeken en Staatsregelingen werden hem voorgelegd, om met elkander te vergelijken. Eene strenge tucht maakte al vroeg zijne kindschheid gemeenzaam met de nijverheid, ofschoon verwant met den Beheerscher der Wereld.’